Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến: Khơi dậy niềm tự hào đất nhãn

 

Khi đó, Phố Hiến là một đô thị phồn vinh, nổi bật chỉ đứng sau Kinh đô Thăng Long. Nhiều thương nhân nước ngoài đã tới Phố Hiến kinh doanh, buôn bán và cư ngụ tại đây như: Hà Lan, Nhật Bản, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Trung Quốc… Cùng với hàng hóa, các thương nhân nước ngoài đã mang đến Phố Hiến những nét văn hóa đặc trưng cho từng vùng miền, từng quốc gia. Phố Hiến trở thành điểm hội tụ, giao thoa của các nền văn hóa. 

Hội đền Mẫu Ảnh: Dương Tăng (Báo Hưng Yên)

Trải qua nhiều biến cố của thời gian cùng những thăng trầm của lịch sử, Phố Hiến không còn là một thương cảng, trung tâm thương nghiệp nhưng những dấu tích của một thời hưng thịnh vẫn còn rất đậm nét trong các công trình kiến trúc, những tập quán, nếp sống của cộng đồng dân cư. 

 

Thành phố Hưng Yên hiện còn bảo tồn được 182 di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật (trong đó có 1 khu di tích quốc gia đặc biệt, 20 di tích xếp hạng quốc gia, 25 di tích xếp hạng cấp tỉnh), gần 100 bia ký và hàng nghìn cổ vật có giá trị. Điều đặc biệt là các di tích phân bố ở khắp các phường, xã tạo thành một quần thể di tích với kiến trúc nghệ thuật độc đáo, chứng minh cho thời kỳ phát triển rực rỡ của một "Tiểu Tràng An" xưa, là di sản vô giá của kho tàng văn hóa dân tộc và nhân loại. Bên cạnh những công trình kiến trúc mang vẻ đẹp đặc trưng thuần Việt còn có các công trình kiến trúc có sự kết hợp, giao thoa hài hòa, tinh xảo của kiến trúc Trung Hoa, kiến trúc phương Tây với văn hóa Việt. Quần thể văn hóa tâm linh của Phố Hiến tập trung và cô đọng, mỗi một vùng dân cư lại có một không gian văn hóa khác nhau tạo thành một thực thể đa dạng trong văn hóa. Mỗi làng, mỗi xã, mỗi thôn đều lựa chọn cho mình một vị thần, thánh linh thiêng nhưng đều có một điểm chung là các vị thần thánh đều là những vị hiền nhân, đem lòng thương yêu dân chúng và hy sinh thân mình cho công cuộc bảo vệ đất nước, triều đình. 

Nghi lễ rước trong lễ hội dân gian Phố Hiến Ảnh: Bằng Cao (Báo Hưng Yên)

Sự đậm đặc về di tích gắn với tâm linh, tín ngưỡng thờ nhân thần và thiên thần đã tạo cho thành phố Hưng Yên một bản sắc văn hóa đặc sắc, vừa mang tính dân tộc cộng đồng vừa mang đặc trưng riêng của địa phương; đồng thời cũng tạo cho thành phố Hưng Yên một hệ thống các lễ hội dân gian truyền thống độc đáo, với trên 30 lễ hội được diễn ra hằng năm, đã góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đất và người Phố Hiến… Ở đây, mỗi công trình tôn giáo, tín ngưỡng cổ kính lại ẩn chứa trong đó một câu chuyện riêng đầy ly kỳ, triết lý, tạo nên những nét riêng độc đáo của từng lễ hội tại các di tích khiến không gian văn hóa của thành phố Hưng Yên vừa đa dạng về hình thức song cũng vô cùng đặc sắc. 

 

Năm 2007, thị xã Hưng Yên (nay là thành phố Hưng Yên) lần đầu tiên tổ chức Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến. Từ đó đến nay, Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến được tổ chức định kỳ vào tháng 3 âm lịch hàng năm và trở thành điểm nhấn trong các hoạt động văn hóa, lễ hội của thành phố Hưng Yên cũng như của tỉnh. Lễ hội được tổ chức nhằm khai thác, phát huy giá trị của di tích, góp phần bảo lưu những giá trị văn hóa truyền thống của những dấu tích cổ xưa trên đất Phố Hiến. Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến được gắn với các di tích và phục dựng lại các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng cổ, những trò chơi dân gian truyền thống góp phần tái hiện về một vùng đất Phố Hiến sầm uất, thương cảng nổi tiếng một thời đã đi vào lịch sử với câu ca "Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến". Tại Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến, các tinh hoa văn hóa của các lễ hội tại các di tích được chắt lọc, hội tụ, thể hiện đầy đủ sự tinh túy, đặc sắc của văn hóa đất và người Phố Hiến.

 

Đến với Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến, nhân dân và du khách không chỉ được hòa mình vào không gian lễ hội mà còn là dịp để thưởng ngoạn, chiêm ngưỡng, tìm hiểu về các di tích lịch sử văn hóa vốn là điểm nhấn trong du lịch Phố Hiến. Điển hình như: Văn miếu Xích Đằng, nơi tập trung tinh hoa trí tuệ, thể hiện tinh thần tôn sư trọng đạo của người Hưng Yên xưa và nay; chùa Chuông mang vẻ đẹp kiến trúc, cảnh quan được mệnh danh “Chùa Chuông Phố Hiến đệ nhất danh lam”; hồ Bán Nguyệt thơ mộng - dấu tích còn lại của thương cảng Phố Hiến; cụm di tích đình – chùa Hiến với cây nhãn tổ hàng trăm năm tuổi; đền Trần, đền Mẫu, đền Thiên Hậu, đền Bà Chúa Kho… 

Nghi lễ rước trong lễ hội dân gian Phố Hiến. Ảnh: Bằng Cao (Báo Hưng Yên)

Trong không gian linh thiêng của các di tích, các hoạt động văn hóa cộng đồng được tái hiện phần nào khắc họa sống động, giúp du khách mường tượng về cảnh tấp nập “trên bến dưới thuyền” của Phố Hiến xưa. Đắm mình trong không khí lễ hội, du khách được tìm hiểu sâu thêm về truyền thống văn hóa, được khám phá những nét độc đáo riêng về ẩm thực, âm nhạc và các trò chơi dân gian, qua đó hiểu thêm về mảnh đất và con người xứ nhãn, một mảnh đất yên bình – hưng thịnh với những con người thân thiện, hiếu khách, thanh lịch và văn minh. Đây cũng là dịp để thành phố Hưng Yên quảng bá tiềm năng, đẩy mạnh phát triển du lịch, dịch vụ gắn với các di tích lịch sử, lễ hội… nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Thành phố Hưng Yên đang nỗ lực duy trì hoạt động của Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến, đồng thời nâng tầm lễ hội trở thành lễ hội truyền thống. Phần lễ tổ chức trang trọng và phần hội đang được thành phố Hưng Yên phục dựng thêm các hoạt động văn hóa nhằm tạo thêm không gian cho lễ hội.

 

Trước và sau Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến, nhiều di tích trên địa bàn thành phố Hưng Yên tổ chức khai hội khiến không gian lễ hội như một dòng chảy liên tục, kéo dài. Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến trở thành nơi hội tụ, lắng đọng và lan tỏa tinh hoa văn hóa Phố Hiến, để Phố Hiến trở thành điểm đến thường xuyên và hấp dẫn đối với nhân dân và du khách.