Loại bỏ xe hết niên hạn sử dụng: Cần có những chính sách “mềm”

Vào dịp cuối năm, tình hình giao thông thường diễn biến phức tạp trên nhiều tỉnh, thành. Nguy cơ mất an toàn sẽ tăng cao khi có thêm hàng chục nghìn phương tiện hết niên hạn sử dụng, nếu không được quản lý kịp thời vẫn “vô tư” tham gia lưu thông trên đường.

Từ 1/1/2022: Có thêm hơn 20.000 xe ôtô hết niên hạn sử dụng

Ngày 19/12, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, đơn vị vừa có văn bản thông báo, cung cấp đến Sở Giao thông Vận tải các địa phương danh sách 20.680 xe ôtô chở người, xe chở hàng (4.772 xe chở người, 15.908 xe tải) hết niên hạn sử dụng từ ngày 1/1/2022.

Trước đó, thống kê của Cục Đăng kiểm Viêt Nam, tính đến ngày 10/10/2021, trên cả nước có 383.569 xe các loại quá hạn kiểm định từ 1 tháng trở lên, trong đó xe ôtô con là 129.657 xe, ôtô khách là 40.380 xe, ôtô tải là 182.372 xe, ôtô đầu kéo là 5.605 xe, ôtô chuyên dùng là 6.192 xe, sơ-mi rơ-moóc là 19.363 xe.

Trong năm 2020, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã bất ngờ triển khai 5 đợt khảo sát, kiểm tra tình trạng xe hết niên hạn sử dụng, quá hạn kiểm định tại một số địa phương thì phát hiện địa bàn tỉnh Bình Định có 3 xe quá hạn kiểm định, 1 xe hết niên hạn sử dụng; tỉnh Hà Nam có 6 xe quá hạn kiểm định; Hà Giang có 11 xe quá hạn kiểm định, 1 xe hết niên hạn sử dụng; tỉnh Thái Nguyên có 10 xe quá hạn kiểm định, 1 xe hết niên hạn sử dụng; tỉnh Sơn La có 18 xe quá hạn kiểm định, 5 xe hết niên hạn sử dụng. Đáng chú ý, hầu hết xe hết niên hạn sử dụng, xe quá hạn kiểm định thường hoạt động ở các tuyến đường có ít lực lượng chức năng tuần tra kiểm soát, sử dụng tập trung ở vùng sâu, vùng xa của các tỉnh miền núi khó khăn.

Bày tỏ sự lo lắng ThS Hoàng Xuân Thảo, Phòng Kiểm định xe cơ giới (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho hay, số phương tiện quá hạn kiểm định và số phương tiện hết niên hạn sử dụng nêu trên có thể vẫn đang tham gia giao thông, đây là một trong những nguyên nhân trực tiếp gia tăng các vụ tai nạn. Vị này cũng dẫn chứng, cụ thể trường hợp chiếc xe buýt BKS 94B-006.98 ở Bạc Liêu bất ngờ gây tai nạn khi vừa xuất bến khoảng 300m làm 2 người tử vong và nhiều người bị thương. Chỉ khi tai nạn rất nghiêm trọng này xảy ra, một số phương tiện hàng ngày đưa đón vài chục hành khách mới “lộ diện” đã hết hạn đăng kiểm. Hoặc vụ tai nạn giao thông vào tháng 12-2019, chiếc xe 15 chỗ BKS 29K-1636 (hết niên hạn sử dụng từ năm 2017) chở 8 người của Trung tâm dạy nghề và đào tạo việc làm cho người khuyết tật Việt Nam khi đang lưu thông trên địa bàn huyện Kỳ Sơn, Nghệ An bị mất lái, tự đâm vào taluy đường làm 3 người trên xe tử nạn.

“Rõ ràng việc các xe quá hạn kiểm định và xe hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông là mối nguy cơ tiềm tàng gây mất an toàn cho người và phương tiện tham gia giao thông”, đại diện Phòng kiểm định xe cơ giới nhấn mạnh và thông tin thêm: Nguyên nhân xe quá hạn kiểm định và xe hết niên hạn sử dụng tham giao thông là do hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật của người sở hữu phương tiện chưa tốt, đến hạn không mang phương tiện đi kiểm định, xe hết niên hạn vẫn cố tình sử dụng, hoặc do chủ xe đã biết xe hết niên hạn sử dụng nhưng do giá trị của xe không còn được bao nhiêu nên không đủ kinh phí để trang bị xe mới thay thế.

Một nguyên nhân nữa là trong số xe quá hạn kiểm định có số lượng không nhỏ phương tiện sắp hết niên hạn sử dụng, nên người sử dụng thường có tâm lý cố chạy nốt hoặc nhiều đơn vị vận tải thường chờ có hàng mới mang đi đăng kiểm để sử dụng. Tuy nhiên, cũng không loại trừ nguyên nhân do dịch bệnh COVID diễn biến phức tạp, nhiều địa phương phải giãn cách xã hội, cách ly do phương tiện không thể đến các đơn vị đăng kiểm để thực hiện kiểm định theo quy định.

Công khai xe hết niên hạn trên trang điện tử

Theo quy định tại Thông tư số 58/2020 của Bộ Công an về quy trình cấp, thu hồi đăng ký, biển số phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, cơ quan quản lý đăng ký xe có trách nhiệm thông báo cho chủ xe đã hết niên hạn về việc thu hồi đăng ký, biển số xe. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày thông báo, nếu chủ xe không tự giác nộp lại, cơ quan đăng ký thu hồi trên hệ thống đăng ký xe và thông báo cho công an các đơn vị, địa phương. Căn cứ danh sách xe ôtô hết niên hạn sử dụng do cơ quan đăng ký xe cung cấp, Công an cấp xã nơi chủ xe cư trú thông báo, tiến hành thu hồi đăng ký, biển số xe và gửi cho cơ quan quản lý đăng ký xe.

Theo quy định tại Nghị định 100/2019 của Chính phủ, trường hợp chủ phương tiện không chấp hành việc thu hồi giấy chứng nhận đăng ký, biển số bị phạt 2-4 triệu đồng (chủ xe cá nhân) và 4-8 triệu đồng (chủ xe là tổ chức). Trường hợp xe đã hết niên hạn tham gia giao thông đường bộ, người điều khiển phương tiện bị phạt 4-6 triệu đồng, tước GPLX 1-3 tháng và tịch thu phương tiện.

Có thể nói, hành lang pháp lý cho việc quản lý, loại trừ xe hết niên hạn sử dụng đã khá rõ ràng. Tuy nhiên, trên thực tế loại xe này vẫn vô tư hoạt động. Đơn cử, tại Hà Nội, đến năm 2020 có thêm hơn 1.600 xe ôtô hết hạn sử dụng nhưng trong 2 năm 2018 và 2019, Hà Nội chỉ thu hồi biển số và đăng ký của 3 phương tiện.

Theo Chiến lược quốc gia bảo đảm trật tự ATGT đường bộ giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2045 được Chính phủ phê duyệt, một trong những mục tiêu đưa ra là trong những năm tới phải ngăn chặn, loại bỏ hoàn toàn xe cơ giới hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông. Ông Trần Anh Quân, quyền Trưởng phòng Kiểm định xe cơ giới, Cục Đăng kiểm Viêt Nam cho biết, tất cả trường hợp xe hết niên hạn đều được đăng tải công khai (biển số, địa chủ chủ xe) trên trang điện tử của Cục Đăng kiểm Việt Nam để phục vụ lực lượng chức năng, người dân tra cứu. Tại mỗi địa phương, các trung tâm đăng kiểm được giao nhiệm vụ cập nhật và thông báo danh sách xe hết niên hạn cho Phòng CSGT, Thanh tra Sở GTVT để phục vụ công tác kiểm tra, xử lý vi phạm”, ông Quân cho biết.

Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam thì cho rằng, không phải gia đình nào cũng có đủ điều kiện chấp hành, thay mới phương tiện, nhiều trường hợp đó còn là phương tiện mưu sinh. “Vì thế, cần có sự hỗ trợ từ ngân sách cùng nguồn lực xã hội hóa, với một cách làm linh hoạt. Khi chủ xe thấy việc tiêu hủy phương tiện dễ dàng và có lợi hơn là chịu rủi ro khi lưu hành phương tiện hết niên hạn, lúc đó chế tài mới phát huy hiệu quả”, ông Quyền nói. Một chuyên gia an toàn giao thông khác thì nêu giải pháp nên quy định thời hạn thu hồi cụ thể. Ví như căn cứ danh sách xe ôtô hết niên hạn sử dụng, xe không được phép lưu hành, ngành đăng kiểm nên phối hợp với Công an xã, phường, thị trấn nơi chủ xe cư trú để thông báo, yêu cầu tổ chức, cá nhân có xe hết niên hạn sử dụng đến cơ quan Cảnh sát giao thông làm thủ tục thu hồi giấy chứng nhận đăng ký, biển số xe. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày thông báo, nếu chủ xe không tự giác đến làm thủ tục thì phối hợp với Công an cấp xã thu hồi giấy chứng nhận đăng ký, biển số xe.