Lý giải hiện tượng bóng đè, mộng du khi ngủ

Giấc ngủ được cho là khoảng thời gian yên bình và thư giãn cho cơ thể. Giấc ngủ có 4 giai đoạn chính là ru ngủ, ngủ nông, ngủ sâu và giấc mơ chuyển động mắt nhanh (REM). Nhưng khi ranh giới của các giai đoạn này trở nên mờ nhạt, giấc ngủ có thể trở nên đáng sợ. Rất nhiều vấn đề có thể xảy ra trong giấc ngủ mà đôi khi khoa học chưa giải thích được, từ hội chứng khiến một người buồn ngủ cả ngày lẫn đêm đến hiện tượng mộng du, bóng đè.

Theo Live Science, câu chuyện về giấc ngủ này không phải là chuyện cổ tích. Được gọi là hội chứng Kleine-Levin (KLS), đây là rối loạn thần kinh hiếm gặp có liên quan việc ngủ quá nhiều, hành vi và nhận thức, bất ổn tâm trạng.

Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ, khoảng 70% người bị ảnh hưởng là nam giới. Hội chứng này xảy ra theo từng đợt, khi khởi phát, người bệnh sẽ ngủ hầu hết cả ngày lẫn đêm, nên gọi là hội chứng người đẹp ngủ. Tỷ lệ mắc bệnh có thể kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần hoặc thậm chí vài tháng. Trong thời gian đó, người bệnh không chỉ buồn ngủ mà khi tỉnh táo, họ còn bị bối rối, mất phương hướng và thờ ơ.

Cho dù đó là chạy trốn khỏi những kẻ sát nhân hay bị ngã từ trên cao xuống, hầu như ai cũng từng giật mình tỉnh giấc bởi một cơn ác mộng nào đó. Tuy nhiên, khi những cơn ác mộng này diễn ra gần như hàng đêm, bạn có thể mắc chứng rối loạn cơn ác mộng.

Những người mắc chứng rối loạn ác mộng thường thức dậy trong tình trạng đổ mồ hôi lạnh với ký ức rõ ràng về giấc mơ kinh hoàng. Ác mộng là hiện tượng bình thường nhưng bị rối loạn ác mộng có thể ảnh hưởng cuộc sống của một người, khiến họ sợ ngủ.

Theo Hiệp hội Giấc ngủ Mỹ (ASA), căng thẳng, thiếu ngủ và một số loại thuốc là những tác nhân chính gây ra cơn ác mộng. Những trường hợp nghiêm trọng có thể cần tư vấn hoặc dùng thuốc an thần để xoa dịu cảm giác lo lắng khi gặp những giấc mơ xấu. Đi tắm thư giãn và ngủ đúng giờ có thể ngăn ngừa cơn ác mộng xuất hiện.

Có tới 15% người lớn thỉnh thoảng thức dậy và đi lại trong nhà khi ngủ. Ở trẻ em, tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn. Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân cụ thể khiến một số người đi lang thang trong khi ngủ, nhưng căng thẳng và giấc ngủ bị xáo trộn thường là yếu tố rủi ro. Ngoài ra, di truyền cũng là tác nhân quan trọng. Thông thường, họ hàng gần của người hay bị mộng du có nguy cơ gặp tình trạng này cao gấp 10 lần so với người khác.

Những người mộng du đi lại xung quanh, có thể mở cửa, đi vào các phòng dễ dàng và di chuyển đồ đạc. Mặc dù việc đánh thức một người mộng du sẽ không gây hại gì cho họ, bản thân chứng mộng du có thể nguy hiểm.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Molecular Psychiatry cho thấy 19% người lớn gặp tình trạng mộng du bị tổn thương, trong đó, ngã là mối nguy hiểm lớn nhất. Vì vậy, nếu bạn có người nhà bị mộng du, các chuyên gia khuyên bạn nên cất gọn đồ đạc, di chuyển dây điện và đưa người mộng du tránh xa khỏi cầu thang.

Bóng đè là tình trạng khi bạn cảm giác toàn thân không thể cử động được mặc dù tinh thần vẫn tỉnh táo. Hiện tượng này xảy ra khi cơ thể chuyển giao giữa các giai đoạn thức và ngủ. Bạn sẽ có cảm giác không thể di chuyển hay nói năng gì được trong vòng vài giây hoặc lên đến vài phút. Nhiều người biết rằng mình đang thức và muốn di chuyển nhưng lại không thể.

Các nhà nghiên cứu cho rằng bóng đè có thể là trạng thái hỗn hợp của ý thức, trộn lẫn ý thức và giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) với nhau. Đây có thể là lý do mọi người mất kiểm soát cơ bắp mặc dù họ cảm thấy tỉnh táo.

Nhiều người gặp phải tình trạng ảo giác xảy ra trong quá trình chuyển đổi từ trạng thái tỉnh táo sang giấc ngủ và khi chuẩn bị thức dậy. Họ cho biết đã nghe thấy giọng nói, cảm giác ma và nhìn thấy người hoặc vật thể lạ trong phòng của mình.

Ảo giác liên quan đến giấc ngủ phổ biến nhất ở những người mắc chứng ngủ rũ. Thỉnh thoảng xuất hiện ảo giác không có gì đáng lo ngại, nhưng nếu tình trạng này đi kèm với buồn ngủ ban ngày và mất kiểm soát cơ bắp khi phấn khích hoặc ngạc nhiên, bạn nên đi khám.

Theo Webmd, khi bạn chìm vào giấc ngủ, nhiều cơ trong cơ thể sẽ thư giãn. Nếu các cơ trong cổ họng giãn ra quá nhiều, hơi thở có thể bị chặn. Tiếng ồn được tạo ra khi không khí bạn hít vào thổi qua các mô thư giãn này, dẫn đến ngáy. Đôi khi, ngáy do dị ứng, hen suyễn hoặc dị dạng mũi gây khó thở.

Nhưng ngáy cũng có thể là dấu hiệu của vấn đề giấc ngủ nghiêm trọng hơn được gọi là chứng ngưng thở khi ngủ. Hội chứng này xảy ra khi đường thở trên bị tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần, làm gián đoạn nhịp thở đều đặn trong thời gian ngắn - sau đó khiến bạn thức giấc. Nó có thể gây buồn ngủ ban ngày nghiêm trọng. Nếu không được điều trị, chứng ngưng thở khi ngủ nghiêm trọng có thể liên quan huyết áp cao, tăng nguy cơ đột quỵ và đau tim.