Nam nghệ nhân mê hát then

Nghệ nhân Hoàng Thiêm Thành (sinh năm 1940, cư trú ở thôn Khau Pưởng, xã Lục Hồn, huyện Bình Liêu) vừa được Hội VNDG Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian Việt Nam. Hiện nay, ông là một trong những nghệ nhân tiêu biểu ở Bình Liêu say mê sưu tầm và biểu diễn hát then.

Nghệ nhân Hoàng Thiêm Thành (ngoài cùng, hàng sau bên phải) và các nghệ nhân ở xã Tình Húc biểu diễn hát then.

Ông Hoàng Thiêm Thành cho biết mình say mê hát then từ lúc còn tấm bé: "Tôi chưa qua một lớp bồi dưỡng nào, chỉ mày mò học lỏm các bà, các cô". Ông bảo tiếng đàn ngân nga, lời hát dìu dặt đã quyến rũ ông, ngấm vào trong máu ông như một niềm đam mê khó bỏ.

Ông Thành kể tiếp: "Tôi luôn lắng nghe và cảm thấy yêu thích làn điệu hát then và cây đàn tính dân tộc Tày của mình. Từ năm 16 tuổi, tôi đã thành thạo nhiều bài hát then và chơi đàn tính thuần thục". Đến năm 1961, ông tham gia đội văn nghệ thôn Ngàn Mèo, xã Lục Hồn, là Bí thư Chi đoàn thôn và là Đội trưởng Đội sản xuất hợp tác xã thôn Ngàn Mèo (nay là thôn Khau Pưởng, xã Lục Hồn). Sau khi thôi chức Đội trưởng Đội sản xuất hợp tác xã, ông có nhiều thời gian để dành tâm huyết sưu tầm, lưu giữ, bảo tồn di sản hát then, đàn tính của người Tày ở Bình Liêu.

Ông Thành còn nhớ suốt mấy chục năm đến tận đầu thập niên 80 của thế kỷ trước, phong trào hát then ở Bình Liêu diễn ra rất sôi nổi, hào hứng. Sau đó, phong trào dần lắng xuống, hát then có nguy cơ mai một. Đầu thế kỷ 21, phong trào được gây dựng lại, một số câu lạc bộ hát then đua nhau ra đời. Ông Thành bảo thấy vậy mình vui lắm. Hiện nay, tuy đã 76 tuổi nhưng ông vẫn thuộc lòng nhiều bài then, vẫn trồng bầu lấy quả phơi khô làm đàn tính. Tính đến nay, ông đã làm được hơn 400 cây đàn tính các loại để bán cho nhiều câu lạc bộ hát then trong và ngoài tỉnh. Hàng năm, ông vẫn tham gia các chương trình biểu diễn văn nghệ trong thôn, ngoài bản, các chương trình của huyện, của tỉnh khi được mời tham dự. Ông còn hăng hái tham gia ngay và thường xuyên được đưa đi biểu diễn hát then tại đình Lục Nà (Bình Liêu), tại Tiên Yên, tại Carnaval Hạ Long, tại Thái Nguyên v.v..

Từ năm 2007 đến nay, ông là thành viên sáng lập và là nhân tố tích cực của Câu lạc bộ Hát then đàn tính xã Lục Hồn. Ngay trong năm 2007, nghệ nhân Hoàng Thiêm Thành đã truyền dạy cho 18 thành viên trong Câu lạc bộ Hát then đàn tính của xã Tình Húc. Năm 2011, ông đã sưu tầm được 5 bài then cổ (giải hạn, cầu phúc, tẳng mụ, hết khoăn, tú phi…) để lưu giữ, phục dựng và truyền dạy tại các câu lạc bộ. Năm 2012, ông truyền dạy hát then, đàn tính cho 25 thành viên Câu lạc bộ Hát then xã Lục Hồn. Trong hai năm 2013 và 2014, ông đã truyền dạy hát then đàn tính cho các câu lạc bộ hát then ở xã Hà Lâu, xã Điền Xá và Trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Tiên Yên với hơn 40 thành viên tham gia. Ông còn cùng với nhiều nghệ nhân hát then ở Bình Liêu tham gia truyền dạy trong lớp tập huấn hát then đàn tính do Hội VNDG tỉnh tổ chức năm 2015 với hơn 20 học viên.

Chia sẻ về những dự định trong tương lai, nghệ nhân Hoàng Thiêm Thành mong muốn những người có tâm huyết sưu tầm và đặt lời mới hát then được các ngành, các cấp xem xét hỗ trợ động viên kịp thời. Thêm nữa, ngành Văn hoá cũng nên quan tâm đầu tư thêm trang phục dân tộc để giúp các nghệ nhân đi biểu diễn hát then. Trước mắt, ông và các nghệ nhân trong vùng sẽ tiếp tục truyền dạy hát then đàn tính cho con em người Tày say mê điệu hồn dân tộc.

Đánh giá về nghệ nhân Hoàng Thiêm Thành, chị Hà Thị Ngọc, cán bộ theo dõi văn hoá cơ sở của Phòng Văn hoá - Thông tin huyện Bình Liêu, nhận định: Ông Thành là một nghệ nhân tích cực, rất hăng hái, hoạt động một cách vô tư và đã có nhiều đóng góp cho phong trào hát then đàn tính, góp phần gìn giữ và phát huy di sản văn hoá phi vật thể quý báu của người Tày ở Bình Liêu.

Phạm Học