Nét độc đáo di tích Quốc gia đặc biệt đình Trà Cổ (TP Móng Cái)

Mang trong mình những giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật kiến trúc độc đáo, đình Trà Cổ thực sự là “Cột mốc văn hóa” nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc. Trải qua hàng trăm năm đến nay, Di tích Quốc gia đặc biệt Đình Trà Cổ chính là minh chứng cho nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam được gìn giữ, lưu truyền.

Theo hồ sơ xếp hạng di tích, Đình Trà Cổ có niên đại xây dựng vào thế kỷ XVII, nằm ở trung tâm của bán đảo Trà Cổ xưa (nay thuộc địa bàn khu Nam Thọ, phường Trà Cổ, TP Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh). Tương truyền có 12 gia đình ngư dân ở Đồ Sơn (Hải Phòng) trong một lần đánh cá đã trôi dạt về vùng đất Trà Cổ. Trải qua thời gian, 6 gia đình đã rời đi, 6 gia đình còn lại quyết tâm bám trụ khai đất, lập làng, định cư nơi đây. Đây cũng chính là nguồn cội hình thành nền văn hóa của vùng đất Trà Cổ, gắn với sự hình thành và phát triển của đình Trà Cổ ngày nay.

Kết quả khảo sát cho thấy nổi bật nhất ở đình Trà Cổ là giá trị về kiến trúc nghệ thuật. Đình Trà Cổ là kiến trúc gỗ có mặt bằng hình chữ Đinh (丁), bộ mái đã có tàu mái, lá mái, kết cấu bộ khung gỗ góc mái đình được uốn cong.

Cả ngôi đình bề thế được nâng đỡ bởi hệ cột to khỏe bằng gỗ lim đặt trên các tảng kê bằng đá; các cột liên kết với nhau bởi vì và xà.

Chính giữa bờ nóc Đại đình là hình hổ phù đội mặt trời cùng đôi rồng chầu “lưỡng long chầu nguyệt”.

Hai đầu bờ nóc là hai con kìm nóc đắp bằng vữa, khảm mảnh gốm, mang hình tượng long ngư với đầu rồng, thân, đuôi cá.

Bao xung quanh đình Trà Cổ hiện nay là hệ ván, cửa gỗ. Đây cũng là một trong số ít ngôi đình ở Việt Nam còn bảo tồn nguyên vẹn được hệ thống sàn gỗ ban đầu với đủ ba cấp sàn.

Các chạm khắc trang trí có giá trị nhất đều tập trung trên cấu kiện gỗ ở Đại đình và Hậu cung. Mỗi bức chạm là một tác phẩm độc đáo, không trùng lặp trong một chỉnh thể nghệ thuật đặc sắc, tinh tế; thể hiện sự khéo léo và trau chuốt của những người nghệ nhân dân gian, chủ yếu tập trung vào các chủ đề như rồng, tiên, phượng, lân, hoa cỏ thiêng…

Trong số các hiện vật, đồ thờ bài trí trong đình Trà Cổ, có giá trị nghệ thuật hơn cả là chiếc khám và đôi hạc chầu cùng 12 đạo sắc phong thời Nguyễn từ năm 1880 đến năm 1924. Các đạo sắc đều được in trên loại giấy Long Đằng màu vàng. Hai mặt được trang trí bằng các đồ án hoa văn rồng, mây, hồi, văn chữ Vạn… Chữ dùng mực đen để in; hoa văn được phủ bạc hoặc thếp vàng.

Với những giá trị giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật kiến trúc độc đáo, di tích đình Trà Cổ đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 1225/QĐ-TTg ngày 24/10/2023 của Thủ tướng Chính phủ.