Ngọt, bùi quả mắm biển xào ngao

Cây mắm không xa lạ gì với người dân vùng biển Quảng Ninh. Quả mắm đắng, chát, tưởng chừng không thể ăn được. Thế nhưng, nếu được chế biến khéo léo thì đây lại là món ăn ngon, ngọt, hấp dẫn, được coi là "quà của biển"...

Còn nhớ trong một chuyến công tác ở thôn Quang Trung (xã đảo Minh Châu, huyện Vân Đồn), chúng tôi được một ngư dân trên đảo dẫn đi biển hái mắm, bắt hải sản. Ông nửa đùa, nửa thật: Anh sẽ đãi chú món đặc sản "rau sạch" của biển, món mà nhà dân đảo nào cũng ăn.

Quả mắm được khử đắng rồi ngâm nước sạch trước khi đem xào với hải sản.

Ông kể, đây không phải món ăn xa lạ gì với nhiều người dân biển, đặc biệt là những người thế hệ trước đã sống qua giai đoạn khó khăn, vất vả. Cây mắm mọc rất nhiều ven biển ở các xã đảo thuộc huyện Vân Đồn. Cây mắm có thân thẳng, lá dày và bóng, xanh tốt quanh năm. Ở các bãi triều, bãi ngập mặn, cây mắm sinh sống tốt ở bùn lầy. Trong môi trường khắc nghiệt, bùn mặn, cây vẫn có thể sinh trưởng, mọc tốt. Thân và quả của cây có vị mặn. Đối với thế hệ cha anh ngày trước, khi cuộc sống thường xuyên đối mặt với nạn đói, thiếu ăn thì đây chính là cây “cứu đói” cho biết bao người.

Cây mắm nhân giống bằng quả và khi quả rụng xuống lại mọc tiếp hoặc theo nước biển cuốn đi gặp bãi triều để bám rễ. Quả mắm màu xanh, hình bầu dục, thường có nhiều vào dịp tháng bảy, tháng tám âm lịch hằng năm, thi thoảng cây cũng ra quả vào tháng 10 âm lịch... Quả mắm là món ăn ngon, tốt cho sức khỏe nếu biết cách chế biến.

Quả cây mắm ở Vườn Quốc gia Xuân Thủy (Nam Định). Ảnh: Internet.

“Tuy có vị đắng, chát, nhưng nếu xử lý đúng cách thì quả mắm lại có vị ngọt, bùi. Khi quả già, người ta hái về rồi dùng dao bổ đôi, bỏ hạt, rửa sạch, cho vào nồi luộc chín 2-3 lần để quả nhả hết vị đắng, chát… Nhiều nơi còn luộc với hỗn hợp nước gạo, tro bếp sau đó để nguội, rồi ngâm từ 8-10h với nước sạch, sau đó đem xào hoặc có thể phơi khô để dự trữ…”, ông Nguyễn Văn Đanh, thôn Quang Trung, xã Minh Châu người có kinh nghiệm chế biến quả mắm chia sẻ.

Quả mắm có thể nấu canh nhưng xào với thịt hoặc các loài nhuyễn thể ở biển, như con thiếp, ngao, ngán hoặc điềm điệp... là ngon và hợp vị nhất. Để món ăn đúng vị, thơm bùi, nguyên liệu không thể thiếu là lạc rang bỏ vỏ, giã nhỏ. Sau khi phi tỏi mỡ, cho lạc vào xào cùng, chỉ cần nêm gia vị vừa phải bởi quả mắm và ngao đã sẵn vị mặn. Món ăn có vị ngăm nhẹ, mềm của quả mắm, vị ngọt của ngao, ngán, vị bùi của lạc kết hợp là trải nghiệm rất hấp dẫn, lạ miệng. Với thực khách, đây là món ăn đổi vị, dễ ăn. Còn với nhiều người dân địa phương, món ăn từ quả mắm không chỉ ngon ở hương vị mà còn chứa đựng bao ký ức, gợi về những kỷ niệm xa xưa.

Hà Phong