Người chủ bút báo Than

Đó là đồng chí Đặng Châu Tuệ, Bí thư Chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập ở Vùng mỏ, nhà báo cách mạng đầu tiên của Quảng Ninh.

Chủ bút Báo Than Đặng Châu Tuệ. Ảnh tư liệu của Bảo tàng Thanh Hóa

Đồng chí Đặng Châu Tuệ sinh năm 1907, quê ở Thái Bình, học sơ học Pháp Việt ở Thái Bình, sau chuyển lên Nam Định học trường Thành Chung. Năm 1927, Đặng Châu Tuệ được kết nạp vào Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội (gọi tắt là Đảng Thanh niên) - tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đầu năm 1928, đồng chí Đặng Châu Tuệ được Kỳ bộ Thanh niên Bắc Kỳ cử ra khu vực Cẩm Phả - Cửa Ông tham gia phong trào "vô sản hoá". Ông xin vào làm ở Nhà sàng Cửa Ông, gần gũi công nhân, tìm hiểu để giác ngộ họ.

Cuối năm 1928, Chi bộ Đảng Thanh niên ở Cẩm Phả - Cửa Ông được thành lập do đồng chí Đặng Châu Tuệ làm bí thư. Đây là chi bộ Đảng Thanh niên đầu tiên ở Quảng Ninh. Ít lâu sau, đồng chí Đặng Châu Tuệ rút về Cẩm Phả làm ở Nhà máy Cơ khí Cẩm Phả, nhằm mở rộng cơ sở trong công nhân. Chi bộ Thanh niên Cẩm Phả - Cửa Ông đã quyết định tổ chức xuất bản tờ báo, lấy tên là báo Than. Người phụ trách là Đặng Châu Tuệ. Tòa soạn báo Than là ngôi nhà phố Boóc-đô, nay là phố Quang Trung, phường Cẩm Đông (Cẩm Phả).

Tháng 2/1930, đồng chí Đặng Châu Tuệ được đưa về mỏ Mạo Khê hoạt động. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ và đồng chí Nguyễn Đức Cảnh về chỉ đạo thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Quảng Ninh ở Vùng mỏ vào ngày 23/2. Chi bộ quyết định ra báo và lại lấy tên là báo Than. Người chủ chốt làm báo Than vẫn là Bí thư Chi bộ Đặng Châu Tuệ và đảng viên Vũ Thị Mai.

Các bài báo của báo Than đến tay công nhân, quần chúng đã cổ vũ đấu tranh, thúc đẩy phong trào cách mạng của công nhân phát triển nhanh. Tờ báo có ảnh hưởng không chỉ trong mỏ Mạo Khê mà còn rộng ra khắp vùng.

Sau khi nhiều chi bộ Đảng Cộng sản được nối tiếp thành lập ở Cẩm Phả, Hòn Gai, Vàng Danh, Uông Bí, tháng 10/1930, Xứ ủy Bắc kỳ chỉ đạo thành lập Đặc Khu ủy mỏ để liên kết các đảng bộ và chi bộ vào một đảng bộ chung. Đặc khu ủy quyết định sáp nhập báo Hầm mỏ của Đảng bộ Cẩm Phả - Cửa Ông và báo Than của Chi bộ Mạo Khê lấy tên chung là báo Than, cơ quan ngôn luận của Đặc Khu ủy. Báo ra mỗi tháng hai số, mỗi số in tới vài trăm bản và được phát hành khắp Vùng mỏ.

Ông Đặng Châu Tuệ và bà Vũ Thị Mai trong lần trở lại thăm Báo Quảng Ninh vào năm 1984. Ảnh tư liệu của Bảo tàng Quảng Ninh.

Đầu năm 1931, khu mỏ bị địch khủng bố dữ dội. Đồng chí Đặng Châu Tuệ bị lộ và bị bắt, sau đó ông bị giam tại Hỏa Lò rồi nhà tù Côn Đảo với mức án chung thân. Báo Than ngừng xuất bản nhưng ảnh hưởng của nó còn in sâu đậm trong công nhân.

Năm 1936, ra tù, Đặng Châu Tuệ tham gia viết báo Lé Travail (Báo Lao động), phụ trách đại lý báo của Đảng bộ Nam Định rồi hiệu sách của Đảng bộ Thái Bình.

Năm 1941, Đặng Châu Tuệ được Xứ uỷ Bắc Kỳ cử vào tham gia Thường vụ Tỉnh uỷ Thanh Hoá. Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, ông được cử làm Chủ tịch Uỷ ban Hành chính lâm thời tỉnh Nam Định, được bầu là Đại biểu Quốc hội khoá I của tỉnh Nam Định. Năm 1947, ông được chỉ định là Chủ tịch Uỷ ban Kháng chiến hành chính tỉnh Ninh Bình. Năm 1954, ông là Chánh tòa phúc thẩm Tòa án Nhân dân Tối cao cho tới lúc nghỉ hưu. Đặng Châu Tuệ qua đời năm 1998, hưởng thọ 92 tuổi. Tên ông được đặt cho 2 con đường ở TP Hạ Long và TP Cẩm Phả.

Ông Nguyễn Huy Trợ, Tổng Biên tập đầu tiên của Báo Quảng Ninh khẳng định: Người chủ bút báo Than Đặng Châu Tuệ là một nhà báo cách mạng đầu tiên ở Vùng mỏ. Báo Than do ông viết đã đáp ứng yêu cầu của cách mạng và nguyện vọng của thợ mỏ. Thợ mỏ đã gắn bó với báo Than. Đặt tên đường Đặng Châu Tuệ chính là con đường tình nghĩa, con đường của lý trí và tình cảm cách mạng cao quý.

Huỳnh Đăng[links()]