Người lưu giữ làn điệu soóng cọ

Mộc mạc, chân thành, thể hiện tâm tư tình cảm và gắn liền với sinh hoạt lao động sản xuất của bà con Sán Chỉ là những làn điệu dân ca soóng cọ đặc trưng, mượt mà. Không có bất cứ nhạc cụ nào đi kèm khi thể hiện, điệu soóng cọ của người Sán Chỉ vẫn lôi cuốn người nghe bằng lời ca nhịp nhàng, âm điệu ngân dài thi vị. Và chị Lục Thị Cọm (SN 1982) ở thôn Nà Ếch, xã Húc Động, huyện Bình Liêu vẫn đang từng ngày gìn giữ, lan tỏa, trao truyền làn điệu dân ca ấy.

Theo tiếng Sán Chỉ, soóng cọ nghĩa là xướng ca. Đây là thể loại hát đối đáp giữa nam nữ được lưu truyền từ nhiều thế hệ của người Sán Chỉ. Những người thân của chị Cọm, như bà, mẹ, anh chị em trong thôn, ai cũng ngân nga những điệu soóng cọ trong cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt là những ngày đầu xuân năm mới, dịp lễ tết, đám cưới, hoặc những đêm trăng sáng, nhiều đôi nam thanh nữ tú cũng trao những câu hát giao duyên nhuần nhị. Ban đầu, chị tò mò lắng nghe, rồi học nhẩm hát theo. Dần dần, chị thuộc nhiều bài hơn và mê mẩn nó lúc nào không hay. Chỗ nào không hiểu, không nhớ chị hỏi bà, mẹ, các anh, chị trong thôn.

Chị Cọm chia sẻ: Hát soóng cọ không cần dùng nhạc cụ để đệm theo, song không vì thế mà nó kém đi sức hấp dẫn. Bởi tinh túy của hát soóng cọ chính là chất giọng ngân dài, mềm mại. Tục hát soóng cọ diễn ra quanh năm, với nhiều cách thể hiện như hát chúc tết, hát mừng đám cưới, mừng nhà mới, tâm tình, giao duyên. Đặc biệt với bà con, qua làn điệu soóng cọ, mọi người còn truyền cho nhau những kinh nghiệm trong lao động sản xuất. Những dịp hát soóng cọ là những ngày vui vẻ, mọi người cùng nhau đi đến từng bản, lên đỉnh núi cao, để tiếng hát vang xa hơn, xua tan đi mọi mệt nhọc, ưu phiền của cuộc sống. Bởi vậy, hát soóng cọ đã trở thành món ăn tinh thần quý giá, là niềm vui, niềm tự hào, là “sợi dây” để gắn kết cộng đồng của người Sán Chỉ ở huyện Bình Liêu.

Với vốn bài hát soóng cọ học được, chị Cọm tích cực tham gia phong trào văn nghệ của thôn, xã và huyện. Dần dần, làng trên, xóm dưới đều biết chị Cọm nhiệt tình, hát hay. Cùng với sưu tầm những làn điệu soóng cọ cổ để giữ “hồn” cho dân tộc Sán Chỉ, chị Cọm còn sáng tác, đặt lời mới hàng chục ca khúc để phù hợp với nhịp sống hiện đại, văn minh hôm nay như: Các chủ đề về ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, về tình yêu quê hương, đất nước, gửi gắm niềm tin, tự hào về sự nghiệp đổi mới, phát triển của đất nước, tinh thần đoàn kết của nhân dân trong xây dựng đời sống văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới... Qua đó, góp phần đưa làn điệu soóng cọ càng trở nên gần gũi, dễ tiếp nhận hơn với thế hệ trẻ.

Không chỉ phục vụ bà con tại các dịp, ngày hội, lễ hội của huyện, chị Cọm còn góp mặt trong nhiều chương trình giao lưu văn hóa, nghệ thuật với các địa phương ở cả trong và ngoài tỉnh. Đặc biệt, chị tích cực tham gia sinh hoạt câu lạc bộ hát soóng cọ của thôn và xã, các lớp truyền dạy và thực hành hát soóng cọ cho học sinh ở các trường học của xã, qua đó, vun đắp tình yêu, đam mê với văn hóa quê hương cho các em nhỏ.

“Được nhìn các em học sinh hào hứng, say sưa tập luyện trong những giờ học hát tôi thật sự rất phấn khởi. Không chỉ riêng tôi mà bà con nhân dân đồng bào Sán Chỉ đều rất tự hào khi mới đây, hát soóng cọ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là động lực để tôi cố gắng nhiều hơn trong việc gìn giữ, truyền dạy hát soóng cọ cho thế hệ trẻ và tiếp tục lan tỏa, giới thiệu làn điệu dân ca quê hương đến với bạn bè gần xa, góp phần phát triển du lịch địa phương” - chị Cọm bộc bạch.

Từng làn điệu soóng cọ cứ thế ngân nga say đắm mang vẻ đẹp, bản sắc, cốt cách của người đồng bào dân tộc Sán Chỉ chăm chỉ, cần cù, yêu lao động. Hy vọng rằng, tình yêu và mong ước giản dị ấy của chị Cọm sẽ luôn vững bền theo năm tháng, để những điệu hát truyền thống của dân tộc Sán Chỉ mãi được lưu giữ và phát huy, tô thắm thêm vẻ đẹp văn hóa, con người, vùng đất miền biên giới Bình Liêu tươi đẹp.