Nhiều sản phẩm OCOP chưa tìm được chỗ đứng trên thị trường

Xây dựng và phát triển Chương trình mỗi xã một sản phẩm (sản phẩm OCOP) tại nhiều địa phương hiện chưa đi đúng hướng và thiếu thực chất khiến nhiều sản phẩm OCOP có tuổi đời rất ngắn, kém hiệu quả. Để sản phẩm OCOP có chỗ đứng trên thị trường, cần khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, nguyên liệu, kinh nghiệm truyền thống, giá trị văn hóa và sức lao động tại địa phương.

Đây là nhận định của ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNN) tại Hội nghị Tập huấn triển khai chương trình mỗi xã một sản phẩm năm 2020 cho hơn 300 đại biểu đến từ nhiều địa phương, diễn ra sáng ngày 24/6, tại TP. Hồ Chí Minh.

Theo Bộ NN&PTNN, tính đến tháng 6/2020, cả nước hiện đã có 1.760 sản phẩm OCOP được đánh giá, phân hạng và có quyết định công nhận, trong đó có 317 doanh nghiệp (DN) và 410 hợp tác xã (HTX) tham gia cung cấp cho thị trường. Đến hết năm 2020, cả nước sẽ đạt khoảng 2.400 sản phẩm OCOP với khoảng 500 DN nhỏ và vừa, HTX tham gia chương trình. Ngành nông nghiệp định hướng đến năm 2030 sẽ có khoảng 4.800 sản phẩm OCOP với khoảng 2.000 DN và HTX tham gia.

Trong những năm qua, chương trình “mỗi xã một sản phẩm” đã mang lại nhiều lợi nhuận cho nông dân, những sự lan tỏa và tạo nên thương hiệu, có chỗ đứng trên thị trường của những sản phẩm đặc sản OCOP là còn thấp.

Năm 2013, UBND tỉnh Quảng Ninh triển khai Chương trình “Tỉnh Quảng Ninh - mỗi xã, phường một sản phẩm”, đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh đầu tiên của cả nước thực hiện bài bản chương trình có hệ thống, từ bố trí bộ máy chỉ đạo, tổ chức thực hiện, ban hành các cơ chế, chính sách, huy động nguồn lực từ nội lực cộng đồng, đến hướng dẫn qui trình triển khai, xúc tiến thương mại…

Nhờ đó, Quảng Ninh hiện có trên 300 sản phẩm OCOP được xếp hạng. Kết quả đạt được sau nhiều năm triển khai đã khẳng định, Chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm” là hướng đi đúng, sáng tạo của tỉnh Quảng Ninh trong phát triển sản phẩm hàng hóa theo chuỗi giá trị, gắn các tổ chức sản xuất với sản phẩm, phát huy những lợi thế, thế mạnh của địa phương, đưa nông dân chủ động hội nhập và tiếp cận kinh tế thị trường, góp phần nâng cao chất lượng, góp phần xây dựng nông thôn mới.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, trên địa bàn tỉnh này hiện hơn 100 sản phẩm của 48 cơ sở đủ điều kiện tham gia chương trình OCOP. Các sản phẩm đã được các cơ quan chuyên môn của các sở ngành hướng dẫn xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, chứng nhận bảo đảm chất lượng và an toàn thực phẩm. Trong hơn 100 sản phẩm này, đã có 17 sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu được Sở Công Thương tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu tổ chức đánh giá chất lượng. Các sản phẩm nông nghiệp đặc sản như nhãn xuồng cơm vàng, mãng cầu ta, bưởi da xanh, bún, bánh tráng, hàu… cũng đã được Sở NN&PTNT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu xác lập quyền sở hữu trí tuệ.

Na là sản phẩm OCOP ở Bà Rịa - Vũng Tàu

Đánh giá về chương trình sản phẩm OCOP, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho rằng, trong hai năm gần đây chương trình gắn với nông thôn mới là có hiệu qủa, tuy nhiên sự hiệu qủa này còn thấp, chưa đạt được mục tiêu đề ra. Cụ thể, có nhiều địa phương đã xây dựng, sản xuất được sản phẩm OCOP nhưng chính quyền xã lại không hay biết; nhiều tỉnh thực tế đã bỏ ra 70 - 80 tỷ đồng để hỗ trợ sản xuất sản phẩm OCOP, nhưng các sản phẩm lại thiếu sức cạnh tranh, chưa có chỗ đứng trên thị trường, nhiều sản phẩm có tuổi thọ rất ngắn.

Theo ông Nam, OCOP là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị, nâng cao thu nhập của cư dân nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới. Trọng tâm của chương trình là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị.

Chủ thể của chương trình là do các thành phần kinh tế tư nhân gồm DN, hộ sản xuất và kinh tế tập thể thực hiện, Nhà nước chỉ đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và chính sách để thực hiện trong định hướng phát triển các vùng sản xuất hàng hoá, dịch vụ; quản lý và giám sát tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm. Đồng thời hỗ trợ khâu đào tạo, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ, hỗ trợ tín dụng, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm.

Nhiều sản phẩm OCOP bày bán tại Co.opFood, đường Đinh Thiên Hoàng, quận 1, TP. Hồ Chí Minh

Tuy nhiên trong thực tế, sự phối kết hợp giữa các thành phần kinh tế cùng tham gia chương trình, sựu quan tâm chỉ đạo của chính quyền địa phương còn rời rạc, thiếu trọng tâm, dẫn đến chương trình kém hiệu quả.  

Các sản phẩm, dịch vụ được khuyến khích phát triển theo 6 nhóm, gồm thực phẩm, đồ uống, thảo dược, vải và may mặc, sản phẩm lưu niệm - nội thất - trang trí, dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch. Để đẩy nhanh chương trình sản xuất có hiệu qủa sản phẩm OCOP, các địa phương cùng với DN và HTX cần củng cố, hoàn thiện tổ chức sản xuất theo hướng liên kết giữa hộ sản xuất với HTX và DN. Khuyến khích các đối tượng sản xuất, kinh doanh ở nông thôn khai thác tiềm năng về đất đai, sản vật, lợi thế so sánh của các địa phương, đặc biệt là các giá trị truyền thống để nâng cao giá trị hàng hóa.

"Chương trình OCOP không chỉ có ý nghĩa đơn thuần về phát triển sản xuất mà còn góp phần quan trọng ở nông thôn như giảm nghèo, giải quyết việc làm, an sinh xã hội, môi trường, phát huy trí tuệ sáng tạo của người dân, hình thành các tổ chức liên kết kinh tế cộng đồng bền vững", ông Nam khẳng định.

Theo Báo Công thương