Phạm Phi Châu - Họa sĩ đi lên từ thợ mỏ

Là họa sĩ trưởng thành từ vùng mỏ, từ công nhân, Phạm Phi Châu không những say mê tìm tòi đổi mới, mà còn cổ vũ động viên anh em họa sĩ Quảng Ninh bứt phá trên con đường chinh phục cái đẹp.

Họa sĩ Phạm Phi Châu bên một số bức tranh của mình được trưng bày tại Bảo tàng Quảng Ninh.

Họa sĩ Phạm Phi Châu sinh năm 1939 tại Hà Nội, nhưng gắn bó thời tuổi trẻ và trưởng thành cả về công việc lẫn sáng tác hội họa tại Quảng Ninh. Ông từng là kỹ sư, Giám đốc Nhà máy Cơ khí Cẩm Phả. Năm 1959, khi về thực tập tại Nhà máy Cơ khí Hòn Gai ông đã sớm bộc lộ năng khiếu hội họa. Thực tập xong, ông không về lại Hà Nội mà phát triển sự nghiệp ở đất mỏ Cẩm Phả. Ông là người sáng lập nhóm họa sĩ Vùng Vịnh (gồm Phạm Phi Châu, Bùi Đình Lan, Bùi Trọng Hướng và Ngô Phương Cúc) và Câu lạc bộ Hội họa cơ khí mỏ hoạt động sôi nổi ở địa bàn Cẩm Phả.

Làm kỹ thuật và làm kinh tế, nhưng Phạm Phi Châu rất say mê hội họa, đặc biệt quan tâm và tạo điều kiện cho anh em họa sĩ. Năm 1964, ông dẫn một đoàn họa sĩ vốn là công nhân lên trao đổi kinh nghiệm sáng tác với Liên hiệp Công đoàn TP Hà Nội (nay là Liên đoàn Lao động TP Hà Nội). Là Giám đốc lại có quan hệ rộng rãi, ông có điều kiện quan tâm, thường xuyên giúp đỡ anh em họa sĩ được đi thực tế sáng tác ở mỏ.

Bản thân Phạm Phi Châu cũng đã thử sức ở nhiều thể loại khác nhau, từ lụa, bột màu, phấn màu đến sơn mài. Nét cọ của Phạm Phi Châu có những thể nghiệm nghiêng về lối vẽ kiểu trang trí. Tranh của ông thể hiện sự hài hòa giữa nhận thức và cảm thụ khoáng đạt thường để cho cảm xúc dẫn dắt nhiều nên có bút pháp phong phú, hình thức nghệ thuật không được định trước. Ông thường vẽ rất nhanh do khả năng quan sát phát hiện tinh tế và thái độ làm việc nghiêm túc khi đã nghiên cứu đề tài.

Tranh của Phạm Phi Châu đề cập đến nhiều khía cạnh của đời sống Vùng mỏ - nơi ông đã gắn bó phần lớn cuộc đời mình. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông là “Hai người thợ”, “Lán Bè Hòn Gai”, “Bình minh Hạ Long”, “Bên bờ Hạ Long”, “Sương sớm”, “Gia đình ngư dân”, “Phơi lưới”, “Trong hầm lò”.v.v.. Khi đã về Hà Nội, Phạm Phi Châu vẫn thường xuyên theo dõi phong trào ở Quảng Ninh. Ông thường về dự những triển lãm mỹ thuật của tỉnh, triển lãm và ra mắt sách của anh em bạn hữu.

Họa sĩ Phạm Phi Châu từng tổ chức triển lãm tranh cá nhân ở Hà Nội, ở bảo tàng Đôn - Nhét (Liên Xô cũ) và dự nhiều triển lãm toàn quốc. Ông có tranh được sưu tập tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam và các bộ sưu tập cá nhân trong và ngoài nước. Tranh của ông được tuyển chọn vào tuyển tập tranh thế kỷ 20 (do Hội đồng tuyển chọn quốc gia và Bộ Văn hóa - Thông tin xuất bản).

Nói về họa sĩ Phạm Phi Châu, họa sĩ Vũ Quý, Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Quảng Ninh, nhận xét: Tranh của Phạm Phi Châu có phong cách rất riêng, màu khỏe, tranh thường vẽ mảng, không sa vào tả vụn vặt các mảng màu, đôi khi đi viền nét rất có duyên. Đề tài của ông thường là phong cảnh với gam ghi hơi phớt hồng. Họa sĩ Phạm Phi Châu có năng khiếu về vẽ trực họa, vẽ nét rất nhanh và giống nhân vật. Là một người tự học nhưng ham tìm hiểu nên ông tiến bộ rất nhanh và là họa sĩ đã có tranh được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam mua vào loại sớm của tỉnh.

Huỳnh Đăng