Phát huy bản sắc dân tộc từ các lễ hội

Nếu như một thời các xã thôn bản ở các huyện miền núi của Quảng Ninh đều loay hoay với việc giữ gìn bản sắc các dân tộc thì nay việc đó đã dễ dàng hơn thông qua các lễ hội.

Cách đây khoảng hơn chục năm, nếu ai đó đến các thôn bản của đồng bào dân tộc thiểu số các huyện miền Đông thật khó bắt gặp một cô gái, hay chàng trai trẻ tuổi lại mặc bộ quần áo của dân tộc mình. Thường chỉ người già mang sắc phục dân tộc, còn đa phần người trẻ thì trang phục đều nom na ná dân tộc Kinh. Thậm chí có những dân tộc, người trẻ tuổi hoàn toàn không biết trước đây ông, bà họ ăn mặc thế nào.

Trong những năm gần đây, các huyện miền Đông đều chú trọng phục dựng, tổ chức các lễ hội văn hoá truyền thống, trong đó hướng cho người dân về giữ gìn bản sắc dân tộc và từ đó nhiều giá trị mang bản sắc dân tộc đã thực sự được phát huy.

Nhiều du khách thích chụp ảnh với các cô gái địa phương, khi họ mặc sắc phục của dân tộc mình tại Hội Hoa sở Bình Liêu 2020.

Tại Lễ hội Bàn Vương huyện Ba Chẽ năm 2020, ông Bàn Tuấn Năng, Tiến sĩ của Viện Văn hóa và phát triển – Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã đánh giá cao việc phát huy bản sắc dân tộc qua các lễ hội ở các huyện miền Đông, đã làm thay đổi nhiều về tư duy của người dân. Ông Năng nhận định nếu chỉ bỏ tiền đầu tư xây nhà cửa, mà không có những hoạt động cụ thể phát huy bản sắc văn hoá của người dân, thì ngôi nhà to đó trống rỗng. Cụ thể, muốn người dân mặc những bộ quần áo mang bản sắc dân tộc mình thì cũng không thể bắt họ mặc được, mà phải làm sao để họ thích mặc, hay những làn điệu dân ca của các dân tộc cũng không thể bắt người dân hát hay nghe, mà phải làm sao để họ thích hát, thích nghe như thế việc bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc mới mang hiệu quả.

Như thế, theo ông Năng thì các lễ hội được tổ chức tại các huyện miền Đông trên địa bàn tỉnh trong thời gian vừa qua đó là cách làm hiệu quả để phát huy bản sắc văn hoá của dân tộc. Bằng chứng là tại các lễ hội, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh các cô gái Dao xúng xính trong các bộ trang phục dân tộc mình. Hay du khách chen nhau để xem các thày mo nhảy lửa ở Ba Chẽ, hoặc vượt vài trăm cây số để xem các cô gái Sán Chỉ ở Bình Liêu đá bóng...

Quang cảnh Lễ hội Đại Phan của người Sán Dìu được tổ chức vào tháng 11/2020 tại xã Hải Lạng, huyện Tiên Yên.

Ngày nay, khi ai đó đến xã Hải Lạng, huyện Tiên Yên tìm hiểu về văn hóa, đời sống của người Sán Dìu, thì sẽ có nhiều người kể vanh vách. Từ khi Lễ hội Văn hóa - Thể thao dân tộc Sán Dìu lần thứ nhất năm 2018 (còn gọi là Lễ hội Đại Phan) tổ chức tại xã Hải Lạng (Tiên Yên) vào trung tuần tháng 11, nhiều người mới biết người Sán Dìu ăn mặc ra sao, ẩm thực của họ có gì, lễ cưới, rước dâu người Sán Dìu.v.v. Trong ngày hội, người ta mới được biết nhiều dụng cụ sản xuất của người Sán Dìu vốn đã được cất kỹ trong các nhà kho vì không dùng đến nữa. Nhiều chàng trai, cô gái Sán Dìu dù đã lớn tuổi nhưng lần đầu tiên được mặc bộ quần áo của dân tộc mình, được nghe bài hát của dân tộc mình, được tận mắt nhìn thấy lễ leo dao rất đặc trưng của người Sán Dìu…

Còn ở Lễ hội Bàn Vương năm 2020, lễ hội của người Dao được tổ chức vào ngày 26/12 vừa qua tại huyện Ba Chẽ, nhiều người mới biết được người Dao cũng rất thạo công việc sông nước. Trước đó hầu hết mọi người đều nghĩ người Dao thường sống trên những vùng cao và họ thường chỉ thạo việc rừng.

Hành trình vượt biển tìm vùng đất mới của người Dao ở Ba Chẽ được tái hiện trong Lễ hội Bàn Vương năm 2020.

Lễ hội Bàn Vương huyện Ba Chẽ đã tái hiện hành trình “Vượt biển” của người Dao đến vùng đất mới để lập nghiệp. Đây là lần đầu tiên trên địa bàn huyện, lễ cúng Bàn Vương được phục dựng và tổ chức với sự tham gia của nhiều dòng họ, làng bản có người Dao sinh sống tập trung, nhằm lưu giữ nguồn gốc lịch sử, văn hóa của dân tộc. Theo truyền thuyết, người Dao ở Ba Chẽ có 12 họ và cùng “vượt biển” đến các vùng đất mới, họ hình thành các thôn bản người Dao bám theo bờ sông Ba Chẽ hình thành dân tộc đông người nhất ở huyện ngày nay.

Cũng như ruộng bậc thang ở xã Lục Hồn (huyện Bình Liêu) một thời coi là điểm yếu trong phát triển kinh tế ở xã, bởi ruộng bậc thang rất khó để đầu tư kênh mương cấp nước vì dốc và cao. Người dân xã Lục Hồn trồng lúa chỉ trông vào vụ mùa còn các vụ khác do tưới tiêu kém năng suất lúa thấp. Nhưng từ Tuần Văn hóa – Du lịch Hội mùa vàng huyện Bình Liêu năm 2020, thì nhiều người mới ngỡ ngàng rằng Bình Liêu cũng có hệ thống ruộng bậc thang nhiều mầu sắc rất đẹp, không thua kém những địa phương có ruộng bậc thang đẹp trong cả nước.

Như vậy, các lễ hội được diễn ra ở các huyện miền Đông giúp người dân ý thức hơn về các giá trị văn hóa của cha ông xưa và phát huy nó phù hợp với cuộc sống ngày nay. Đồng thời phát hiện thêm nhiều nét đẹp mới một thời chìm trong quên lãng.

                                                                                                                                 Công Thành