Phát huy vai trò luật tục trong xây dựng bản, làng văn hóa

Cùng với pháp luật của Nhà nước, luật tục vẫn tồn tại và có vị trí quan trọng với việc điều chỉnh các mối quan hệ trong đời sống của đồng bào các dân tộc Việt Nam. Mỗi dân tộc có một luật tục, thể hiện bản sắc cũng như nét đặc trưng riêng của mình. Thời gian qua, việc vận dụng luật tục trong các quan hệ xã hội được đồng bào dân tộc thiểu số thực hiện tốt, qua đó, góp phần tích cực trong ổn định an ninh trật tự, xây dựng bản, làng văn minh, văn hóa.

Cùng với hệ thống pháp luật, luật tục vẫn đang tồn tại trong cộng đồng các dân tộc thiểu số, nhằm đảm bảo cho xã hội vận hành hiệu quả hơn. (Trong ảnh: Tái hiện nghi lễ cầu mùa của dân tộc Sán Chỉ huyện Tiên Yên). Ảnh: Công Thành

Luật tục là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính dân gian, do cộng đồng đặt ra, quy định về mối quan hệ ứng xử của con người đối với con người trong cộng đồng và môi trường tự nhiên. Luật tục thể hiện ý chí của toàn thể cộng đồng, được thực hiện một cách tự giác, theo thói quen, truyền khẩu, nhưng vẫn có tính cưỡng chế và bắt buộc đối với mọi người.

Trong cộng đồng người Dao Quảng Ninh, luật tục vẫn tồn tại và có tác dụng nhất định, mọi thành viên trong cộng đồng đều tự giác tuân thủ. Chẳng hạn, theo quy định, đất công do từng làng quản lý gồm đường sá, nghĩa địa, bãi chăn nuôi gia súc... mọi thành viên trong cộng đồng phải có trách nhiệm bảo vệ. Hằng năm, vào tháng 2 âm lịch, mỗi gia đình đều cử một người đi tu sửa đường sá. Đối với nguồn nước ăn và rừng đầu nguồn, mỗi làng cũng có quy ước riêng. Như ở làng Han, xã Đồn Đạc, huyện Ba Chẽ đề ra quy ước cấm phát nương ở rừng đầu nguồn; không phóng uế bừa bãi, không thả trâu bò, không tắm giặt ở đầu nguồn nước ăn.

Cũng như người Dao, đồng bào dân tộc Sán Chỉ cũng có những luật tục riêng để điều hành cộng đồng theo nguyên tắc nhất định. Ví như luật tục hôn nhân một vợ - một chồng, quy định người vợ, người chồng tuyệt đối không được có quan hệ ngoài luồng, vi phạm đạo đức, vi phạm pháp luật về hôn nhân. Hay quy định không được dùng chất độc đánh bắt cá đầu nguồn, khi khai thác một cây thuốc quý phải biết trồng lại cây giống... Dù tất cả các luật tục, quy ước đều là truyền miệng, nhưng đó là cơ sở pháp lý của bộ máy tự quản, giúp cho mọi người sống trong cộng đồng với nhau có quy tắc hơn.

Luật tục góp phần tạo nên nét văn hóa của đồng bào các dân tộc.

Đặc biệt, những luật tục của đồng bào cũng góp phần quan trọng trong việc giữ gìn trật tự an ninh làng bản. Nhằm hạn chế trộm cướp, người Dao có quy ước phạt kẻ ăn trộm bồi hoàn gấp đôi tài sản đã lấy. Khi có khách đến nhà ngủ qua đêm thì chủ nhà phải trình báo cho trưởng làng biết, hoặc người ngoài làng muốn đến cư trú, làm ăn sinh sống phải được sự đồng ý của trưởng làng và những người có uy tín.

Trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, các thiết chế xã hội truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số vẫn được duy trì với nhiều quy ước, luật tục. Có thể khẳng định, sự tồn tại của luật tục trong cộng đồng các dân tộc thiểu số là tất yếu. Các luật tục này có vai trò tác động không nhỏ đến việc phát triển sản xuất, bảo vệ tài nguyên môi trường, đảm bảo sự ổn định xã hội, gìn giữ bản sắc văn hóa tộc người ở trong mỗi địa phương. Do vậy, chính quyền các cấp, các ngành ở địa phương cần quan tâm tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng các dân tộc tiếp tục duy trì và phát huy văn hoá tiến bộ của mình, từng bước khôi phục lại những quy ước, tập quán, luật tục có tác động tích cực đến việc phát triển kinh tế, ổn định xã hội và nâng cao đời sống văn hóa ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Yến Vy

[links()]