Quản lý hoạt động khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng: Cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có khoảng 243 mỏ và điểm quặng của 33 loại khoáng sản với trữ lượng tương đối lớn, phân bố rộng khắp các địa phương Hạ Long, Cẩm Phả, Hoành Bồ, Đông Triều và một số huyện miền Đông. Đây là nguồn tài nguyên quan trọng để sản xuất vật liệu xây dựng (VLXD), cung cấp cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, việc khai thác khoáng sản ngày một tăng đã ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến biến động địa chất, ảnh hưởng đến đời sống dân sinh và môi trường sinh thái.

Hoạt động khai thác đá tại khai trường của Công ty Đầu tư và phát triển Việt Hưng (TP Hạ Long).

Vi phạm tràn lan

Theo thống kê của Sở TN&MT, trên địa bàn tỉnh hiện có 31 đơn vị được cấp phép khai thác đá làm VLXD thông thường với tổng công suất 4,6 triệu m3/năm; 39 đơn vị được cấp phép khai thác sét sản xuất gạch ngói, công suất 2,55 triệu m3/năm; 5 đơn vị được khai thác cát và VLXD san lấp mặt bằng. Trong quá trình triển khai, các đơn vị đã tổ chức khai thác trong phạm vi, ranh giới giấy phép khai thác đã cấp. Mặc dù vậy, việc tuân thủ giấy phép khai thác khoáng sản và thiết kế được phê duyệt cũng như quản lý sử dụng đất của nhiều đơn vị chưa theo đúng quy định. Đầu tiên phải nói đến là hoạt động khai thác vượt công suất thiết kế vẫn diễn ra ở hầu hết các đơn vị trong nhiều năm, nhưng chưa được xử lý nghiêm, điều này không những ảnh hưởng đến môi trường mà còn gây mất an toàn lao động; như ở các công ty: TNHH Thu Hiền, CP Thương mại Dung Huy, Viglacera Đông Triều, TNHH Xây dựng Thắng Lợi.

Thực trạng lo ngại nhất hiện nay là tại các mỏ đá, các thiết bị khai thác chưa đồng bộ, gây ô nhiễm môi trường, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn lao động rất lớn. Một số mỏ khai thác áp dụng hình thức khai thác theo kiểu khấu tự do, không cắt tầng, năng suất lao động thấp, độ dốc khấu giảm dần có nguy cơ đọng đá lại trên sườn dốc và mặt tầng ngày càng tăng. Đặc biệt, việc vận chuyển khoáng sản, nhất là vận chuyển đá, sét hầu hết vận chuyển vượt trọng tải cho phép, không phủ bạt, gây ô nhiễm môi trường, gây hư hỏng các tuyến đường giao thông.

Qua tìm hiểu thực tế, tỉnh lộ 326 đoạn từ xã Dương Huy (TP Cẩm Phả) tới thị trấn Trới (huyện Hoành Bồ), đoạn từ tỉnh lộ 326 tới đường tránh phía Bắc TP Hạ Long bị xuống cấp nghiêm trọng do xe tải chở đất đá, cát, sỏi từ khu vực xã Vũ Oai (huyện Hoành Bồ) ra các công trình: Cải tạo, nâng cấp QL18A đoạn Mông Dương - Móng Cái, tỉnh lộ 329... Ông Nguyễn Văn Tuấn (thôn Đoàn Kết, xã Dương Huy) bức xúc: “Người dân chúng tôi sống ở đây rất khổ vì tuyến đường này bị xuống cấp trầm trọng, thường xuyên trong tình trạng ô nhiễm môi trường, bụi bẩn khi nắng, nhớp nháp bẩn thỉu khi mưa. Con đường hư hỏng nặng do các xe chở đá thường xuyên qua đây khiến cho việc đi lại, phát triển kinh tế của người dân bị ảnh hưởng nặng nề”.

Không chỉ vậy, việc vi phạm của các dự án khai thác đá, sét diễn ra từ nhiều năm nay đã ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường cũng như đời sống nhân dân. Tình trạng hút cát trái phép trên khu vực Vịnh Hạ Long, Vịnh Bái Tử Long, sông Cầm (TX Đông Triều), khu vực sông Hốt (TX Quảng Yên), TP Uông Bí, huyện Hải Hà, huyện Tiên Yên cũng gây thất thoát tài nguyên khoáng sản. Hầu hết các tàu nạo vét chủ yếu hút cát lên, lọc chắn rác và bùn lại chảy xuống khu vực nạo vét, gây ô nhiễm môi trường. Có thể kể đến việc hút cát của Công ty CP Xây dựng và Thương mại Linh Long (TP Móng Cái) tiến hành nạo vét luồng lạch từ Km0 đến Km17 khu vực sông Ka Long, đã sử dụng 8 phương tiện tập trung tại 1 khu vực hút cát, còn bùn và rác thải lại đưa xuống sông.

Khai thác đá tại Công ty CP Thương mại Dung Huy (huyện Hoành Bồ).

Bất cập từ công tác quản lý sử dụng đất

Mới đây đoàn giám sát của HĐND tỉnh đã đi giám sát thực tế, phát hiện việc quản lý, sử dụng đất của nhiều đơn vị khai thác khoáng sản làm VLXD chưa đầy đủ; hiện có 16/75 đơn vị được cấp giấy phép khai thác khoáng sản đã sử dụng đất để khai thác, chế biến khoáng sản từ nhiều năm nay, nhưng chưa có quyết định thuê đất, hợp đồng thuê đất và chưa nộp tiền thuê đất. Qua tìm hiểu của chúng tôi, Công ty TNHH Hưng Long (huyện Hoành Bồ) đã khai thác đất sét, tạo thành các hố sâu ngay sát nhà dân, khai thác không có thiết kế và chưa có hồ sơ thuê đất theo quy định. Công ty CP Thương mại Dung Huy (huyện Hoành Bồ) sử dụng phần diện tích đất mở rộng khi chưa làm thủ tục thuê đất. Đáng chú ý, một số dự án xin cấp phép từ năm 2013 nhưng đến nay vẫn chưa khai thác: Mỏ sét Xích Thổ của Công ty CP Viglacera Hạ Long, Công ty CP Vĩnh Thắng, Công ty TNHH Thanh Tuyền, Công ty TNHH Tiên Lâm được cấp phép từ năm 2009... Ngoài ra, việc khai thác đất san lấp mặt bằng mới chỉ quy hoạch địa điểm theo từng dự án cụ thể chứ chưa có quy hoạch chung mang tính lâu dài để khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên này. Hầu hết các hoạt động khai thác này chưa thực hiện nghiêm túc các quy định về đất đai, môi trường. Một số đơn vị còn lợi dụng việc san gạt mặt bằng của dự án, hạ cốt nền để tranh thủ lấy đất san nền bán cho các dự án khác, gây thất thu ngân sách nhà nước, ô nhiễm môi trường, cảnh quan khu vực (địa bàn diễn ra nhiều nhất ở TX Quảng Yên).

Bên cạnh một số doanh nghiệp thực hiện khá nghiêm túc trong hoạt động khai thác khoáng sản làm VLXD, thì còn tồn tại không ít những đơn vị chạy theo lợi nhuận mà bất chấp hệ lụy có thể gây ra đối với môi trường và đời sống dân sinh. Không chỉ là chuyện tổn thất tài nguyên và nguồn thu ngân sách, mà nguy hại hơn là thu hẹp diện tích đất lâm nghiệp, gây bồi lấp dòng chảy, gây hỏng cầu cống, đường sá... Vì vậy, các ngành chức năng và chính quyền địa phương cần tích cực vào cuộc, có những giải pháp cụ thể nhằm quản lý tốt nguồn tài nguyên khoáng sản, góp phần đảm bảo phát triển bền vững.

Trang Thu[links()]