Quốc hội thông qua Nghị quyết về thí điểm Viện Kiểm sát khởi kiện vụ án dân sự

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 và được thực hiện trong 3 năm tại các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Sáng 24/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thông qua Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công, với 407/423 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 85,15% tổng số đại biểu).

Nghị quyết gồm 4 chương 19 Điều quy định việc thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công khi không có người khởi kiện (gọi là vụ án dân sự công ích).

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 và được thực hiện trong 3 năm tại các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Thời điểm nghị quyết này hết hiệu lực thi hành mà vụ án dân sự công ích được giải quyết theo quy định của nghị quyết này chưa kết thúc thì được tiếp tục thực hiện cho đến khi bản án, quyết định của tòa án được thi hành xong.

Nghị quyết áp dụng đối với Viện Kiểm sát nhân dân, Toà án nhân dân, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc khởi kiện, giải quyết vụ án dân sự công ích.

Về nguyên tắc thực hiện, việc khởi kiện và giải quyết vụ án dân sự công ích được thực hiện theo nghị quyết này; trường hợp nghị quyết này không quy định thì áp dụng quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Viện Kiểm sát chỉ khởi kiện khi đã thông báo, kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định của pháp luật nhưng không có người khởi kiện.

Vụ án dân sự công ích do Viện Kiểm sát khởi kiện để bảo vệ lợi ích công thì không được hòa giải và bị đơn không được đưa ra yêu cầu phản tố.

Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan có trách nhiệm phối hợp với Viện Kiểm sát và tòa án khi Viện Kiểm sát, tòa án thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại nghị quyết này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Nghị quyết quy định: Qua tiếp nhận thông tin từ các nguồn thông tin do cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi đến Viện Kiểm sát; thông tin từ phương tiện truyền thông hoặc dư luận xã hội và nguồn thông tin hợp pháp khác, Viện kiểm sát tiến hành kiểm tra, xác minh và xác định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công, sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị quyết này nhưng không có người khởi kiện thì Viện Kiểm sát khởi kiện.

Trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, Viện Kiểm sát phát hiện có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của nghị quyết này nhưng không có người khởi kiện thì Viện Kiểm sát khởi kiện.

Trong thời hạn 2 tháng, kể từ ngày hết thời hạn quy định tại khoản 3 Điều 13 của nghị quyết này mà không có người khởi kiện hoặc Viện Kiểm sát không nhận được văn bản trả lời của cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện thì Viện Kiểm sát xem xét, quyết định: Khởi kiện vụ án để bảo vệ lợi ích công; khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương khi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị Viện Kiểm sát khởi kiện; trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì Viện Kiểm sát xem xét, quyết định việc khởi kiện.

Toà án có trách nhiệm thụ lý vụ án dân sự công ích do Viện Kiểm sát khởi kiện. Trường hợp cần làm rõ nội dung quyết định khởi kiện thì toà án yêu cầu Viện Kiểm sát bổ sung.