Quyết liệt gỡ “thẻ vàng” IUU

Trong bối cảnh cả nước đang gấp rút thực hiện các yêu cầu của Ủy ban châu Âu (EC) nhằm gỡ “thẻ vàng” thủy sản, tỉnh Quảng Ninh có nhiều giải pháp, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị nhằm ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Kiểm soát, xử lý dứt điểm tồn tại

Quyết liệt thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW (ngày 10/4/2024) của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác thuỷ sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định và phát triển bền vững ngành thuỷ sản, tỉnh Quảng Ninh đã tăng cường kiểm tra, kiểm soát hoạt động khai thác trên biển, nhất là đối với hành vi đánh bắt, khai thác tận diệt, trái phép. Tỉnh đã xây dựng Kế hoạch số 421-KH/TU (ngày 12/6/2024) của Tỉnh ủy về chống khai thác thuỷ sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định cùng nhiều kế hoạch để cụ thể hóa các nội dung về phòng, chống khai thác IUU. Trong đó, giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các ngành, địa phương triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Từ đầu năm 2025 đến nay, tỉnh Quảng Ninh đã đồng loạt ra quân kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm trong khai thác thủy sản trên vùng biển tỉnh. Lực lượng Biên phòng, Thanh tra Thủy sản, Chi cục Thủy sản, các địa phương ven biển đã tăng cường phối hợp, tuần tra, truy quét, nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định.

Điển hình như, từ ngày 26/5 - 15/6/2025, tỉnh triển khai đợt cao điểm, phối hợp tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm trong hoạt động khai thác thủy sản tại khu vực Vịnh Hạ Long, Vịnh Bái Tử Long. Qua đó, đã phát hiện hàng chục vụ việc vi phạm liên quan đến các hành vi khai thác trong vùng cấm không được đánh bắt thủy sản trên Vịnh Hạ Long; sử dụng ngư cụ cấm là chã cào, kích điện... Điều này cho thấy, tình trạng khai thác thủy sản trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp, với thủ đoạn ngày càng tinh vi, bất chấp các quy định của pháp luật và nỗ lực kiểm soát từ các cơ quan chức năng. Việc sử dụng ngư cụ bị cấm như chã cào, kích điện không chỉ đe dọa nghiêm trọng đến nguồn lợi thủy sản, mà còn gây tổn hại tới hệ sinh thái biển, nhất là tại các vùng Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long, nơi được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới và ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiến tới chung tay gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU.

Trước đó, ngày 12/4, tại vùng biển TP Móng Cái, Đội tuần tra kiểm soát của Đồn BP Cửa khẩu cảng Vạn Gia (BĐBP tỉnh) trong quá trình làm nhiệm vụ tại khu vực vùng biển phía Đông Nam Đầu Tán, thôn 1, xã Vĩnh Thực đã phát hiện tàu cá vỏ gỗ BKS HP-92666-TS có chiều dài 23,4m, rộng 6,7m, lắp 1 máy công suất 510CV khai thác thủy sản bằng nghề lưới rê. Làm việc với lực lượng chức năng, ông Đinh Xuân Thắng (thuyền trưởng) đã xuất trình các giấy tờ theo quy định và thừa nhận hành vi vi phạm là sử dụng tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m đến dưới 24m làm nghề lưới rê khai thác thủy sản tại vùng ven bờ.

Ngày 21/5/2025, Đoàn kiểm tra của Chi cục Biển, Hải đảo và Thủy sản, Kiểm ngư Quảng Ninh phối hợp với Đội Cảnh sát đường thủy, Phòng Cảnh sát giao thông (Công an tỉnh) đã phát hiện và tạm giữ tàu QN-0107.TS do ông Vũ Văn Sơn ở phường Phong Hải, TX Quảng Yên điều khiển tàng trữ ngư cụ cấm là khung sắt cào ngao. Trước đó, kiểm tra tại TP Cẩm Phả, đoàn kiểm tra cũng đã liên tiếp phát hiện và tạm giữ 6 tàu cá của TX Quảng Yên về hành vi tàng trữ, sử dụng ngư cụ cấm cào ngao tại khu vực Hòn Nét. Đây là loại ngư cụ có tính chất khai thác hủy diệt làm ảnh hưởng đến tầng đáy biển và các loài sinh vật đang sinh sống và đã được quy định cấm trong khai thác thủy sản vùng bờ, vùng ven bờ.

Chỉ tính riêng trong tháng 5/2025, các lực lượng chức năng của tỉnh đã phát hiện và xử lý 64 trường hợp vi phạm trong khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, sử dụng ngư cụ cấm, không ghi nhật ký hành trình, vi phạm vùng khai thác, tăng 21 vụ so với tháng 4/2025. 

Đại diện Đồn Biên phòng Cửa khẩu Cảng Hòn Gai (Bộ đội Biên phòng tỉnh) cho biết: Qua kiểm tra cho thấy, nhiều đối tượng cố tình lợi dụng yếu tố địa hình, thời tiết xấu hoặc thời điểm ban đêm, rạng sáng, những khung giờ nghỉ của lực lượng chức năng để lén lút đưa tàu cá xâm nhập vùng cấm, tiến hành các hoạt động đánh bắt thủy sản trái phép. Một số tàu cá còn dùng các thiết bị ngụy trang, tắt tín hiệu định vị (VMS) hoặc không khai báo hành trình, để né tránh phát hiện. Lực lượng tiếp tục tổ chức nhiều đợt tuần tra mật phục xuyên đêm và phối hợp chặt chẽ với lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát và phát hiện, xử lý các trường hợp cố tình xâm phạm vùng cấm.

Cùng với kiểm tra, kiểm soát, tỉnh Quảng Ninh cũng đã tăng cường tuyên truyền, vận động ngư dân nâng cao nhận thức về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định. Các đồn biên phòng, chính quyền địa phương, hội nghề cá… phối hợp tổ chức nhiều đợt tuyên truyền trực tiếp tại bến cảng, khu neo đậu, các khu dân cư ven biển, phát tờ rơi, treo pano, áp phích và tổ chức cho chủ tàu cá ký cam kết không vi phạm IUU. Song song với đó, tỉnh cũng chú trọng đào tạo, hướng dẫn chủ tàu và thuyền viên về quy định pháp luật trong hoạt động khai thác, đặc biệt là về ghi chép nhật ký khai thác, bật thiết bị giám sát hành trình VMS khi ra khơi, khai báo đầy đủ khi cập cảng bốc dỡ thủy sản. Những hành vi vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định, nhằm tạo sự răn đe và chuyển biến thực chất trong toàn ngành khai thác thủy sản.

Siết chặt quản lý vùng biển, ven bờ

Theo thống kê, đến ngày 13/6/2025 toàn tỉnh có 6.183 tàu cá. Trong đó, tàu cá dưới 6m là 1.898 tàu, chiếm 30,7%; tàu cá từ 6m đến dưới 12m là 3.535 tàu, chiếm 57,2% tổng số tàu cá; đã cấp giấy phép khai thác thủy sản 3.313 tàu, đạt 93,7%. Tàu cá từ 12m trở lên 750 tàu, chiếm 12,1% tổng số tàu cá; đã cấp giấy phép khai thác thủy sản 711 tàu, đạt 94,8%; cấp cam kết chứng nhận an toàn thực phẩm đạt 97,6% đối với tàu cá đã đăng ký. Đã cập nhật 4.134/4.285 tàu trên hệ thống VNFishbase, đạt 96,5%.

Cùng với việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu, tỉnh chỉ đạo giám sát nghiêm ngặt hoạt động khai thác trên biển qua hệ thống giám sát hành trình (VMS), giám sát bốc dỡ thủy sản tại cảng cá, triển khai truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT). Từ đầu năm 2025 đến nay, đã có 753 lượt tàu khai báo điện tử, sản lượng đạt hơn 1.300 tấn. Đặc biệt, quan tâm đầu tư, nâng cấp hoàn thiện để phát huy hiệu quả hoạt động của các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão, các điểm kiểm soát tàu cá trên địa bàn theo quy hoạch tại Quyết định số 582/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quyết liệt từ cấp tỉnh đến cơ sở, từng bước nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát, truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều bất cập lớn ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình kiểm soát, quản lý hoạt động khai thác theo đúng chuẩn mực chống IUU mà Ủy ban châu Âu (EC) đặt ra. Tỷ lệ kiểm soát tàu cá, sản lượng qua cảng cá, điểm kiểm soát còn thấp, đặc biệt là qua hệ thống eCDT; vẫn còn tàu cá mất kết nối VMS, hoạt động sai vùng, chưa cấp giấy phép khai thác thủy sản, chưa thực hiện đăng kiểm hàng năm theo quy định, chưa cập nhật 100% dữ liệu chủ tàu trên hệ thống VNFishbase; chưa có cảng cá được công bố đủ điều kiện hoạt động theo quy định,...

Để giải quyết căn cơ, toàn diện những tồn tại, tỉnh tiếp tục thực hiện các đợt cao điểm kiểm tra, kiểm soát hoạt động khai thác thủy sản trên biển đến hết tháng 9/2025, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý từ cảng cá đến vùng biển xa.

Ông Phan Thanh Nghị, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: Thời gian tới, quyết liệt thực hiện các giải pháp tháo gỡ thẻ vàng IUU, Sở tham mưu UBND tỉnh tiếp tục hoàn thiện khung thể chế, nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực khai thác thủy sản, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa các lực lượng chức năng từ cấp tỉnh đến cơ sở; tăng cường hiện đại hóa hệ thống giám sát hành trình (VMS), kết nối, chia sẻ dữ liệu với Trung ương để phục vụ giám sát, cảnh báo và xử lý vi phạm kịp thời; nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, tuần tra, xử lý vi phạm trên biển, nhất là tại các khu vực nhạy cảm, vùng giáp ranh. Đồng thời, siết chặt quản lý tại vùng biển ven bờ, khu bảo tồn, vùng cấm khai thác có thời hạn; ứng dụng công nghệ, thiết bị mới (flycam) trong giám sát, quản lý tàu cá trên các vùng biển; nghiên cứu đề xuất các cơ chế chính sách cho việc chuyển đổi nghề, hỗ trợ thiết bị giám sát hành trình tàu cá, cơ chế ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tàu cá. Mục tiêu trọng tâm là siết chặt quản lý từ đất liền đến vùng khơi, đảm bảo 100% tàu cá hoạt động trên biển được giám sát qua hệ thống VMS và cập cảng bốc dỡ sản lượng đúng quy định.

Quảng Ninh đang nỗ lực không chỉ vì tháo gỡ “thẻ vàng” IUU mà còn hướng tới việc thực hiện quản lý nghề cá hiện đại, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, phát triển kinh tế biển bền vững và hội nhập quốc tế. Với quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành, địa phương, Quảng Ninh đang từng bước siết chặt kỷ cương trên biển, xây dựng hình ảnh một địa phương có nghề cá hiện đại, trách nhiệm, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.