Quyết liệt giải pháp tháo gỡ khó khăn cho ngành xi măng

Tiêu thụ, xuất khẩu xi măng gặp khó trong khi giá nguyên liệu đầu vào tăng, khiến các doanh nghiệp xi măng tiếp tục báo lỗ.

"Gam màu" tối của doanh nghiệp xi măng

Theo Bộ Xây dựng, nguồn cung xi măng toàn quốc năm 2024 đạt khoảng 122 triệu tấn, trong khi nhu cầu tiêu thụ trong nước chỉ đạt khoảng 60 triệu tấn, xuất khẩu giảm so với năm trước, dẫn đến dư thừa nguồn cung và cạnh tranh gay gắt, giá bán giảm...

Chưa kể, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao như điện, than...; nguyên liệu sản xuất duy trì ở mức cao khiến chi phí sản xuất ngày càng tăng mạnh. Thị trường bất động sản trầm lắng, các dự án xây dựng từ nguồn đầu tư công tư công chậm giải ngân, ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu tiêu thụ của xi măng trong nước.

Đáng chú ý, Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem), doanh nghiệp có quy mô công suất lên tới 30 triệu tấn xi măng/năm ghi nhận lỗ trong năm qua khoảng 1.400 tỷ đồng. Dù giảm lỗ 177,5 tỷ đồng so với kế hoạch ban đầu, nhưng đây vẫn là năm thứ hai liên tiếp, Vicem rơi vào tình trạng thua lỗ (năm 2023 lỗ hơn 1.100 tỷ đồng).

Theo Vicem, năm 2024, sản lượng sản xuất clinker chỉ đạt 94,3% kế hoạch năm, với 15,94 triệu tấn, giảm 3,6% so với thực hiện năm 2023; tổng doanh thu chỉ đạt 27.150 tỷ đồng, bằng 94,9% kế hoạch năm.

Hay như Xi măng Vicem Hoàng Mai là đơn vị thành viên của Tổng công ty Công nghiệp xi măng Việt Nam cho biết, dù quý IV/2024 là thời điểm đẩy nhanh tiến độ các công trình xây dựng, tuy nhiên, ngành xi măng vẫn đối mặt khó khăn do nguồn cung xi măng cao, thị trường xi măng trong nước và xuất khẩu tiếp tục cạnh tranh khốc liệt về giá, áp lực tồn kho sản phẩm, dư thừa năng lực sản xuất…

Cả năm 2024, Xi măng Vicem Hoàng Mai đạt gần 1.710 tỷ đồng doanh thu thuần, giảm 2% so với năm 2023, nhưng lỗ ròng tới 67 tỷ đồng (năm trước lỗ 31 tỷ đồng). Với khoản lỗ này, lỗ lũy kế đến cuối năm 2024 của HOM đã lên đến 92,4 tỷ đồng.

Đối với kênh xuất khẩu của ngành xi măng những năm gần đây giảm từ 45 triệu tấn năm 2022 còn 29,7 triệu tấn năm 2024. Thị trường xuất khẩu xi măng, clinker gặp khó khăn do giá thấp, nhu cầu chất lượng xi măng nâng cao.

Theo phản ánh của các doanh nghiệp, 2 năm gần đây, Trung Quốc gần như không nhập khẩu xi măng và clinker, thậm chí nước này, sau một thời gian cấm sản xuất xi măng để ngăn ô nhiễm môi trường, đã quay trở lại sản xuất bình thường. Bangladesh thì nhập khẩu xi măng từ nguồn dư thừa của Pakistan, UAE; Philippines áp thuế chống bán phá giá với xi măng nhập khẩu từ Việt Nam (thời gian áp dụng 5 năm từ ngày 20/3/2023). Đồng thời khởi xướng điều tra tự vệ với xi măng giai đoạn từ 2019 đến tháng 6/2024…

Thực tế, kể cả có xuất khẩu được, thì giá cũng đã xuống rất thấp. Cụ thể, giá xuất khẩu xi măng theo điều kiện FOB sang Philippines cuối năm 2024 chỉ còn 40-40,5 USD/tấn, giảm 2-3 USD/tấn so với đầu năm và giảm 8-9 USD/tấn so với đầu năm 2023.

Giá xuất khẩu clinker sang Bangladesh cuối 2024 ở mức 28,5-29 USD/tấn, giảm 2,5 USD/tấn so với đầu năm và giảm 10-10,5 USD/tấn so với đầu năm 2023.

Hỗ trợ ngành xi-măng ‘vượt sóng’

Bộ Xây dựng tính toán, nhu cầu tiêu thụ xi măng toàn ngành năm 2025 khoảng 95-100 triệu tấn, tăng 2-3% so với năm 2024. Trong đó, tiêu thụ nội địa 60-65 triệu tấn, xuất khẩu 30-35 triệu tấn.

“Năm 2025, tình hình thế giới khả năng vẫn diễn biến phức tạp, do ảnh hướng của xung đột địa - chính trị, một số quốc gia trên thế giới có thể xảy ra khủng hoảng, suy thoái kinh tế. Điều đó sẽ tác động đến kinh tế trong nước và ảnh hưởng đến thị trường tiêu thụ sản phẩm vật liệu xây dựng của Việt Nam, trong đó, lĩnh vực xuất khẩu của các doanh nghiệp ngành xi măng chịu ảnh hưởng nhiều nhất”, Bộ Xây dựng nhận định.

Vấn đề lớn nhất của ngành xi măng lúc này là mất cân đối lớn giữa cầu và cung. Dư cung xi măng càng lớn hơn, khi 6 năm qua không còn quy hoạch ngành. Lo ngại năng lực sản xuất xi măng phình to, trong khi nguồn cung đã vượt cầu vài chục triệu tấn, trong năm qua, Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao bộ này nghiên cứu đề xuất thiết lập lại Quy hoạch lĩnh vực xi măng.

Bộ Xây dựng chỉ ra, hiện nay, áp lực dư thừa công suất sản xuất clinker trong nước là vô cùng lớn, với trên 50 triệu tấn, trong khi tốc độ xây dựng trong nước diễn biến rất chậm, dẫn đến áp lực nợ xấu của ngành xi măng đang và sẽ trở thành gánh nặng đối với nền kinh tế. Nếu không có giải pháp hỗ trợ kịp thời của Nhà nước, nhiều doanh nghiệp sẽ phá sản.

Tại Hội nghị tổng kết hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2024 của Vicem diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng cho biết, thời gian tới, các khó khăn khách quan của ngành xi măng vẫn rất lớn và không thể xóa ngay. Doanh nghiệp ngành xi măng có thể chủ động xây dựng kịch bản điều hành linh hoạt và có điều chỉnh chiến lược để thích ứng về nguyên nhân chủ quan. Đây là vấn đề cần tập trung nhận diện và giải quyết.

“Vicem cần tập trung vào một số giải pháp như: Tăng cường quản trị chi phí; kiểm soát chặt chẽ chuỗi chi phí từ nguyên liệu, nhiên liệu, chi phí sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý doanh nghiệp; triển khai các giải pháp để có chuỗi cung ứng hợp lý, giảm chi phí vận tải”- Thứ trưởng Nguyễn Việt Hùng lưu ý và cho rằng, một những giải pháp quan trọng khác là cần đẩy mạnh tiêu thụ nội địa và xuất khẩu; khai thác tối ưu cơ hội từ các dự án đầu đầu tư công trọng điểm; tìm kiếm và phát triển các thị trường xuất khẩu tiềm năng

Về phía Vicem sẽ tập trung triển khai quyết liệt hơn, kịp thời và sâu sát hơn một số giải pháp trọng tâm trong sản xuất, kinh doanh và đầu tư xây dựng. Đôn đốc các đơn vị thành viên bám sát tình hình thực tế, phối hợp chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ và quản lý tồn kho để rà soát, xây dựng các kịch bản và lựa chọn phương án chạy lò hiệu quả nhất. Đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tăng cường sử dụng các nguyên nhiên liệu thay thế trong sản xuất. Tăng cường quản lý sản xuất nhằm đảm bảo ổn định chất lượng sản phẩm.

Về tiêu thụ, tiếp tục bám sát thị trường, địa bàn, xây dựng chính sách bán hàng đơn giản, dễ thực hiện, đảm bảo công bằng, minh bạch. Theo dõi đánh giá tình hình triển khai sản phẩm mới ở các đơn vị để có điều chỉnh phù hợp, đa dạng hóa sản phẩm; phát triển xi măng rời theo xu hướng dịch chuyển nhu cầu từ xi măng bao sang xi măng rời; tăng sản lượng tiêu thụ vào các trạm trộn bê tông thương phẩm, chủ động tiếp cận để đưa xi măng vào các công trình dự án đầu tư công…

Để gỡ khó cho các doanh nghiệp sản xuất xi măng, Hiệp hội Xi măng Việt Nam kiến nghị Thủ tướng và các bộ, ngành có giải pháp tăng tiêu thụ nội địa xi măng thông qua sử dụng giải pháp cầu cạn trong đầu tư cao tốc, đặc biệt ở những vùng đất yếu, vùng cần thoát lũ như miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long…

Đồng thời, kiến nghị sửa đổi Nghị định 26/2023/NĐ-CP về việc áp dụng mức thuế suất thuế xuất khẩu clinker xi măng là 0%.

Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho rằng thuế xuất khẩu tăng, cộng thêm việc xuất khẩu clinker không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng, nên các doanh nghiệp xi măng không xuất được hàng, phải dừng sản xuất.

Năm 2025, các doanh nghiệp chỉ kỳ vọng vào việc thúc đẩy các dự án đầu tư công vào kết cấu hạ tầng, nhất là giao thông, nhà ở, dự án đường cao tốc, sân bay… Ngoài ra, xu hướng xây dựng công trình xanh và phát triển năng lượng tái tạo sẽ là yếu tố hỗ trợ tiêu thụ xi măng để có tăng trưởng.