Quyết liệt xử lý tàu cá vi phạm IUU

Từ ngày 1/9/2023, Quảng Ninh sẽ cấm các tàu khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (gọi tắt là IUU) lưu hành trên vùng biển của địa phương. Đây được coi là động thái quyết liệt của tỉnh nhằm chung sức, đồng lòng cùng cả nước gỡ "thẻ vàng" cho ngành thủy sản Việt Nam.

Kiên quyết xử lý vi phạm

Tháng 10/2017, Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra "thẻ vàng" đối với thủy sản khai thác của Việt Nam. Chung tay cùng cả nước, tỉnh Quảng Ninh đã có rất nhiều nỗ lực trong việc gỡ "thẻ vàng" cho ngành thủy sản, như ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị chuyên đề về phát triển thủy sản và phòng, chống khai thác IUU; thành lập, ban hành quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU cấp tỉnh; truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng; rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn; quản lý, kiểm soát tàu cá, sản lượng hải sản khai thác; tăng cường công tác tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và thực thi pháp luật thủy sản trên biển…

Đặc biệt, sau 6 năm ban hành Chỉ thị số 18/CT-TU (ngày 1/9/2017) của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường công tác quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trên địa bàn tỉnh, các cơ quan chức năng, UBND các địa phương đã xử lý gần 8.600 vụ vi phạm pháp luật về khai thác, bảo vệ nguồn lợi hải sản trên biển, thu phạt trên 52 tỷ đồng và tiến hành truy tố hình sự 2 trường hợp do tái phạm khai thác hải sản hủy diệt.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng đã tiến hành tịch thu, tiêu hủy 39 tàu cá cùng hàng trăm ngư cụ, dụng cụ khai thác bất hợp pháp (kích điện, chã cào, chã ván, lồng bát quái…); di dời, phá dỡ 14 bè mảng, 4 cơ sở nuôi trồng thủy hải sản trái phép; tổ chức ngăn chặn, xua đuổi gần 500 phương tiện tàu cá của ngư dân nước ngoài vi phạm chủ quyền, đánh bắt hải sản trái phép.  

Chỉ tính riêng 7 tháng năm 2023, các cơ quan chức năng của Quảng Ninh đã phát hiện, xử lý vi phạm hành chính 317 vụ, thu nộp ngân sách gần 4,3 tỷ đồng, trong đó có 11 vụ vi phạm về khai thác IUU (4 vụ vi phạm vùng cấm; 1 vụ vi phạm về an toàn thực phẩm; 3 vụ vi phạm về nhật ký khai thác; 3 vụ vi phạm về kết nối VMS).

Không chỉ mạnh tay trong xử lý vi phạm, căn cứ tình hình thực tiễn, tháng 5/2022, Quảng Ninh đã ban hành Quyết định số 1412/QĐ-UBND về việc thiết lập tạm thời 10 điểm kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại các bến, cảng, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá trên địa bàn tỉnh. Năm 2022, sản lượng hải sản khai thác giám sát bốc dỡ qua các điểm kiểm soát tàu cá đạt trên 7.200 tấn (chiếm 9,4% tổng sản lượng toàn tỉnh).

7 tháng năm 2023, các cơ quan chức năng đã ghi nhận, thống kê trên 4.100 lượt tàu cập, rời bến, sản lượng hải sản kê khai đạt trên 4.700 tấn, thực hiện cấp phát gần 2.000 quyển mẫu nhật ký, báo cáo khai thác thuỷ sản…

Đến nay, công tác chống IUU của tỉnh đã đạt được rất nhiều kết quả đáng ghi nhận. Quảng Ninh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị lực lượng nước ngoài bắt giữ, xử lý. Số tàu cá từ 15m trở lên hoạt động vùng khơi là 233 tàu, đã đăng ký, cấp giấy phép khai thác thủy sản và cấp chứng nhận ATTP đạt 100%. Toàn bộ 100% tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên (4.574 tàu) được cập nhật thông tin vào phần mềm cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia Vnfishbase. Tất cả tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên (233 tàu) đều lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS).

Siết chặt quản lý tàu cá

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng thực tế cho thấy, việc chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế. Trong đó, việc triển khai Luật Thủy sản, quy định về chống khai thác IUU chưa đồng bộ ở một số địa phương, ảnh hưởng đến nỗ lực gỡ "thẻ vàng" chung của tỉnh và cả nước.

Bên cạnh đó, toàn tỉnh chưa hoàn thành việc đăng ký, cấp giấy phép khai thác thuỷ sản với tỷ lệ tàu cá đăng ký đạt 73,7% và tàu cá được cấp phép khai thác thủy sản đạt 70,3%. Tình trạng tàu cá mất kết nối VMS khi đang hoạt động vẫn còn diễn ra song việc xác định kịp thời nguyên nhân mất kết nối và xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến mất kết nối còn hạn chế.

Việc kiểm tra, kiểm soát tàu cá cập, dời cảng có lúc, có nơi còn thiếu chặt chẽ; tỉ lệ giám sát sản lượng thủy sản khai thác qua cảng còn thấp; việc ghi, nộp và chất lượng nhật ký, báo cáo khai thác thuỷ sản chưa đạt yêu cầu, chưa đồng đều giữa các địa phương. Đáng chú ý, sản lượng thuỷ sản khai thác kê khai tại các điểm kiểm soát trong 7 tháng năm 2023 là 4.715,54 tấn, chỉ chiếm 11% tổng sản lượng.

Công tác thực thi pháp luật, xử phạt các hành vi khai thác IUU tại một số địa phương yếu và chưa thống nhất, đồng bộ, nhất là điều tra, xử phạt hành vi vi phạm khai thác IUU về duy trì kết nối VMS. Hiện tỉnh cũng chưa có bộ phận chuyên trách về kiểm ngư thuộc cơ quan quản lý thủy sản cấp tỉnh.

Tại buổi làm việc giữa Đoàn công tác của Bộ NN&PTNT với UBND tỉnh về tình hình triển khai các khuyến nghị của EC về chống khai thác IUU ngày 5/8/2023, đoàn công tác đã chỉ ra một số tồn tại của Quảng Ninh. Đó là tỷ lệ đăng ký, đăng kiểm, cấp phép khai thác thủy sản, đánh dấu, kẻ vẽ biển số đăng ký tàu cá còn thấp; tỷ lệ tàu cá mất kết nối thiết bị VMS dài ngày còn cao; công tác kiểm soát tàu cá, sản lượng thủy sản khai thác tại cảng Cái Rồng chưa đạt yêu cầu; chưa xử lý triệt để đối với hành vi mất kết nối VMS, khai thác sai vùng, ghi chép nhật ký, báo cáo khai thác không đúng, không đầy đủ theo quy định. 

Việc khắc phục triệt để những tồn tại trong việc chống khai thác IUU trên địa bàn được tỉnh Quảng Ninh xác định là nền tảng chấn chỉnh hoạt động khai thác thủy sản, phát triển bền vững, tuân thủ thực hiện các quy định của pháp luật. Đồng chí Vũ Văn Diện, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, khẳng định: "Quảng Ninh sẽ huy động cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở nâng cao nhận thức cho người dân hiểu rõ vai trò, vị trí, tính cấp thiết của việc khắc phục các khuyến nghị của EC về việc chống khai thác hải bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định".

Từ ngày 1/9/2023, toàn tỉnh sẽ mở đợt cao điểm tuần tra, xử lý, thu giữ, cấm lưu hành đối với tất cả các tàu cá vi phạm khai thác IUU theo quy định, kiên quyết xử lý ở mức cao nhất đối với chủ tàu, thuyền trưởng với hành vi quy định về chống khai thác IUU. Những chủ tàu, thuyền trưởng tái phạm quy định về chống khai thác IUU sẽ xử lý hình sự. 

Cùng với đó, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền huyện, xã và đơn vị chức năng có liên quan chịu trách nhiệm về kết quả triển khai giải pháp khai thác IUU, cũng như khắc phục cảnh báo "thẻ vàng" của EC. Chủ tịch UBND các địa phương chịu trách nhiệm toàn diện về việc đảm bảo tất cả các tàu cá phải được đăng ký, cấp giấy phép khai thác theo quy định và cập nhật đầy đủ vào cơ sở dữ liệu tàu cá quốc gia Vnfishbase, cũng như chất lượng, hiệu quả hoạt động tổ kiểm soát tàu cá tại địa phương.

Đối với Sở NN&PTNT, UBND tỉnh chỉ đạo phải phối hợp với các địa phương hoàn thành đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, cấp giấy chứng nhận/cam kết an toàn thực phẩm, cập nhật dữ liệu tàu cá trên phần mềm Vnfishbase đối với 806 tàu cá có chiều dài từ 12m trở lên trước ngày 30/8/2023. 

Đối với tàu từ 15m trở lên, Sở NN&PTNT phải thiết lập liên kết thông tin quản lý tàu cá cấp tỉnh để giám sát thường xuyên tình trạng kết nối VMS của các tàu cá để kịp thời xử lý. Kịp thời cảnh báo qua điện thoại, zalo, văn bản… tàu cá mất kết nối VMS trên 10 ngày, vượt qua ranh giới vùng biển nước ngoài, thông báo cơ quan chức năng phối hợp điều tra; lập danh sách tàu cá không đi khai thác, tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU hằng tuần để theo dõi. Đồng thời, bắt buộc chủ tàu cá khai thác xa bờ hoặc thuyền trưởng phải thực hiện ghi nhật ký khai thác, báo cáo khai thác, lắp đặt, vận hành thiết bị giám sát hành trình theo quy định, bật thiết bị 24/24 giờ có kết nối với trạm bờ của Chi cục Thủy sản tỉnh.