Dầu sở Bình Liêu

Những năm gần đây, cây sở không chỉ được biết đến như một nét riêng, thu hút khách phương xa đến với Bình Liêu, mà còn là một loài cây mang lại lợi ích kinh tế cho người dân. Từ một loại cây trồng có tiềm năng, thế mạnh của huyện Bình Liêu, với vùng nguyên liệu tập trung, quả sở Bình Liêu đã được chế biến thành sản phẩm dầu sở mang thương hiệu đặc trưng mới của huyện, được du khách và người tiêu dùng ưa chuộng.

Sản phẩm dầu sở Bình Liêu bán ra thị trường.

Với trên 70% diện tích đất tự nhiên, Bình Liêu có nhiều thế mạnh để phát triển lâm nghiệp, trong đó cây sở là một trong những loài cây trồng chính, có giá trị kinh tế cao. Sở là cây sống lâu năm, có khả năng thích nghi với nhiều loại điều kiện lập địa, có biên độ sinh thái rộng, nên được trồng ở nhiều vùng khí hậu, đất đai khác nhau. Được trồng rải rác ở tất cả các xã trên địa bàn huyện Bình Liêu.

Cây sở bắt đầu được trồng từ năm 1940 ở thôn Nặm Tút, xã Lục Hồn, đến giai đoạn từ 1980-1993 được trồng nhiều ở các xã khác. Năm 2014, huyện Bình Liêu xây dựng kế hoạch và thực hiện dự án “Khôi phục và phát triển cây sở giai đoạn 2014- 2020”, trong đó, phục hồi 30ha rừng sở, xây dựng các vườn ươm sở. Năm 2015 huyện Bình Liêu có 345ha sở có thể khai thác và dự kiến đến năm 2020 huyện Bình Liêu có 1.700ha với sản lượng là 5.000 tấn hạt. Hiện nay, sản lượng hạt sở trên địa bàn huyện Bình Liêu khoảng 400 tấn/năm. Năm 2014, Hợp tác xã Phát Triển Xanh đã đầu tư dây chuyền sản xuất trị giá khoảng 400 triệu với công suất chế biến là 5 tấn/ngày, sản lượng dầu đạt trên 1.000 lít/năm.

Theo anh Hoàng Tiến Thắng, Giám đốc Hợp tác xã Phát Triển Xanh, cho biết: Trước đây, quả sở chủ yếu xuất sang Trung Quốc ở dạng hạt với giá rẻ, bấp bênh hoặc được người dân tự ép để lấy dầu sử dụng cho gia đình, chứ ít bán ra thị trường. Từ khi Quảng Ninh nói chung và huyện Bình Liêu nói riêng triển khai chương trình OCOP, nhận thấy giá trị kinh tế mà dầu Sở mang lại Hợp tác xã đã mạnh dạn đầu tư thiết bị, máy móc để chế biến dầu sở xuất ra thị trường. Hiện tại, mỗi ngày chúng tôi bán ra thị trường gần 100 lít dầu sở, giá bán 300.000 đồng/lít. Trong năm nay, chúng tôi dự kiến sẽ sản xuất khoảng 2.000 lít dầu sở để cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh và có thể xuất ra nước ngoài.

Để sản xuất ra dầu sở, phải trải qua nhiều công đoạn. Thông thường, vào khoảng tháng 10 khi vỏ quả chuyển từ màu xanh sang màu vàng nâu, người dân sẽ đi thu hoạch quả. Quả sở tươi thu hoạch về được ủ cho đến khi nứt, tách lấy hạt rồi đem phơi khô. Sau đó hạt sở được cho vào máy để tách riêng vỏ và phần lõi hạt bên trong. Rồi qua công đoạn làm sạch nguyên liệu, phần lõi hạt được đem rang khô bằng máy ở nhiệt độ 150 độ C trong vòng 30 phút (công đoạn này tương đối quan trọng bởi nó sẽ ảnh hưởng đến chất lượng dầu thu được từ hạt sở). Hạt rang khô đủ độ sẽ được cho vào khuôn ép để lấy dầu thô. Dầu thô được ép trực tiếp từ hạt, không thêm bất kỳ hương liệu gì. Sau đó dầu thô tiếp tục được đưa vào máy lọc để gạn sạch phần bã còn sót lại và đóng vào chai hoặc can. Chính nhờ quy trình này mà sản phẩm dầu sở đạt chất lượng tốt nhất, có màu sắc bắt mắt, mang mùi thơm đặc trưng riêng. Sản phẩm này chứa nhiều dưỡng chất tốt cho cơ thể, chống ung thư, giảm béo và tăng cường sức đề kháng. Ngoài ra, sở là một loài cây có rất nhiều công dụng: Rễ cây được dùng trị viêm hầu cấp, đau dạ dày, bong gân; rễ và vỏ dùng trị gãy xương, sái trẹo chân, hạt sở được ép làm dầu ăn, sử dụng để chiên, nấu và làm nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp như làm dầu máy, dầu nhờn, dầu chống gỉ, dầu in và dầu dùng trong y dược. Ngoài ra, vỏ sở phơi khô được tận dụng làm chất đốt, than hoạt tính, phần bã thừa sau khi ép lấy dầu thô có tác dụng làm sạch đầm tôm, dùng sản xuất thuốc trừ sâu, làm phân bón với giá 10.000đ/kg...

Tuy mới có mặt trên thị trường được 2 năm, nhưng sản phẩm dầu sở Bình Liêu đã trở thành thương hiệu đặc trưng riêng có của địa phương, được người tiêu dùng lựa chọn và đánh giá cao.

La Lành (CTV)