Sửa đổi Luật BHXH: Lắng nghe và sẻ chia với người lao động

Trước tình trạng gia tăng người lao động (NLĐ) đăng ký thủ tục nhận BHXH 1 lần, CNLĐ đã kiến nghị với Chính phủ, Quốc hội cần rà soát, sớm sửa đổi pháp luật về BHXH, bảo đảm quyền lợi của CNLĐ cả khi đi làm và lúc về hưu...

Theo thống kê của BHXH tỉnh, trong 2 năm 2020-2021, toàn tỉnh có gần 12.000 người tham gia nhận BHXH 1 lần; 6 tháng đầu năm 2022 là gần 3.000 người. Số liệu trên cho thấy số người nhận BHXH 1 lần có xu hướng tăng những năm gần đây. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc thực hiện mục tiêu an sinh xã hội không chỉ riêng của Quảng Ninh, mà còn chung của cả nước.

Ông Phạm Ngọc Hưng, Chủ tịch LĐLĐ TP Hạ Long, chia sẻ: Về góc độ tổ chức công đoàn, tôi thấy rằng Luật BHXH thời gian qua khi ban hành và thực hiện còn nhiều bất cập. Xuất phát từ nguyện vọng tâm tư của NLĐ là thời gian đóng BHXH quá dài, thời gian tăng tuổi nghỉ hưu mà không phân luồng và không phân ngành nghề làm cho NLĐ không thiết tha tham gia BHXH. Thời gian qua, nhiều NLĐ không tham gia BHXH, hoặc doanh nghiệp đông lao động, nhưng tỷ lệ tham gia BHXH thấp. Nhiều lao động rút sổ BHXH dẫn đến không thu hút được NLĐ tham gia BHXH, không đảm bảo nguồn thu BHXH…

Mặt khác, điều kiện nhận BHXH 1 lần lại khá dễ dàng, mức hưởng cao hơn so với mức đóng góp của NLĐ phải đóng là 8% tiền lương tháng vào quỹ hưu trí, tử tuất; như vậy 1 năm sẽ phải đóng gần 1 tháng lương, trong khi lại được hưởng 2 tháng lương cho thời gian tham gia từ năm 2014 trở đi cho mỗi năm đóng.

Một nguyên nhân nữa là sự tác động, ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 kéo dài đã và đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, việc làm, thu nhập của NLĐ và gia đình họ. Nhiều lao động rơi vào hoàn cảnh gia đình khó khăn, không có tiền chi tiêu phục vụ đời sống sinh hoạt, dẫn đến phải rút BHXH 1 lần.

Công ty TNHH MTV Vina New Tarps (KCN Cái Lân, TP Hạ Long), tuổi bình quân của lao động là 30-35; số người làm việc đến ngoài 50 tuổi rất ít. Dù Công ty không sa thải thì sức khỏe NLĐ cũng giảm sút không thể tiếp tục làm việc. Nếu đợi đến lúc 60 và 62 tuổi mới được nhận lương hưu, vậy những năm chờ nhận lương hưu NLĐ sống bằng gì, vì vậy nhiều người lựa chọn rút BHXH 1 lần.

Anh Nguyễn Văn Quỳnh (Công ty TNHH MTV Vina New Tarps) cho rằng: Để 62 tuổi mới được nghỉ hưu và hưởng chế độ hưu trí như Nhà nước quy định thì thời gian còn rất dài. Hiện sức khỏe của tôi bắt đầu giảm sút, nếu để lao động được bình thường thì chỉ khoảng 10 năm nữa, nghĩa là 50 tuổi. Tôi có nguyện vọng mong Nhà nước xem xét và giảm năm đóng BHXH xuống tỷ lệ thuận với việc giảm năm nghỉ hưu.

Cách tính và tỷ lệ hưởng BHXH thấp. Mức lương hưu hằng tháng của NLĐ đóng BHXH ở mức tối thiểu sẽ được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Vì vậy, họ sẽ lựa chọn rút BHXH 1 lần, tuy không nhiều, nhưng cũng là "chiếc phao cứu sinh" khi lâm vào cảnh khó khăn. Cho nên “mức lương hưu phải đảm bảo đời sống tối thiểu của NLĐ, cũng như cần tính toán lại tỷ lệ hưởng lương hưu hợp lý hơn là mong mỏi của NLĐ” - Anh Nguyễn Duy Hà (Công ty CP Xây dựng Phương Nam 135, KCN Cái Lân) đề xuất.

Trong thời gian nghỉ chờ đủ tuổi lĩnh lương hưu nếu không đóng duy trì thì bị trừ 2% mỗi năm và đến khi được nhận lương hưu sẽ rất thấp, dẫn đến NLĐ quyết định rút BHXH 1 lần. Đây cũng là một trong những vấn đề được nhiều CNLĐ đề nghị Chính phủ và Quốc hội cân nhắc.

Để giải quyết những bất cập nêu trên, Bộ LĐ-TB&XH đã chủ trì, hiện hoàn tất hồ sơ thủ tục sửa đổi với 11 nhóm chính sách cải cách bảo hiểm và Quốc hội cho phép năm 2023 sẽ trình Quốc hội. Trong các nhóm này sẽ giảm dần thời gian đóng BHXH tối thiểu xuống 15 năm, tiến tới giảm xuống 10 năm thay vì 20 năm như hiện nay, với tinh thần đóng nhiều hưởng nhiều, đóng ngắn hưởng ngắn.

Từ góc độ cơ quan thực thi chính sách, BHXH Việt Nam cũng đề xuất với Chính phủ xem xét, hoàn thiện chính sách pháp luật về BHXH theo tinh thần tại Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về cải cách chính sách BHXH.

Hiện BHXH Việt Nam đã đề nghị Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu để đề xuất phương án điều chỉnh chính sách hưởng BHXH 1 lần theo hướng: Quy định mức hưởng BHXH 1 lần bằng số tiền NLĐ đóng góp vào quỹ hưu trí, tử tuất (8%/tháng, bằng 0,96 tháng lương bình quân cho 1 năm đóng BHXH), trong đó trừ trường hợp NLĐ bị mắc bệnh nguy hiểm đến tính mạng…

Tại chương trình gặp gỡ, đối thoại trực tuyến với CNLĐ cả nước ngày 12/6 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã nói về việc sửa đổi Luật BHXH: “Nếu các quy định còn sơ hở, chưa phù hợp thì sửa đổi, bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của NLĐ, hài hòa với lợi ích của Nhà nước và người sử dụng lao động, tránh cực đoan, không có lợi cho nhân dân, đất nước, phù hợp điều kiện hoàn cảnh của đất nước và tình hình thực tế”.

Đây được xem là cơ sở để cơ quan soạn thảo luật, NLĐ đưa ra những giải pháp cũng như lựa chọn sáng suốt nhất nhằm đảm bảo quyền lợi hài hòa các bên, đặc biệt là đảm bảo tốt công tác an sinh xã hội.