Thành lập các Đảng ủy và Đặc Khu ủy Khu mỏ

Theo cuốn Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, trước phong trào đấu tranh mạnh mẽ của công nhân Khu mỏ, địch đã tìm cách phá vỡ cơ sở Đảng ở Khu mỏ. Vấn đề đặt ra thời điểm bấy giờ là phải củng cố lòng tin cho quần chúng, khôi phục lại cơ sở Đảng và tổ chức quần chúng. Cuối tháng 4 năm 1930, Xứ ủy quyết định thành lập Đảng ủy mỏ Hòn Gai - Cẩm Phả và Đảng ủy mỏ Uông Bí - Vàng Danh. 

Đảng ủy mỏ Hòn Gai – Cẩm Phả có 3 đồng chí là Vũ Văn Hiếu, Trần Văn Nghệ, Nguyễn Công Hòa do đồng chí Vũ Văn Hiếu làm Bí thư.

Đảng ủy mỏ Uông Bí - Vàng Danh có 3 đồng chí do đồng chí Phạm Văn Ngọ làm Bí thư.

Đến tháng 9 năm 1930, trước sự phát triển của phong trào đấu tranh của công nhân Hòn Gai - Cẩm Phả và sự lớn mạnh của tổ chức Đảng ở khu vực này, Xứ uỷ quyết định tách Đảng ủy Hòn Gai - Cẩm Phả thành 2 Đảng ủy là Đảng ủy mỏ Cẩm Phả - Cửa Ông và Đảng ủy mỏ Hòn Gai. Đồng chí Vũ Văn Hiếu được chỉ định làm Bí thư Đảng ủy mỏ Cẩm Phả - Cửa Ông. Đồng chí Trần Văn Nghệ làm Bí thư Đảng ủy mỏ Hòn Gai.

Như vậy, đến tháng 9 năm 1930, ở Khu mỏ Quảng Ninh đã có 3 Đảng ủy khu vực, điều đó chứng tỏ sự lớn mạnh nhanh chóng của tổ chức Đảng và phong trào công nhân trên địa bàn tỉnh.

Sự ra đời của 3 Đảng ủy mỏ đòi hỏi phải có một tổ chức Đảng cấp trên trực tiếp chỉ đạo. Đáp ứng yêu cầu khách quan ấy, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ nhất (tháng 10 năm 1930) đã quyết định thành lập ở Khu mỏ một khu đặc biệt lấy tên là Đặc khu Đông Triều - Hòn Gai – Cẩm Phả để trực tiếp chỉ đạo phong trào công nhân mỏ. Thực hiện quyết định của Trung ương, Xứ ủy Bắc Kỳ cử đồng chí Phạm Văn Ngọ là Xứ ủy viên trực tiếp chi đạo hội nghị đại biểu 3 Đảng ủy mỏ họp tại Hải Phòng. Đồng chí Phạm Văn Ngọ đã phổ biến nghị quyết của Hội nghị Trung ương và công tác của Khu mỏ; đồng thời tuyên bố thành lập Đảng bộ đặc khu (tương đương một Đảng bộ cấp tỉnh do Xứ ủy trực tiếp chỉ đạo) để lãnh đạo phong trào cách mạng toàn Khu mỏ.

Ban Chấp hành Đảng bộ đặc khu do Xứ ủy chỉ định gồm 3 đồng chí gồm: đồng chí Vũ Văn Hiếu, đại biểu Đảng ủy Cẩm Phả; đồng chí Trần Văn Nghệ, đại biểu Đảng ủy Hòn Gai và đồng chí Phạm Gia, đại biểu Đảng ủy Đông Triều. Đồng chí Vũ Văn Hiếu đuợc phân công làm Bí thư.

Sự thành lập Đặc khu ủy mỏ đuợc Ban Chấp hành Trung ương quyết định ngay trong phiên họp đầu tiên chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt của Trung ương Đảng đối với phong trào cách mạng Khu mỏ Quảng Ninh. Trước hoàn cảnh kẻ thù kiểm soát rất ngặt nghèo, hoạt động trong vùng “đất nhượng", Trung ương đã cử những cán bộ có năng lực và có uy tín đến Khu mỏ để xây dựng cơ sở Đảng và chỉ đạo phong trào cách mạng. 

Quyết định thành lập Đặc khu ủy đã đánh dấu bước trưởng thành nhanh chóng về mặt tổ chức và xây dựng lực lượng của phong trào cách mạng Khu mỏ. Nó là kết quả của phong trào đấu tranh năm 1930, những trận “thử lửa” mỏ dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Có được tổ chức Đảng chỉ huy thống nhất, trưởng thành từ phong trào đấu tranh của quần chúng, được Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ nhất soi sáng, những người cộng sản Khu mỏ hăng hái, lăn lộn trong phong trào công nhân để xây dựng cơ sở Đảng và phát triển các tổ chức quần chúng, nâng cao ý thức giác ngộ cách mạng và tập dượt cho quần chúng đấu tranh, tạo cơ sở vững chắc cho sự phát triển của phong trào cách mạng Quảng Ninh những năm sau này.