Thấy gì từ công tác quản lý và tổ chức lễ hội ở Quảng Ninh?

Quảng Ninh có gần 80 lễ hội lớn, nhỏ diễn ra hàng năm. Trong đó có các lễ hội lớn được diễn ra trong nhiều ngày như: Hội xuân Yên Tử, Lễ hội chùa Ba Vàng (TP Uông Bí), Lễ hội chùa Quỳnh Lâm, chùa Ngọa Vân (TX Đông Triều), lễ hội đền Cửa Ông (TP Cẩm Phả). Bên cạnh đó, nhiều cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo  không có lễ hội cũng tổ chức các nghi lễ như: Lễ dâng hương đầu năm, lễ giỗ tổ tại chùa, lễ giỗ thành hoàng làng tại đình, thu hút hàng triệu lượt nhân dân và du khách thập phương về tham dự, chiêm bái.

Quang cảnh một đám rước Cụ Thượng lên miếu theo nghi thức truyền thống tại Lễ hội Tiên công ở Hà Nam (TX Quảng Yên), mùng 7 tháng giêng 2017. Ảnh: Vũ Long (CTV)

Lễ hội truyền thống cũng chính là dịp để con người giải tỏa, tự thể hiện mình, đồng thời giao lưu, cộng cảm và trao truyền những đạo lý, tình cảm và khát vọng cao đẹp; là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, củng cố, gắn kết tinh thần cộng đồng, tình yêu quê hương đất nước và lòng tự hào về nguồn cội của mình. Trong nhiều năm qua, công tác quản lý và tổ chức lễ hội ở các địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã đi vào nền nếp; an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm được đảm bảo. Các lễ hội đã được tổ chức đúng truyền thống, phát huy được vai trò chủ thể lễ hội, năng lực sáng tạo các giá trị tinh thần của nhân dân, hướng đến việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc; giáo dục truyền thống, tôn vinh những anh hùng có công với nước, với dân. Thông qua lễ hội góp phần tích cực trong việc quảng bá hình ảnh về văn hóa, vùng đất và con người Quảng Ninh đến với nhân dân và du khách. Hàng năm, trước mùa lễ hội, các địa phương đã sớm triển khai ban hành các văn bản chỉ đạo quản lý, xây dựng kế hoạch và thành lập Ban Tổ chức lễ hội, thành lập các tiểu ban phục vụ và phân công nhiệm vụ chi tiết cụ thể cho các thành viên. Công tác tổ chức lễ hội đã chú trọng tuyên truyền về di tích, lễ hội, chỉnh trang cơ sở vật chất, tạo cảnh quan môi trường sạch đẹp và có phương án giải quyết triệt để tình trạng ăn xin, ăn mày, bói toán, xóc quẻ, đổi tiền lẻ, đảm bảo an toàn giao thông, bố trí khu đỗ xe, điểm thu gom rác hợp lý, thực hiện niêm yết giá các dịch vụ, chú trọng đến chất lượng dịch vụ, vệ sinh an toàn thực phẩm, không treo, bày bán thịt động vật rừng, vận động du khách thực hiện nếp sống văn minh khi tham gia lễ hội. Các trò chơi dân gian trong lễ hội được Ban Tổ chức lựa chọn kỹ lưỡng nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống phù hợp với thuần phong mỹ tục. Ngoài các tiết mục văn nghệ quần chúng ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương, đất nước, còn tổ chức các trò chơi bịt mắt đập niêu, đẩy gậy, đá cầu, đánh đu, đánh vật, bịt mắt bắt dê, thổi kèn lá, đánh cờ tướng... phục vụ nhân dân và du khách. Tại các lễ hội có quy mô lớn, số lượng du khách đông đều có bố trí các lực lượng thường trực, kiểm tra, giám sát và giải quyết các vụ việc liên quan đến công tác an ninh trật tự; dựng biển báo đường dây nóng của ngành du lịch tại các khu vực trong lễ hội để kịp thời tiếp nhận phản ánh của nhân dân và du khách. Ban Tổ chức lễ hội, Ban Quản lý di tích bố trí lực lượng y tế thường trực; Trung tâm y tế các địa phương thường xuyên kiểm tra công tác vệ sinh an toàn thực phẩm tại các hàng quán, dịch vụ ăn uống nên không xảy ra những vụ việc ngộ độc thực phẩm trong mùa lễ hội.

Bên cạnh những chuyển biến tích cực và có hiệu quả trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội của Quảng Ninh, vẫn còn bộc lộ những bất cập, hạn chế cần khắc phục như: Việc thực hiện nếp sống văn hóa, văn minh, ứng xử văn hóa trong lễ hội chưa cao, việc kinh doanh dịch vụ tại lễ hội còn lộn xộn; hiện tượng thắp hương không đúng quy định, gây nguy cơ cháy nổ; phí trông giữ ô tô, xe đạp, xe máy có nơi chưa đúng quy định; tình trạng xả rác bừa bãi vẫn còn diễn ra trong lễ hội... đã gây phản cảm, mất mỹ quan ở một số lễ hội.

Nhằm phát huy những mặt mạnh, khắc phục tình trạng tồn tại trên, đảm bảo cho nhân dân và du khách tham gia lễ hội trong không khí vui tươi, phấn khởi, an toàn và tiết kiệm, mới đây, UBND tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo các địa phương trên địa bàn tỉnh tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác quản lý, tổ chức lễ hội, không để tình trạng du khách ném tiền, thả tiền, cài giắt tiền vào tay tượng, đồ thờ; kiên quyết loại bỏ những hủ tục, những hình ảnh phản cảm về ăn mặc trang phục trong lễ hội, hạn chế việc thắp hương trong di tích (đặc biệt trong hậu cung). Thực hiện sắp xếp, quy hoạch khu dịch vụ đảm bảo thuận tiện, không gây cản trở, ùn tắc giao thông; niêm yết giá, bán đúng giá, không chèo kéo ép giá khách, bày bán thịt động vật hoang dã, các đồ chơi có tính bạo lực. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và các quy định của cơ quan chức năng. Thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch, tổ chức lễ hội. Đối với những địa phương có nhiều lễ hội, lễ hội lớn thu hút đông người và kéo dài ngày phải xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể, có phương án đảm bảo an toàn tuyệt đối, tổ chức phân luồng, phân tuyến giao thông, đảm bảo an ninh trật tự, bố trí điểm trông giữ phương tiện phù hợp, tránh ùn tắc giao thông. Đối với những lễ hội có các hoạt động diễn ra trên sông nước hoặc phải đi lại trên sông nước (chùa Lôi Âm, đền Bà Men) phải xây dựng kế hoạch đảm bảo an toàn cho người tham gia lễ hội và du khách, chấp hành nghiêm các quy định của Luật Giao thông đường thủy nội địa.

Khu vực chùa Hoa Yên - Yên Tử rất đông khách thập phương. (Ảnh chụp sáng mùng 8 tháng Giêng). Ảnh: Phạm Học

Một điểm mới được tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo ngay trước mùa lễ hội năm 2017, đó là tăng cường công tác quản lý nhà nước của chính quyền các địa phương về thu, chi tiền công đức tại các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo. UBND các xã, phường, thị trấn, ban quản lý các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo được giao trực tiếp quản lý, xây dựng, ban hành quy chế quản lý tiền công đức tại các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo. Tiền công đức phải được quản lý chặt chẽ, công khai, minh bạch. 100% tiền công đức phục vụ bảo quản, tu bổ các công trình tín ngưỡng, tôn giáo và các hoạt động thường xuyên tại cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo, tuyệt đối không được dùng cho mục đích khác. Không đưa các linh vật ngoại lai, hiện vật lạ không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam vào các di tích, khu thờ tự, đảm bảo tính nguyên vẹn của di tích. Niêm yết công khai giá vé trông giữ xe đạp, xe máy, ô tô không vượt quá giá vé theo quy định; thực hiện thanh tra, xử lý nghiêm đối với những trường hợp tự phát thu phí dịch vụ cao so với quy định của tỉnh. Tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức, trách nhiệm của các cấp,  ngành, nhân dân và du khách trong việc thực hiện các quy định của Nhà nước về tổ chức lễ hội. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giới thiệu về nguồn gốc của lễ hội, di tích và các nhân vật được thờ phụng, tôn vinh; bảo tồn có chọn lọc những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc theo xu hướng lành mạnh, tiến bộ, tiết kiệm phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân.

Lễ hội truyền thống ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, cũng như đang trở thành một động lực phát triển kinh tế - xã hội của nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh. Chính vì vậy, tăng cường quản lý lễ hội nhằm đưa các hoạt động tổ chức lễ hội đi vào nền nếp, hạn chế các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, thỏa mãn yêu cầu về sinh hoạt văn hóa - tín ngưỡng của nhân dân, làm cho đời sống của nhân dân thêm đa dạng, vui tươi, phấn khởi, tăng cường tình cảm đoàn kết cộng đồng. Thông qua lễ hội giáo dục truyền thống yêu nước cho nhân dân, tạo ra môi trường văn hóa nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; phát huy giá trị lễ hội trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương, của toàn tỉnh và trong khu vực; phát huy vai trò của người dân và các tổ chức trong việc tổ chức và quản lý lễ hội truyền thống.

Đinh Hải Trường
(Phó Phòng Khoa giáo - Văn xã, Văn phòng UBND tỉnh)

Ý kiến người trong cuộc * ÔNG TRẦN VĂN VINH, PHÓ CHỦ TỊCH UBND TX ĐÔNG TRIỀU: “Tổ chức lễ hội an toàn, trang trọng và tiết kiệm” Dịp đầu xuân, trên địa bàn TX Đông Triều diễn ra rất nhiều lễ hội, trong đó lớn nhất là lễ hội xuân Ngọa Vân. Việc tổ chức lễ hội nhằm tôn vinh, tri ân công đức của Đức vua Phật hoàng Trần Nhân Tông đối với đất nước, đạo pháp và dân tộc; giáo dục truyền thống yêu nước, nâng cao ý thức giữ gìn bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của dân tộc. Đồng thời các lễ hội liên quan đến Khu di tích nhà Trần tại Đông Triều cũng góp phần tuyên truyền quảng bá, giáo dục cho du khách và nhân dân thấy rõ hơn giá trị của khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt này. Từ đó nâng cao ý thức và trách nhiệm của các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ về công tác bảo tồn, phát huy giá trị của khu di tích, thêm hiểu và yêu hơn vùng đất và con người quê hương Đông Triều. Ngay từ trước Tết chúng tôi đã xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội theo hướng trang trọng, an toàn và tiết kiệm, kinh phí được lấy từ nguồn xã hội hoá, tuyệt đối không dùng ngân sách nhà nước để tổ chức lễ hội. * ÔNG LÊ XUÂN ĐIỆP, PHÓ CHÁNH THANH TRA SỞ VĂN HÓA - THỂ THAO: “Thanh tra Sở sẽ vào cuộc kiểm tra nhiều đợt” Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo của Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch, chương trình công tác thanh tra, kiểm tra năm 2017 và kế hoạch tổ chức các hoạt động văn hoá, thể thao trước, trong và sau dịp Tết Nguyên đán Đinh Dậu, Sở Văn hoá, Thể thao đã thành lập đoàn kiểm tra công tác quản lý lễ hội. Đoàn làm việc đợt 1 bắt đầu từ ngày 2-2 đến hết ngày 31-3. Theo đó, chúng tôi sẽ tập trung kiểm tra việc thực hiện quy chế hoạt động văn hoá và kinh doanh dịch vụ văn hoá công cộng được ban hành kèm theo Nghị định 103 của Chính phủ năm 2009; công tác tổ chức quản lý và phát huy giá trị các di tích, lễ hội, kinh doanh hàng hoá, biểu diễn văn hoá nghệ thuật, thể dục thể thao tại lễ hội, thực hiện nếp sống văn hoá văn minh, trang phục của người tham gia lễ hội, việc bán hàng rong, phí trông giữ xe, người ăn xin, đổi tiền lẻ ở các lễ hội trên địa bàn tỉnh vào dịp đầu xuân. Đặc biệt, năm nay công tác quản lý lễ hội được phân cấp rõ rệt hơn về các địa phương, cụ thể là trách nhiệm của các ban quản lý di tích, lễ hội. Và hơn nữa công tác này càng được coi trọng khi chủ đề công tác năm của tỉnh hướng đến việc xây dựng nếp sống văn hoá, văn minh. * ÔNG NGÔ ĐÌNH DŨNG, PHÓ TRƯỞNG PHÒNG VĂN HÓA - THÔNG TIN TX QUẢNG YÊN: “Tuyên truyền, vận động người dân, du khách thực hiện nếp sống văn hoá, văn minh ở lễ hội” Trên địa bàn TX Quảng Yên vào dịp tháng Chạp và tháng Giêng âm lịch diễn ra rất nhiều lễ hội khác nhau. Gần như tất cả các phường, xã trên địa bàn thị xã đều có lễ hội, hoạt động văn hoá, thể thao. Vì vậy, để làm tốt công tác quản lý lễ hội, thực hiện chủ đề xây dựng nếp sống văn hoá, văn minh, ngay từ tháng 12-2016, Phòng Văn hoá - Thông tin đã tham mưu cho UBND TX Quảng Yên có hướng dẫn, chỉ đạo xây dựng kế hoạch quản lý lễ hội. Đồng thời UBND thị xã cũng đã có kế hoạch tổ chức các hoạt động mừng Đảng, mừng xuân, mừng đất nước đổi mới, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến việc tổ chức lễ hội. Thị xã đã chú trọng đảm bảo công tác an ninh trật tự, an toàn giao thông, vệ sinh, an toàn cháy nổ; nghiêm cấm các điểm bán hàng rong, đổi tiền lẻ, quan tâm đến việc niêm yết giá trông giữ xe trong dịp lễ hội. Phòng Văn hoá - Thông tin đã phối hợp với các phường, xã, Ban Quản lý di tích thường xuyên rà soát, nắm tình hình công tác chuẩn bị, tổ chức lễ hội. Đồng thời tuyên truyền, vận động người dân cũng như khách du lịch thực hiện nếp sống văn hoá, văn minh ở lễ hội đúng với chủ đề công tác năm 2017 của tỉnh. * ANH ĐINH THANH TRUNG, NGÕ 728, ĐƯỜNG LÝ THƯỜNG KIỆT, PHƯỜNG CỬA ÔNG, TP CẨM PHẢ: “Văn minh lễ hội từ văn hoá ăn mặc của người đi lễ hội” Điều mà tôi nhận thấy, trong việc đi lễ đầu năm vẫn còn tồn tại những nét chưa đẹp, chưa văn minh, thể hiện từ chính thái độ, nhận thức trong văn hoá ăn mặc của người đi lễ. Lễ hội, đền chùa vốn là nơi tôn nghiêm, người đi chùa cũng cần ăn mặc kín đáo, lịch sự. Thế nhưng có một bộ phận lớn, đặc biệt là giới trẻ ăn mặc phản cảm, không đúng thuần phong mỹ tục, thiếu văn hoá với các trang phục hở hang như váy ngắn... khi tham gia các lễ hội, đền chùa. Mặc dù các phương tiện thông tin đại chúng đã tuyên truyền, nhiều nơi đã có biển nhắc nhở thế nhưng tình trạng này vẫn không suy giảm. Thiết nghĩ, Ban tổ chức cần có những biện pháp mạnh, nghiêm khắc hơn để nâng cao ý thức của chính người đi lễ. Có như vậy nếp sống văn minh trong lễ hội mới được cải thiện, dần đẹp lên trong mắt du khách và người dân địa phương. * CHỊ NGUYỄN THỊ MINH HUỆ, THỊ TRẤN TRỚI, HUYỆN HOÀNH BỒ: “Cần chung tay gìn giữ nét đẹp, văn minh lễ hội” Dịp đầu xuân, tôi thường tham gia các chuyến du xuân, trảy hội ở một số đền, chùa địa phương và các địa bàn lân cận. Điều đáng ghi nhận là cảnh quan, việc tổ chức lễ hội của đền, chùa ngày càng tốt lên, quy củ, văn minh hơn. Tuy nhiên cũng có không ít những việc làm chưa tốt đã trở thành cố hữu ở các lễ hội, đền chùa. Đó là tình trạng quản lý, tổ chức chưa tốt các điểm trông giữ xe, phương tiện đi lại, quản lý giá cả các điểm kinh doanh, bố trí dịch vụ ăn uống quá gần, lấn át không gian di tích, giá cả dịch vụ cao... Bên cạnh đó, nhiều lễ hội còn phổ biến tình trạng xả rác, cắm hương, rải tiền lẻ ở nhiều nơi cấm trong đền chùa... Đây là những tồn tại đang làm giảm đi giá trị văn hoá, nét đẹp, văn minh của lễ hội. Chính vì thế, cần sự chung tay của chính quyền địa phương, du khách trong công tác quản lý, tuyên truyền và nâng cao ý thức của chính người tham gia lễ hội. Phạm Học - Tạ Quân (Thực hiện)