Thời cơ mới cho doanh nghiệp vật liệu xây dựng

Hiện, vai trò và năng lực của doanh nghiệp tư nhân trong nước ngày càng được khẳng định khi chiếm khoảng 98% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động. Riêng lĩnh vực vật liệu xây dựng, các doanh nghiệp tư nhân đạt tổng doanh thu hằng năm khoảng 47 tỷ USD, đóng vai trò chủ lực, bảo đảm nhu cầu trong nước về vật liệu xây dựng cơ bản.

Tuy nhiên, với đặc thù dễ gây ô nhiễm, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng, trong đó có các doanh nghiệp tư nhân đang rất cần những chính sách hỗ trợ hợp lý, cụ thể để phát triển bền vững, nhất là sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68/NQ-TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân.

Kỳ vọng

Ông Kiều Văn Mát, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Sông Đà Cao Cường đánh giá, Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị đã tạo động lực rất lớn, nhất là sau giai đoạn thăng trầm của lĩnh vực vật liệu không nung.

Công ty đã mạnh dạn đầu tư, cải tiến công nghệ, xây dựng thêm nhà máy tại tỉnh Bình Thuận, góp phần giải quyết bài toán khó về xử lý tro xỉ thải của trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân. Còn nhà máy tại Hải Dương, đến nay, cũng xử lý khoảng 70% lượng tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện khu vực phía bắc với nhiều sản phẩm mới, mô hình khép kín, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Đối với thị trường xi-măng, hiện cung vượt xa cầu, áp lực cạnh tranh giữa các nhà máy rất khốc liệt. Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Xi-măng Xuân Thành Vũ Quang Bắc chia sẻ, những năm qua, khi tiêu thụ xi-măng khó khăn, các nhà máy thi nhau giảm giá, thậm chí chấp nhận lỗ để sản xuất.

Vừa qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành các chính sách tháo gỡ mạnh mẽ cho kinh tế tư nhân, doanh nghiệp rất vui mừng và mong muốn chính sách cần được áp dụng nhanh chóng, linh hoạt để không làm lỡ thời cơ của doanh nghiệp.

Từ cuối năm 2024, ngành xi-măng có khởi sắc, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo tháo gỡ đồng bộ, kích thích tiêu dùng trong nước, thuế quan cùng nhiều chính sách khác. Gần đây nhất, thuế suất thuế xuất khẩu xi-măng đã giảm từ 10% xuống 5% góp phần tăng sản lượng xi-măng xuất khẩu, giảm áp lực tiêu thụ trong nước.

Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long nhận định, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết) là sự động viên to lớn với khối doanh nghiệp tư nhân. Đó là niềm mong ước của cộng đồng doanh nghiệp từ rất lâu và thực tế khi ban hành, những nội dung của Nghị quyết đã vượt ngoài mong đợi của cộng đồng doanh nghiệp, nhưng quan trọng nhất hiện nay, các nghị định, thông tư hướng dẫn cần nhanh chóng ban hành theo hướng cụ thể hơn.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) Nghiêm Xuân Đa, Nghị quyết đã tạo cơ hội lớn để các doanh nghiệp tư nhân trong ngành bứt phá, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời yêu cầu các hiệp hội ngành nghề như VSA đóng vai trò cầu nối, tư vấn và giám sát thực thi chính sách.

Các doanh nghiệp thép tư nhân đều kỳ vọng Nghị quyết sẽ tạo ra một khuôn khổ pháp lý và chính sách thật sự thông thoáng, minh bạch và ổn định, qua đó giúp doanh nghiệp tư nhân yên tâm đầu tư dài hạn và đầu tư chiều sâu vào sản xuất thép chất lượng cao.

Chính sách cần cụ thể, rõ ràng

Theo Phó Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam Phạm Văn Bắc, trên thực tế, các doanh nghiệp vật liệu xây dựng đã chủ động nhiều biện pháp để duy trì ổn định sản xuất, kinh doanh, nỗ lực vượt qua khó khăn trong thời gian qua.

Với lợi thế về tổ chức bộ máy, quy chế hoạt động, các doanh nghiệp tư nhân đã nhanh nhạy xoay chuyển tình hình, đồng thời, sẵn sàng đầu tư cho tương lai thông qua các giải pháp về khoa học-công nghệ. Tuy nhiên, để phát triển ổn định lâu dài, các đơn vị này vẫn cần sự hỗ trợ của Nhà nước bằng những chính sách cụ thể.

Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Xi-măng Xuân Thành Vũ Quang Bắc cho biết, cả 3 dây chuyền của nhà máy đều lắp hệ thống tận dụng nhiệt khí thải để phát điện với tổng công suất gần 50MW, tiết kiệm khoảng 30% sản lượng tiêu thụ điện, tương đương khoảng 100 tỷ đồng/năm.

Năm 2017, Xuân Thành là đơn vị đầu tiên lắp hệ thống quan trắc khí thải online, giám sát 24/24 giờ, các chỉ tiêu môi trường gửi thẳng lên các bộ, ngành chức năng…

Tuy vậy, để phát triển bền vững, công ty cũng cần những chính sách linh hoạt. Đơn cử, các mỏ đá, sét (nguyên liệu chính sản xuất xi-măng) được cấp phép theo từng năm dựa trên công suất của nhà máy, quá trình xin điều chỉnh khai thác mỏ thường rất phức tạp và tốn nhiều thời gian. Do đó, doanh nghiệp đề xuất cần có chính sách về khai thác mỏ làm xi-măng linh hoạt, lâu dài hơn, phù hợp với điều kiện của doanh nghiệp cũng như tín hiệu của thị trường, nhất là trong thời điểm giao thoa giữa các luật mới về khoáng sản và quy hoạch.

Ông Kiều Văn Mát, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Sông Đà Cao Cường cho biết, ưu tiên cho khoa học-công nghệ là nền tảng, cốt lõi của doanh nghiệp. Công ty là doanh nghiệp đi đầu trong xử lý chất thải, chế biến sâu các sản phẩm, hướng tới mô hình kinh tế tuần hoàn khi sử dụng chất thải của các nhà máy phân bón, hóa chất, nhiệt điện...

Tuy nhiên, công ty chỉ được hỗ trợ giai đoạn đầu là xử lý tro xỉ và chất thải, còn sản phẩm đầu ra đã qua xử lý và hoàn thiện như: tấm panel, gạch nhẹ, vữa trát… thì chưa được hỗ trợ. Các sản phẩm của công ty đều đạt tiêu chuẩn xanh, thân thiện môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và xu thế trung hòa carbon.

“Nhà nước cần ban hành các chính sách ưu đãi về thuê đất, vốn vay lãi suất thấp, thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp, đồng thời, các bộ, ngành cần phối hợp đồng bộ và có đầu mối tiếp nhận, giải quyết nhanh chóng cho doanh nghiệp”, ông Mát kỳ vọng.

Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long cho rằng, các chính sách phát triển doanh nghiệp tư nhân trong đó có doanh nghiệp vật liệu xây dựng phải thể hiện rõ quan điểm “Điều kiện tiên quyết là bảo vệ và phát triển sản xuất trong nước”.

“Đơn cử đối với dự án đường sắt cao tốc bắc-nam, nếu muốn phát triển ngành đường sắt nội địa, các chính sách cần quy định tỷ lệ rõ ràng (70% hàng sản xuất trong nước) và được đưa vào văn bản cụ thể cho tất cả các dự án đầu tư công, tránh trường hợp diễn đạt không rõ ràng, hiểu thế nào cũng được. Hay chính sách “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” cần nêu rõ “phải dùng hàng trong nước sản xuất được” chứ không phải ưu tiên”, ông Long nhấn mạnh.

Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại quốc tế VCC Nguyễn Văn Thành chia sẻ, vấn đề vướng mắc đã tồn tại nhiều năm là đất đai và nguồn vốn. Để đầu tư nhà máy sản xuất, thủ tục xin cấp quyền sử dụng đất rất lâu, thường kéo dài 2 năm, trong khi đó, nếu đầu tư vào các khu công nghiệp thì giá thuê rất cao.

Đồng thời, công ty vẫn đang vay vốn như doanh nghiệp bình thường, chưa có tiêu chí xác định doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp chuyển đổi xanh để được hưởng ưu đãi.

Ông Thành đề xuất, cần rút ngắn thời gian, thủ tục về đất đai; quy định cụ thể, rõ ràng trình tự thủ tục cấp đất để doanh nghiệp đối chiếu thực hiện. Phía ngân hàng cần linh hoạt trong quá trình cấp tín dụng, có thể xem xét đến hiệu quả sản xuất, kinh doanh, dòng tiền ổn định hoặc tài sản hình thành trong tương lai để xem xét hạn mức và lãi suất cho vay phù hợp.