Bài 2: Tháo những điểm nghẽn

Nà Sau (xã Vô Ngại), Co Tăng (xã Đồng Tâm, huyện Bình Liêu); bản Mốc 13 (xã Quảng Đức, huyện Hải Hà) như đã đề cập ở bài trước, cho thấy những bất cập trong công tác đầu tư, quản lý các công trình hạ tầng di, giãn dân thời gian qua. Tình trạng này cần phải được khắc phục ngay nhằm đảm bảo công năng công trình đã có, cũng như rút kinh nghiệm khi triển khai các công trình mới, tránh lãng phí ngân sách nhà nước.

Khu tái định cư Nà Sau, xã Vô Ngại (huyện Bình Liêu).

Từ nhận diện điểm nghẽn

Qua khảo sát, toàn tỉnh hiện có 13 công trình hạ tầng di, giãn dân đang trong tình trạng xuống cấp, hư hỏng, có công trình không khắc phục được, đều do Sở NN&PTNT làm chủ đầu tư. Trong đó, huyện Bình Liêu có các công trình: Đường dân sinh Phật Chỉ - Đồi Chung; đập, kênh Phật Chỉ - Phai Lầu; thủy lợi Ngàn Phe; dự án nước sinh hoạt bản Vắn Tốc. Huyện Hải Hà có công trình: Cấp nước sinh hoạt phục vụ khu kinh tế mới Khe Lánh; đường giao thông Mốc 13. Huyện Ba Chẽ có công trình giếng nước sinh hoạt khu tái định cư Khe Ổn. Huyện Tiên Yên có công trình kênh Cái Keo…

Hai công trình có nguy cơ xuống cấp, hư hỏng đều do UBND các địa phương làm chủ đầu tư, là dự án di dân xã Bản Sen (huyện Vân Đồn) và dự án khu tái định cư xã Quảng An (huyện Đầm Hà). Cả 2 công trình đều có thiết kế hạ tầng bị lỗi về môi trường, đất canh tác ở xa, công trình cấp nước đặt sai vị trí và thiếu nguồn sinh thủy nên không có nước.

Hầu hết các công trình xuống cấp nói trên đã qua thời gian sử dụng thực tế, có công trình đã sử dụng 9 năm, trong khi đó suất đầu tư cho mỗi công trình nhỏ, không thể đầu tư kiên cố, bền vững. Theo phân bổ nguồn vốn của tỉnh, 85 công trình do Sở NN&PTNT làm chủ đầu tư là trên 115 tỷ đồng, trong khi nguồn vốn dành cho 5 công trình do UBND địa phương làm chủ đầu tư là trên 260 tỷ đồng.

Một đoạn đường ống thuộc công trình nước sinh hoạt thôn Vắn Tốc (xã Quảng Đức, huyện Hải Hà) bị đơn vị thi công đường điện làm bục từ cuối năm 2018, song đến hết tháng 3/2019 vẫn chưa được sửa chữa.

Riêng đối với các công trình nhà ở, trong khi mỗi hộ di dân theo các dự án của Sở NN&PTNT chỉ có suất đầu tư khoảng 40-50 triệu đồng (bao gồm cả phần xây lắp và mặt bằng), thì các hộ di dân theo các dự án do địa phương thực hiện cao hơn gấp hàng chục lần, riêng các hộ di dân ra đảo Trần có suất đầu tư trên 1 tỷ đồng/hộ.

Hầu hết các công trình xuống cấp, hư hỏng do khâu quản lý sau đầu tư. Báo cáo đánh giá của tỉnh cho thấy, 100% công trình khi đưa vào sử dụng đều đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, vận hành tốt, chỉ xuống cấp sau khi khai thác, sử dụng do không được bảo vệ. Một số khác hư hỏng do thiết kế công trình không phù hợp, người dân không sử dụng

Tìm ra giải pháp hợp lý

Việc nhận diện những nguyên nhân, tồn tại như trên là cơ sở để hạn chế, giảm thiểu xuống cấp, hư hỏng các công trình hạ tầng di dân. Trong đó trước tiên cần nâng cao trách nhiệm quản lý, sử dụng công trình của địa phương, đơn vị, người dân. Bên cạnh đó, đã đến lúc cần có sự đột phá trong công tác đầu tư, tránh đầu tư dàn trải.

Thôn Nà Nhái có 20 hộ dân đăng ký chuyển đến khu tái định cư Nà Sau do diện tích đất ở chật chội. Tuy nhiên, khu sản xuất của họ lại gần nhà, khiến nảy sinh những bất cập.

Ông Phạm Phúc Quảng, Giám đốc BQL Các dự án công trình NN&PTNT (Sở NN&PTNT), phân tích: Việc này vừa dễ cho các địa phương trong việc tiếp quản các công trình sau đầu tư, vừa giảm gánh nặng ngân sách, từ đó bố trí nguồn vốn đầu tư tương xứng với quy mô công trình… Như tại Quảng Đức (huyện Hải Hà), gần 10 năm qua đã tiếp nhận 4 công trình nước, song do đầu tư dàn trải nên giá trị sử dụng thấp.

Riêng đối với các khu tái định cư, cần thiết phải tăng suất đầu tư cho mỗi hộ gia đình. Cùng với đó phải hoàn thiện các điều kiện hạ tầng cơ bản, đáp ứng nhu cầu cuộc sống, như điện, đường, nước, nhà ở… rồi mới bố trí cho người dân ra ở.

Ông Đỗ Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu, khẳng định: Mục tiêu của tỉnh đối với các chương trình di dân chính là tạo cho người dân cuộc sống ít nhất là bằng hoặc phải tốt hơn nơi ở cũ. Co Tăng, Nà Sau là bài học về sự thiếu đồng bộ trong đầu tư hạ tầng, đầu tư kéo dài, khiến người dân nghi ngại, không quyết tâm di chuyển đến nơi ở mới.

Ông Nguyễn Hữu Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT, cho rằng, đối với các khu tái định cư di dân, một điều kiện quan trọng là phải đảm bảo về vị trí, diện tích đất sản xuất cho người dân. Các điểm tái định cư được lựa chọn phải gắn với quy hoạch phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn, gắn với vùng sản xuất. Việc này phần nhiều thuộc về địa phương.

Ở khu tái định cư Nà Sau, số hộ sinh sống ổn định, tập trung phát triển kinh tế như thế này chưa nhiều. Ảnh: Công Thành

Hiện nay, mô hình di dân xen ghép phát huy hiệu quả cao, nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của các hộ dân, giảm ngân sách nhà nước, do không phải đầu tư hạ tầng. Với mô hình này, người dân tự tìm đất ở trong cộng đồng dân cư khu vực biên giới, chủ động các tiêu chí về nhà ở… Huyện Bình Liêu hiện có 32 hộ di dân theo diện này, đều sinh sống ổn định, phát triển kinh tế; 60% trong đó xây nhà ở giá trị gấp 5-10 lần kinh phí hỗ trợ của Nhà nước.

Việc thực hiện các công trình hạ tầng di, giãn dân là một nỗ lực rất lớn của tỉnh, ngành và các địa phương, có ý nghĩa nhân văn lớn, nhằm bố trí, sắp xếp, ổn định dân cư, giúp người dân có cuộc sống ổn định, phát triển, đồng thời củng cố an ninh quốc phòng. Để đạt được các mục tiêu trên, công tác này cần phải được thực hiện một cách khoa học, bài bản, phù hợp với thực tế.

Việt Hoa

[links()]