Tìm giải pháp căn cơ nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho thanh niên

Ngày 30/3, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Ủy ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam phối hợp tổ chức Diễn đàn Thanh niên năm 2022 với chủ đề “Đào tạo nghề cho thanh niên”.

Dự và chủ trì Diễn đàn có đồng chí Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội; các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Vũ Đức Đam, Phó Thủ tướng Chính phủ; Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội; Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội; Nguyễn Anh Tuấn, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam.

Tham dự có các đồng chí: Phạm Tất Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Dân vận Trung ương; Bùi Quang Huy, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Thường trực Trung ương Đoàn.

Đặt niềm tin vào trí thức trẻ qua chính sách cụ thể

Tham luận tại Diễn đàn, Thứ trưởng Nội vụ Trương Hải Long cho biết: Những năm qua, Bộ Nội vụ đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng, triển khai một số chính sách nhằm tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao, đáng chú ý có việc tham mưu với Chính phủ trình Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 86-KL/TW ngày 24/1/2014 về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ.

Đến nay, sau gần 5 năm, các bộ, ngành và địa phương đã thu hút, tuyển dụng được nhiều sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ tốt nghiệp các cơ sở giáo dục trong và ngoài nước vào làm việc trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước từ cấp Trung ương đến cấp quận, huyện.

Cùng với đó, có thể kể đến Dự án thí điểm tuyển chọn trí thức trẻ ưu tú, có trình độ đại học, tăng cường về làm Phó Chủ tịch xã của 62 huyện nghèo (sau là 64 huyện nghèo); Đề án thí điểm tuyển chọn trí thức trẻ tình nguyện về các xã tham gia phát triển nông thôn, miền núi giai đoạn 2013-2020…

Đánh giá kết quả triển khai thực hiện cho thấy: các dự án, đề án nêu trên đã thể hiện sự đột phá trong công tác cán bộ, phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế-xã hội ở các xã nghèo, thể hiện sự tin tưởng của Đảng và Nhà nước vào thế hệ thanh niên, quan tâm tạo môi trường để trí thức trẻ rèn luyện, trải nghiệm, năng động, sáng tạo, phấn đấu và trưởng thành, góp phần hình thành đội ngũ lãnh đạo, công chức trẻ chất lượng cao thông qua các chính sách cụ thể.

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Đinh Thị Phương Lan dẫn các số liệu thống kê cho hay: Hiện, có 1.111 lượt người dân tộc thiểu số được bầu làm đại biểu Quốc hội các khóa; hàng trăm người dân tộc thiểu số được phong hàm giáo sư, phó giáo sư, nghệ sĩ, thầy thuốc, nhà giáo nhân dân, ưu tú; 10,8% lao động người dân tộc thiểu số được qua đào tạo, tương đương 1/3 tỷ lệ trung bình của cả nước.

Nhìn 1 cách tổng thể, đào tạo nghề, giải quyết việc làm gắn với phát triển nguồn nhân lực dân tộc thiểu số, đào tạo nghề cho thanh niên dân tộc thiểu số trên cơ sở chuyển đổi mô hình tăng trưởng, chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa, chuyển đổi sinh kế, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, tạo cơ hội việc làm có giá trị gia tăng và thu nhập cao nhằm giảm nghèo bền vững vùng dân tộc thiểu số, miền núi là những giải pháp mang tính chiến lược, nhưng vẫn đang là thách thức lớn.

Những kiến nghị thực tế

Chia sẻ ý kiến tại Diễn đàn, nhiều đại biểu đã nêu lên tình trạng thực tế, mạnh dạn đề xuất các kiến nghị, giải pháp cụ thể gắn với công tác đào tạo nghề cho thanh niên.

Chị Nguyễn Thị Mai Anh, nhân viên Công ty TNHH một thành viên Dệt 8/3 nêu thực trạng: Tại nơi làm việc, công nhân phải làm quen với nhiều máy móc, thiết bị không giống với những bài học trên giảng đường, dẫn đến những khó khăn vì phải vừa làm, vừa học thêm, rất mất thời gian.

Vì vậy, đặt ra sự cần thiết về những chương trình gắn công tác đào tạo với những trải nghiệm thực tiễn ở doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả học tập, người lao động sau khi ra trường đỡ vất vả, doanh nghiệp cũng không phải tốn kém cho quá trình đào tạo lại.

Trong khi đó, Tiến sĩ Phạm Nhật Quang, cho rằng: chuyển đổi số không phải là “thêm 1 việc để làm”, mà thực tế là “thêm 1 cách để làm”. Nền tảng chuyển đổi số là tất yếu, để có thể kết nối tất cả những người có khả năng dạy đến mọi người có nhu cầu học. Từ đó, mới có thể phân luồng đào tạo theo nhu cầu, theo đặt hàng của đơn vị, doanh nghiệp.

Tiến sĩ Phạm Nhật Quang đề xuất xây dựng 1 nền tảng giáo dục nghề nghiệp có tầm cỡ, quy mô quốc gia, kết nối liên thông với các nền tảng lao động, việc làm và phải lấy thanh niên làm trung tâm. Với hệ thống này, những bạn trẻ được hỗ trợ qua các nền tảng này chính là chủ lực trong công cuộc hiện thực hóa mục tiêu khát vọng hùng cường vào năm 2045 như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Tại Diễn đàn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Văn Tiến lo ngại: Trước những thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, các rủi ro phi truyền thống như đại dịch Covid-19, thì đào tạo nghề càng phải được quan tâm đặc biệt, nhất là khâu đào tạo lại tại các doanh nghiệp.

Thị trường lao động nói chung, thị trường lao động số nói riêng cần được phát triển mạnh mẽ. Tổ chức Đoàn, Hội cần gắn kết chặt chẽ hơn nữa với Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) trong triển khai các chương trình, mô hình mới về đào tạo, hướng nghiệp, giải quyết việc làm cho thanh niên.

Chuyển ý tưởng, lời nói thành hành động

Phát biểu ý kiến tại Diễn đàn, đồng chí Trần Thanh Mẫn khẳng định: Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn đặt niềm tin sâu sắc, đề cao vai trò, vị trí của thanh niên. Quốc hội đã thông qua Luật Thanh niên, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021-2030, Chiến lược phát triển Giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 và nhiều chương trình khác.

Nhờ đó, giai đoạn 2016-2020, tuyển sinh học nghề cả nước đạt trên 11 triệu người, trong đó hơn 22,3% theo học trung cấp, cao đẳng, chủ yếu là thanh niên. Giai đoạn 2011-2020, cả nước có gần 4,6 triệu lao động nông thôn được hỗ trợ học nghề theo chính sách, trong đó khoảng 57,3% là thanh niên. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp cao đẳng, trung cấp có việc làm năm 2020 đạt khoảng 85%. Chất lượng đào tạo nghề nghiệp của Việt Nam đứng thứ 102/141 quốc gia, là mức tăng xếp hạng cao nhất trong ASEAN.

Tuy nhiên, tỷ lệ thanh niên có kỹ năng nghề chỉ đạt 19% so tỷ lệ bình quân chung của cả nước là 24,1%. Lao động trong thanh niên chưa qua đào tạo nghề còn cao, nhất là thanh niên nông thôn. Cơ cấu đào tạo còn bất hợp lý về trình độ, ngành nghề, vùng miền, tâm lý thanh niên. Dự báo về nhu cầu lao động thanh niên chưa thật sát nhu cầu thị trường lao động và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, dịch Covid-19 đã khiến nhiều thanh niên mất việc làm hoặc phải chuyển đổi nghề nghiệp. Số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động năm 2021 là hơn 1,4 triệu người, trong đó tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 3,22%.

Trước tình hình đó, đồng chí Trần Thanh Mẫn đề nghị các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, địa phương nghiên cứu, đưa ra những giải pháp hiệu quả, chuyển các ý tưởng, lời nói thành hành động với kết quả cụ thể để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, năng suất lao động, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Ủy ban quốc gia về Thanh niên Việt Nam cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ, triển khai thực hiện thật tốt và giám sát thực hiện về đào tạo nghề cho thanh niên; nghiên cứu, đề xuất, kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ ban hành những giải pháp kịp thời tháo gỡ khó khăn, đưa ra chính sách đột phá đẩy mạnh đào tạo nghề cho thanh niên gắn với chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Đồng thời, đề nghị thanh niên không ngừng nỗ lực rèn luyện, học tập, công tác, phát huy sức trẻ, trí tuệ, nhiệt huyết thanh xuân, hun đúc lý tưởng, thực hiện thành công ước mơ, hoài bão trong mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề.

Nhấn mạnh vai trò của thanh niên, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu ý kiến cho rằng: Trong bối cảnh ngày nay, các bạn trẻ luôn thường xuyên rèn luyện, cập nhật không chỉ trong công việc hiện tại mà còn sẵn sàng “nhảy nghề”. Điều đó đặt ra cho hệ thống giáo dục nói chung, giáo dục nghề nghiệp nói riêng phải luôn đổi mới, nâng cao kỹ năng, tay nghề của người lao động.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đamg nhấn mạnh công tác liên thông trong trường dạy nghề, công tác hướng nghiệp cần phải triển khai sớm, thậm chí trước bậc trung học phổ thông. Tin tưởng rằng, với sức trẻ, tinh thần xung kích, lực lượng thanh niên sẽ đưa đất nước thích ứng, nắm bắt tốt thời cơ trong bối cảnh hiện nay.