Triển vọng tích cực trong xuất khẩu gạo

5 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam ghi nhận sự tăng trưởng tốt so với cùng kỳ năm 2022 ở cả các thị trường truyền thống và thị trường tiềm năng.

Dự báo, xuất khẩu gạo sẽ tiếp tục đà tăng trưởng đến cuối năm do lượng gạo tiêu thụ trên thế giới tăng cao kỷ lục trong niên vụ 2022-2023, trong khi tồn kho gạo toàn cầu giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm trở lại đây.

Số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, xuất khẩu gạo tháng 5/2023 ước đạt 1 triệu tấn, trị giá 489 triệu USD, đưa tổng khối lượng xuất khẩu gạo 5 tháng đầu năm 2023 đạt gần 3,9 triệu tấn, trị giá 2,02 tỷ USD, tăng 40,8% về khối lượng và tăng 49% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.

Thị trường rộng mở, giá bán cao

Những thành quả này của doanh nghiệp cũng nằm trong đà tăng trưởng chung của toàn ngành xuất khẩu gạo. Tính chung trên cả nước, giá gạo xuất khẩu bình quân 5 tháng ước đạt 517 USD/tấn, tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2022.

Về thị trường xuất khẩu, 4 tháng đầu năm 2023, Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm 42,4%. Trong nhóm các thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất, thị trường có giá trị tăng mạnh nhất là Indonesia. Xuất khẩu gạo sang châu Âu cũng tăng trưởng cao, nhất là tại các thị trường Hà Lan, Bỉ, Ba Lan.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, hiện giá nhiều loại gạo của Việt Nam vẫn duy trì mức cao hơn Thái Lan, Ấn Độ. Cụ thể, giá gạo 5% tấm của Việt Nam những tuần đầu tháng 6/2023 đạt khoảng 498 USD/tấn, trong khi giá gạo của Thái Lan và Ấn Độ lần lượt là 492 USD/tấn và 453 USD/tấn. Gạo 25% tấm của Việt Nam cũng ghi nhận mức giá 478 USD/tấn, cao hơn Thái Lan khoảng 10 USD/tấn, cao hơn Ấn Độ khoảng 50 USD/tấn.

Đáng chú ý là trong khi giá gạo Việt Nam thường ổn định ở mức cao thì giá gạo của Thái Lan và Ấn Độ thường có sự trồi sụt theo ngày. Như vậy phần nào có thể thấy, giá của gạo Việt Nam tăng cao ổn định thời gian qua một phần là do nhu cầu tiêu thụ trên thế giới tăng, nhưng phần khác cũng khẳng định chất lượng, uy tín hạt gạo Việt Nam đang được khẳng định ngày càng rõ nét ở nhiều phân khúc hàng hóa khác nhau.

Đây cũng là kết quả từ chuyển động trong hoạt động sản xuất lúa. Thống kê của Cục Trồng trọt cho thấy, diện tích sản xuất lúa tại đồng bằng sông Cửu Long đã giảm từ 4,3 triệu héc-ta năm 2015 xuống còn 3,8 triệu héc-ta tại thời điểm hiện nay nhưng giá trị sản xuất, xuất khẩu lại tăng do sự phát triển của các giống lúa chất lượng cao, đặc sản..., góp phần quan trọng tăng giá trị kim ngạch xuất khẩu.

Đầu tư sản xuất, kết nối tiêu thụ

Dự kiến năm 2023, sản lượng lúa toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long vẫn đạt khoảng hơn 24 triệu tấn. Đây sẽ là nguồn cung gạo hàng hóa lớn cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu.

Tiếp tục đầu tư sản xuất, kết nối thị trường tiêu thụ là nhiệm vụ thời gian tới của toàn ngành để kéo dài đà tăng trưởng xuất khẩu gạo. Về vấn đề nâng cao chất lượng gạo xuất khẩu, ông Phan Minh Thông, Giám đốc Trung tâm Phát triển bền vững nông nghiệp nông thôn (Phân viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp) cho rằng, điểm mấu chốt là nâng cao năng lực và hiện đại hóa từ khâu sấy lúa và kho dự trữ lúa gạo; Tăng cường chế biến sâu và chế biến phụ phẩm từ cây lúa để nâng cao giá trị gia tăng.

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần có định hướng thị trường xuất khẩu hằng năm, nhất là về cơ cấu giống lúa để các địa phương có hướng chỉ đạo sản xuất đạt hiệu quả cao, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu. Thực tế cũng cho thấy, giá trị gạo xuất khẩu tăng cao rất nhiều khi được đầu tư mạnh vào khâu chế biến sâu.

Ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An thông tin thêm: Công ty không chỉ xuất khẩu gạo mà còn đang mở rộng xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu từ gạo như: mì, phở, bún... vào các thị trường Mỹ, châu Âu. Đây là phân khúc giá trị rất cao, vì nếu loại gạo chế biến có mức giá gần 700 USD/tấn thì giá trị đem lại của sản phẩm chế biến có thể nâng giá trị của 1 tấn gạo đó lên đến 2.500- 3.000 USD.

Phó Cục trưởng Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường Lê Thanh Hòa cho rằng, sự cải tiến trong quy trình sản xuất lúa gạo đã nâng cao chất lượng gạo xuất khẩu.

Về chế biến lúa gạo, hiện cơ bản đã hoàn thiện các khâu, việc sử dụng các phụ phẩm trong quá trình chế biến lúa gạo, từ vỏ trấu đến cám gạo... cũng đều đã đạt được giá trị gia tăng lớn. Tuy nhiên, thời gian tới, doanh nghiệp cần phối hợp với địa phương chặt chẽ hơn nữa để xây dựng chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo theo hướng xanh, sạch, bền vững.

Hơn nữa, EU liên tục thay đổi quy định về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trên nông sản nên các doanh nghiệp cần hết sức quan tâm cập nhật và kịp thời thực hiện.

Trong bối cảnh cạnh tranh giữa các nước xuất khẩu ngày càng tăng và thương mại gạo thế giới đối mặt với nhiều diễn biến khó đoán định như thiên tai, dịch bệnh, xung đột quân sự, chiến tranh thương mại, để sản xuất lúa gạo sát với nhu cầu tiêu dùng của nhiều quốc gia trên thế giới và phù hợp với định hướng phát triển ngành hàng lúa gạo Việt Nam, cuối tháng 5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 583/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030.

Theo đó, chuyển dịch cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu theo hướng giữ tỷ trọng gạo trắng, hạt dài phẩm cấp cao ở mức hợp lý (khoảng từ 15-20%), giảm tỷ trọng gạo phẩm cấp trung bình và thấp, tăng tỷ trọng gạo thơm, gạo đồ, gạo japonica, gạo hữu cơ; đa dạng hóa các sản phẩm chế biến từ lúa gạo, gạo có vi chất dinh dưỡng, bột gạo, mỹ phẩm từ gạo…

Đồng thời chuyển dịch cơ cấu thị trường xuất khẩu theo hướng bền vững, khai thác hiệu quả nhu cầu nhập khẩu gạo của các thị trường trọng điểm, truyền thống; chú trọng phát triển các thị trường có nhu cầu nhập khẩu gạo chất lượng, giá trị cao và các sản phẩm chế biến sâu từ gạo.