"Tuổi trẻ và sức khỏe tâm thần trong thế giới thay đổi"

Nhân Ngày Sức khỏe tâm thần Thế giới (10/10), với chủ đề: “Tuổi trẻ và sức khỏe tâm thần trong thế giới thay đổi”, phóng viên Báo Quảng Ninh đã có cuộc trò chuyện với bác sĩ Vũ Minh Hạnh (ảnh), Phó Giám đốc Bệnh viện Bảo vệ sức khỏe tâm thần tỉnh, xung quanh nội dung này.

- Bác sĩ cho biết về tình trạng bệnh tâm thần ở trẻ em và thanh, thiếu niên trên địa bàn tỉnh hiện nay?

+ Theo nghiên cứu mới đây của Bộ LĐ-TB&XH và Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNCEF) thì tỷ lệ trẻ em và vị thành niên Việt Nam bị mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần chung là từ 8-29%, ở thành thị nhiều hơn nông thôn, miền núi. Tuy nhiên, đáng lo ngại là có tới 70% trẻ em và thanh, thiếu niên gặp vấn đề về sức khoẻ tâm thần mà không có can thiệp thích hợp ngay ở giai đoạn sớm.

Mỗi lứa tuổi hay gặp những rối loạn đặc trưng, các rối loạn hay gặp ở trẻ từ 1-5 tuổi như chậm phát triển tâm thần, rối loạn phát triển lan tỏa (tự kỷ, hội chứng aspergers, hội chứng rett), rối loạn về phát triển lời nói, ngôn ngữ... Trẻ từ 6-9 tuổi hay gặp rối loạn về phát triển các kỹ năng ở nhà trường, rối loạn tăng động giảm chú ý - ADHD, rối loạn lo âu, dạng cơ thể, tic... Lứa tuổi vị thành niên (10-19 tuổi) hay gặp các vấn đề liên quan đến tình dục, rối loạn hành vi (gây rối, chống đối, trốn học, bỏ nhà đi lang thang, đánh nhau, trộm cắp...), nghiện game - mạng xã hội, lạm dụng và nghiện chất (rượu bia, ma túy), rối loạn cảm xúc (trầm cảm, rối loạn cảm xúc lưỡng cực), tự sát, tâm thần phân liệt.

Tại Quảng Ninh, cũng có một tỷ lệ nhất định trẻ em và thanh, thiếu niên mắc các rối loạn tâm thần. Trong 5 năm gần đây, tỷ lệ trẻ và thanh, thiếu niên có vấn đề về tâm lý, mắc các rối loạn tâm thần ngày một gia tăng. Tính riêng 9 tháng năm 2018, Bệnh viện Bảo vệ sức khỏe tâm thần tỉnh đã khám cho 933 lượt trẻ em và thanh, thiếu niên. Trong đó, thường gặp là bệnh chậm phát triển tâm thần với 206 trường hợp, rối loạn hành vi và cảm xúc có 110 trường hợp, rối loạn loạn thần có 60 trường hợp, rối loạn sự phát triển có 45 trường hợp, động kinh là 512 trường hợp.

Chăm sóc sức khỏe tâm thần cho trẻ em tại Bệnh viện Bảo vệ sức khỏe tâm thần tỉnh.

- Bác sĩ có thể cho biết nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết bệnh tâm thần?

+ Đến nay vẫn chưa biết nguyên nhân chính xác gây ra các rối loạn tâm thần ở trẻ em và thanh, thiếu niên, có giả thuyết cho rằng đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố bao gồm các yếu tố sinh học và di truyền, các tổn thương về mặt tâm lý, môi trường xã hội.

Mỗi một rối loạn tâm thần ở trẻ em và thanh, thiếu niên sẽ có những biểu hiện, triệu chứng khác nhau. Khi cha mẹ nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số những triệu chứng sau cần đưa trẻ tới các bác sĩ chuyên khoa tâm thần hay bác sĩ nhi khoa để đánh giá nguy cơ các rối loạn tâm thần.

Các dấu hiệu bao gồm: Cảm thấy buồn chán, thu mình, mất hứng thú, không muốn chơi cùng bạn bè; hay lo lắng, sợ hãi không lý do, hoảng loạn; thay đổi cảm xúc, tính cách, khó khăn trong giao tiếp, cư xử; thường xuyên kêu mệt mỏi, đau bụng, đau đầu nhưng không có bệnh lý về thể chất; chậm nói, giao tiếp bằng lời hoặc không lời kém; khó tập trung, kết quả học giảm sút, bỏ học, không muốn đến trường; có những ý nghĩ kỳ lạ như có ai kiểm soát, theo dõi mình hay nghe thấy tiếng người nói trong đầu…; vận động, chạy nhảy nhiều, không ngồi yên một chỗ; có những hành vi nguy hại, tự gây thương tích, tự sát, đánh nhau, làm tổn thương cho người khác; ngủ kém, trằn trọc, ác mộng hoặc ngủ nhiều, đái dầm; thay đổi về ăn uống, bỏ ăn, ném đồ hay sử dụng thuốc để giảm cân; lạm dụng bia rượu hay ma túy; có những cơn co giật.

- Vậy cần phải làm gì để phòng ngừa bệnh tâm thần ở trẻ em và thanh, thiếu niên?

+ Việc khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước và sau sinh cũng rất quan trọng để mỗi đứa trẻ sinh ra có thể khỏe mạnh, phát triển tốt về thể chất, tâm thần. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng hợp lý, tiêm chủng đầy đủ, khám sức khỏe định kỳ, phòng tổn thương não sẽ giúp cho trẻ em và thanh, thiếu niên có sức khỏe thể chất, sức khỏe tâm thần tốt.

Môi trường gia đình ảnh hưởng nhiều tới thái độ ứng xử, hành vi của các em. Cha mẹ cần quan tâm, dành thời gian chăm sóc, gần gũi, trò chuyện với con cái, khen - chê đúng lúc để động viên khi các em làm việc tốt, hoặc chấn chỉnh hành vi sai trái của trẻ, không nên chỉ khiển trách trẻ, trừng phạt thiếu công bằng hoặc dạy dỗ một cách áp đặt, hành vi thô bạo, phân biệt kỳ thị với trẻ. Hạn chế cho trẻ em tiếp xúc quá nhiều với các phương tiện công nghệ để tránh cho trẻ nghiện game, nghiện mạng xã hội.

Môi trường giáo dục cũng tác động nhiều tới sức khỏe tâm thần của trẻ em và thanh, thiếu niên. Vì vậy, xây dựng mối quan hệ thầy trò, bạn bè tốt sẽ giúp các em tin tưởng lạc quan trong cuộc sống. Nhà trường cũng cần dạy kỹ năng sống, tổ chức các hoạt động vui chơi giải trí tập thể, giáo dục công dân,... một cách hiệu quả và thiết thực cho học sinh. Không nên gây áp lực tâm lý hoặc quá kỳ vọng vào việc học tập của trẻ em và thanh, thiếu niên.

Khi thấy trẻ em và thanh, thiếu niên có những dấu hiệu bất ổn về tâm lý hoặc rối loạn tâm thần, cần sớm đưa các cháu đến các cơ sở y tế chuyên khoa tâm thần để thăm khám, tư vấn và can thiệp kịp thời. Việc điều trị, phục hồi chức năng tâm thần là lâu dài, cần kiên trì thực hiện để trẻ em và thanh, thiếu niên ổn định bệnh, hòa nhập cùng bạn bè, gia đình, xã hội.

- Xin cảm ơn bác sĩ!

Tường Vi (Thực hiện)