Ứng dụng các nhiệm vụ khoa học xã hội và nhân văn vào cuộc sống: Thiết thực và hiệu quả

Trong những năm qua, công tác nghiên cứu, ứng dụng đề tài khoa học xã hội và nhân văn ở Quảng Ninh đã có những bước phát triển quan trọng, chất lượng các đề tài từng bước được nâng lên. Đặc biệt là nhiều nhiệm vụ khoa học đã cung cấp luận cứ khoa học cho việc xây dựng các nghị quyết, hoạch định các chủ trương, chính sách, đóng góp thiết thực vào phát triển kinh KT-XH của tỉnh.

Từ năm 2011-2016, Quảng Ninh đã triển khai 22/206 (chiếm 10,7%) nhiệm vụ khoa học xã hội và nhân văn. 100% nhiệm vụ được áp dụng, nhân rộng. Trong năm 2017-2018, tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện 13 nhiệm vụ khoa học xã hội và nhân văn. Các nhiệm vụ này cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc cụ thể hóa các văn bản của Trung ương và ban hành một số chủ trương, chính sách của tỉnh; đề xuất những định hướng, giải pháp phát triển KT-XH phục vụ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và xây dựng hệ thống chính trị.

Mô hình trồng ớt ở thôn Bắc Buông - Khe Chanh (xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên) tạo việc làm cho nhiều người dân. Ảnh: Công Thành

Nổi bật là đề tài khoa học “Cộng đồng các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Ninh - Thực trạng và giải pháp tạo sinh kế bền vững” do Ban Dân tộc tỉnh thực hiện. Qua đó đã nghiên cứu thực trạng, phân tích các hoạt động sinh kế của các đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Ninh và đưa ra các giải pháp phù hợp góp phần tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số. Quảng Ninh đang xây dựng được nhiều mô hình phát triển kinh tế tạo sinh kế bền vững cho đồng bào vùng dân tộc, như: Phát triển du lịch cộng đồng tại Bình Liêu; trồng dược liệu ở Ba Chẽ, Tiên Yên, Bình Liêu; chăn nuôi bò ở Hải Hà… Đặc biệt đề tài này cũng cung cấp luận cứ khoa học giúp tỉnh xây dựng Đề án “Nhiệm vụ, giải pháp đưa các xã, thôn ra khỏi diện đặc biệt khó khăn, hoàn thành Chương trình 135 giai đoạn 2017 – 2020”. Quảng Ninh đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, đưa 100% xã, thôn đặc biệt khó khăn ra khỏi diện này.

Quảng Ninh có gần 30 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc kinh chiếm gần 90%, còn lại là các dân tộc thiểu số khác như Dao, Tày, Sán Dìu, Cao Lan… Trong các dân tộc thiểu số thì người Dao (Dao Thanh Y và Dao Thanh Phán) có số dân đông nhất, chiếm gần 5% dân số toàn tỉnh. Họ có nguồn gốc, lịch sử tồn tại lâu đời và có tiếng nói, chữ viết riêng. Nhằm phát triển kinh tế-xã hội, bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của người Dao, Sở KH&CN đã tham mưu cho tỉnh triển khai việc nghiên cứu xây dựng các bộ tài liệu tiếng Dao Thanh Y và Dao Thanh Phán. Từ năm 2008, Quảng Ninh đã xây dựng, ban hành bộ tài liệu dạy tiếng Dao Thanh Phán. Tiếp đó, đến năm 2015, UBND tỉnh giao Sở Nội vụ thực hiện nghiên cứu khoa học “Nghiên cứu, biên soạn bộ tài liệu dạy tiếng Dao Thanh Y”. Đến tháng 3/2017, Sở Nội vụ đã hoàn thành bộ tài liệu này. Các bộ tài liệu tiếng Dao được biên soạn đã phát huy hiệu quả trong việc giúp cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang đang công tác ở vùng đồng bào người Dao sinh sống thuận lợi hơn trong giao tiếp và làm việc, giúp tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với đồng bào; giúp các nhà quản lý hiểu rõ hơn về phong tục, tập quán, về tín ngưỡng văn hóa của người Dao Thanh Y để từ đó hoạch định các chủ trương, chính sách phù hợp, thúc đẩy KT-XH phát triển.

Thời gian qua, giáo dục và đào tạo trên địa bàn tỉnh được quan tâm phát triển. Trong ảnh: Học sinh Trường Mầm non Hoa Hồng (TP Hạ Long) trong giờ mỹ thuật.

Chia sẻ với chúng tôi, đồng chí Vi Đức Phúc, Chủ tịch UBND xã Hà Lâu (huyện Tiên Yên), cho biết: “Được học tiếng Dao Thanh Phán đã giúp tôi thuận lợi hơn trong công tác chính quyền tại địa phương. Nhất là việc tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với đồng bào; nắm bắt, hiểu rõ hơn về phong tục, tập quán, tín ngưỡng, văn hóa của đồng bào để từ đó xây dựng các kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội phù hợp với bà con”. Cô giáo Tạ Thị Kim Xuyên, Hiệu trưởng Trường PTDT bán trú TH&THCS Hà Lâu, huyện Tiên Yên, cho biết: “Năm 2016, tôi được tham gia lớp học tiếng Dao Thanh Y do Sở Nội vụ và Sở GD&ĐT phối hợp tổ chức. Thông qua đó, tôi có thể trao đổi, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của học sinh, phụ huynh; đồng thời tuyên truyền, vận động đưa trẻ tới trường và các chính sách, chủ trương của ngành GD&ĐT tới đồng bào dân tộc”.

Cùng với đó, nhiều đề tài khoa học xã hội và nhân văn đã, đang được thực hiện nhằm đề xuất giải pháp, xây dựng mô hình, cung cấp luận cứ khoa học, thực tiễn trong hoạch định chính sách, phát triển KT-XH, như: Nhiệm vụ “Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao nhận thức hành vi của học sinh phổ thông qua giáo dục đạo đức trong các trường THCS và THPT tỉnh Quảng Ninh”; “Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ hướng dẫn viên du lịch tại Quảng Ninh”; “Xây dựng ngân hàng dữ liệu đặc điểm nhận dạng mặt người ứng dụng vào việc dựng chân dung đối tượng gây án qua mô tả của người làm chứng và người bị hại”; "Nghiên cứu ứng dụng một số kỹ thuật phẫu thuật tim hở và phẫu thuật mạch máu trong điều trị  bệnh lý tim mạch"…

Ngành Y tế ứng dụng KH&CN vào khám, chữa bệnh. Ảnh chụp tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa tỉnh.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIV đã xác định mục tiêu “Phấn đấu đến năm 2020, xây dựng Quảng Ninh trở thành tỉnh có cơ cấu kinh tế dịch vụ, công nghiệp; là trung tâm du lịch chất lượng cao của khu vực, một trong những cực tăng trưởng kinh tế của miền Bắc với hạ tầng KT-XH, hạ tầng kỹ thuật đô thị đồng bộ; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân”. Như vậy, công tác nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn cũng phải bám sát mục tiêu này. Trên cơ sở đó, tỉnh đã xác định tập trung đầu tư vào các lĩnh vực trọng tâm, như: Du lịch, y tế, giáo dục và đào tạo, quản lý nhà nước… Từ đó giúp cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh có những luận cứ khoa học để xây dựng các chủ trương, chính sách, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh.

* Chị Nguyễn Thị Thu Hạnh, Phó trưởng Phòng Giáo dục trung học, Sở GD&ĐT: “Cần có thêm nhiều cơ chế, mở rộng hơn đề tài”

Vừa qua, Sở GD&ĐT đã thực hiện Đề tài “Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao nhận thức, hành vi của học sinh thông qua giáo dục đạo đức trong các trường THCS và THPT tỉnh Quảng Ninh”. Đây là một trong những đề tài khoa học xã hội và nhân văn đã tham dự Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh lần thứ VI. Sau khi đề tài được thực hiện, việc thống nhất các nguyên tắc trong dạy học tích hợp giáo dục đạo đức của học sinh đã mang lại nhiều hiệu quả. Trong đó, chú trọng việc lựa chọn nội dung tích hợp đạo đức, định lượng mức độ, thời gian tích hợp đảm bảo tính chất giáo dục nhẹ nhàng, tự nhiên, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, sự phát triển của học sinh, xã hội, thời đại và thích hợp với thực trạng điều tra khảo sát tại địa phương, đơn vị, gắn với thực tiễn cuộc sống, các vấn đề xã hội tại cơ sở. Những đề tài khoa học xã hội và nhân văn luôn mang lại nhiều hiệu quả đối với sự phát triển chung về nhận thức, thay đổi hành vi lối sống của bộ phận người dân và đoàn thể chính trị - xã hội. Thời gian tới, chúng tôi sẽ cố gắng tìm hiểu, rà soát để đưa ra thêm những đề tài khoa học xã hội và nhân văn phù hợp với xu thế phát triển của ngành Giáo dục. Qua đây, tôi mong muốn sẽ có thêm nhiều cơ chế và mở rộng hơn những đề tài khoa học mang tính xã hội và nhân văn để thu hút, nâng cao được chất lượng hơn nữa với việc nghiên cứu khoa học về các đề tài này.

* Ông Trần Tiến Dũng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao: "Phải tính đến hiệu quả thông qua việc định hướng lựa chọn đề tài"

Hiện nay, hiệu quả ứng dụng các đề tài khoa học xã hội và nhân văn vào cuộc sống còn chưa cao, tình trạng nghiên cứu xong “cất vào tủ” vẫn còn. Chính vì vậy, trong quá trình xét chọn đơn vị chủ trì, xét chọn cá nhân thực hiện đề tài cần tính đến yếu tố thuận lợi cho việc ứng dụng sau này. Các đề tài khoa học khác có thể tách bạch giữa nghiên cứu và ứng dụng, còn đề tài khoa học xã hội và nhân văn trên thực tế thì ai vừa nghiên cứu, vừa ứng dụng thì đề tài đó sẽ đạt hiệu quả. Điều này được thể hiện rất rõ trong các đề tài nghiên cứu về di sản văn hóa phi vật thể của Sở VH-TT trong những năm vừa qua. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả ứng dụng các đề tài vào cuộc sống cho phù hợp với xu thế phát triển hiện nay cần phải tính đến hiệu quả đầu tiên, thông qua việc định hướng lựa chọn đề tài, hướng đến mục tiêu ứng dụng, tức là từ khi đề xuất đề tài phải gắn với địa điểm, đối tượng, cơ quan có thể ứng dụng được...

* Ông Bùi Quang Minh, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ: “Công tác quản lý các đề tài cũng cần được điều chỉnh hợp lý ”

Nghiên cứu về các đề tài khoa học xã hội và nhân văn là hình thức nghiên cứu cơ bản cần phải có sự đánh giá và định hướng. Hiện nay, các đề tài khoa học ở lĩnh vực này còn khá hạn chế so với những lĩnh vực về tự nhiên, chỉ chiếm khoảng 30-35%, chủ yếu về các nội dung phát triển sản xuất OCOP, quản lý giáo dục hay xây dựng đội ngũ công chức. Để nâng cao được hơn nữa chất lượng các đề tài khoa học xã hội và nhân văn trên địa bàn tỉnh, trước hết cần phải nhận định, đánh giá được nhu cầu thực tế theo xu hướng phát triển của tỉnh, từ đó có những chủ trương khuyến khích và đặt hàng đối với các nhà khoa học. Bên cạnh đó, công tác quản lý các đề tài cũng cần phải được điều chỉnh hợp lý giữa các nhiệm vụ cơ sở và nhiệm vụ cấp tỉnh qua sự phân chia dự trù nguồn kinh phí thực hiện các đề tài để việc nghiên cứu khoa học đáp ứng được nhu cầu thực tế hiện nay.

* Chị Nguyễn Thị Tuyến, thị trấn Hải Hà: “Nắm bắt nhu cầu của người dân để đưa vào nghiên cứu khoa học”

Hiện nay, việc nghiên cứu đề tài khoa học xã hội và nhân văn diễn ra ở các địa phương, cơ quan chuyên ngành. Qua đây, bản thân tôi thấy việc nghiên cứu các đề tài khoa học xã hội và nhân văn như hiện nay là rất cần thiết. Thông qua những đề tài này, việc giáo dục, quản lý con người, hành vi xã hội sẽ được nâng tầm và giúp cho xã hội ngày càng phát triển. Để hoạt động nghiên cứu các đề tài khoa học xã hội và nhân văn có chất lượng hơn thì ngoài việc khuyến khích các nhà khoa học, cũng cần phải lấy thêm ý kiến từ phía người dân, nắm bắt được những nhu cầu của chính người dân để đưa vào nghiên cứu khoa học. Thông qua đây, tôi cũng mong muốn thời gian tới sẽ có nhiều hơn những ứng dụng khoa học xã hội và nhân văn hơn được ứng dụng vào trong cuộc sống, góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp, phồn vinh.

Minh Đức- Nguyễn Hoa