Ván cược đáng quên của tổng thống El Salvador

Kinh tế El Salvador đứng trước khả năng mang mác nợ có chủ quyền nếu quốc gia này không thể thanh toán đúng hạn hàng tỷ USD trái phiếu lưu hành.

Theo CNBC, hơn một năm kể từ ngày El Salvador đưa Bitcoin trở thành phương thức thanh toán hợp pháp, Engardo Acevedo - một kỹ sư 37 tuổi sinh sống tại thủ đô San Salvador - nhận ra hoạt động thử nghiệm tiền mã hóa trên toàn quốc là phản khoa học.

Acevedo cho biết ngoại trừ danh tiếng cho đất nước, mọi thứ dường như không thay đổi. Đời sống kinh tế của người dân vẫn như cũ hoặc thậm chí còn tệ hơn.

Trên thực tế, dù trở thành chủ đề bàn tán, mức độ chấp nhận Bitcoin vẫn ở mức thấp và rất ít doanh nghiệp cho phép thanh toán bằng đồng tiền số này.

El Salvador đang bước vào thời kỳ khó khăn khi kế hoạch cùng những lời hứa hẹn của Tổng thống Nayib Bukele không thành sự thật. Kể từ thời điểm cuộc thử nghiệm chính thức bắt đầu, giá trị của Bitcoin đã giảm 60%.

Mức độ tiếp nhận Bitcoin chạm đáy

“Chính phủ El Salvador tuyên bố sự kiện này là một thành tựu nhưng hầu hết nhà bình luận địa phương và người theo dõi quốc tế đều cảm thấy không hứng thú”, Rachel Ziemba, người sáng lập Ziemba Insights, nhận xét.

Khi Luật Bitcoin có hiệu lực từ ngày 7/9/2021, khoảng 70% dân số El Salvador vẫn không được tiếp cận các dịch vụ tài chính truyền thống.

Để thúc đẩy quá trình áp dụng tiền mã hóa trên toàn quốc, El Salvador đã cho ra mắt ví ảo có tên Chivo với các chức năng như giao dịch miễn phí, cho phép thanh toán xuyên biên giới nhanh chóng miễn sao điện thoại di động có kết nối Internet.

Vào tháng 1, Tổng thống Bukele tuyên bố khoảng 60% dân số, tương đương 4 triệu người El Salvador, đã sử dụng ví Chivo, con số này cao hơn nhiều so với lượng sở hữu tài khoản ngân hàng truyền thống.

Dẫu vậy, một báo cáo công bố hồi tháng 4 bởi Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ cho biết chỉ 20% những người đã tải ví tiếp tục sử dụng sau khi nhận 30 USD tiền thưởng.

Một cuộc khảo sát của tổ chức tư vấn El Instituto de Opinion Publica có trụ sở tại El Salvador, chỉ ra cứ 10 người Salvador thì có 7 người không nghĩ rằng Luật Bitcoin mang lại lợi ích cho tình hình kinh tế của gia đình họ. Một khảo sát khác của viện cũng cho thấy 76 trong số 100 doanh nghiệp vừa và nhỏ ở El Salvador không chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin.

Theo Laura Andrade - Giám đốc Đại học Centroamericana - việc áp dụng Bitcoin vào thanh toán không còn giữ được kỳ vọng như ban đầu. Nhiều tập đoàn lớn vẫn quảng cáo rằng rằng họ chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin nhưng viện đủ lý do để từ chối.

Các chuyên gia cho rằng đây là những bằng chứng cho thấy tiền mã hóa chưa bao giờ thâm nhập vào hoạt động thương mại quốc gia. Mặt khác, hầu hết người dùng tải ví Chivo để nhận tiền thưởng miễn phí từ chính phủ.

Bất tiện, phức tạp

Trong khi đó, số ít tiếp tục sử dụng Chivo thường xuyên phản ánh sự bất tiện liên quan đến phí giao dịch và chất lượng ứng dụng. Không ít người Salvador còn là mục tiêu tấn công của các tin tặc.

Một cuộc khảo sát được công bố vào tháng 3 bởi Phòng Thương mại và Công nghiệp El Salvador cho thấy 86% doanh nghiệp chưa bao giờ thực hiện giao dịch mua bán bằng Bitcoin và chỉ 20% doanh nghiệp sử dụng đồng tiền số trong khi luật pháp quy định tất cả các thương gia phải chấp nhận tiền mã hóa.

“Không ai thực sự sử dụng ứng dụng để thanh toán bằng Bitcoin. Những người sử dụng ví hầu hết cho giao dịch USD”, Frank Muci, nhà nghiên cứu chính sách tại Trường Kinh tế London có kinh nghiệm tư vấn cho các chính phủ khu vực Mỹ Latinh, cho biết.

Ví Chivo cũng được hy vọng sẽ giúp tiết kiệm hàng trăm triệu USD phí chuyển tiền. Kiều hối, hoặc tiền do người di cư gửi về nhà, chiếm hơn 20% GDP của El Salvador.

Thu nhập của một số hộ gia đình thậm chí dựa 60% từ nguồn này. Trong khi đó, phí chuyển tiền quốc tế của các dịch vụ hiện nay có thể lên tới 10% giá trị khoản tiền và đôi khi có thể mất tới vài ngày để nhận được.

Song, dữ liệu gần đây cho thấy chỉ 1,6% lượng kiều hối gửi vào El Salvador qua ví Chivo. Báo cáo của Deutsche Bank hồi tháng 9 cho biết một phần lý do khiến dịch vụ chuyển Bitcoin không được chú ý là do quá phức tạp.

Kinh tế El Salvador báo động đỏ

Trước khi Bukele đặt cược vào Bitcoin, quốc gia Trung Mỹ vốn phải đối mặt với nhiều khó khăn. Ngân hàng Thế giới dự báo kinh tế Salvador sẽ tăng trưởng 2,9% trong năm nay và 1,9% vào năm 2023, giảm so với mức 10,7% vào năm 2021. Tuy vậy, bản thân mức tăng trưởng xuất phát từ mức giảm 8,6% vào năm 2020.

Bên cạnh đó, việc tỷ lệ nợ trên GDP của El Salvador cao vọt lên 87% trong năm nay đang dấy lên lo ngại khó hoàn thành nghĩa vụ vay. Dữ liệu từ Bloomberg Economics cho thấy quốc gia Trung Mỹ đứng đầu bảng xếp hạng các quốc gia thị trường mới nổi có nguy cơ vỡ nợ.

Từ năm ngoái, JPMorgan đã cảnh báo nợ trái phiếu bằng ngoại tệ của El Salvador đã ở mức báo động. Chi phí để đảm bảo thoát khỏi khoản nợ có chủ quyền cũng vọt lên mức cao nhất trong nhiều năm.

Không chỉ chịu áp lực trả nợ lớn, El Salvador cũng không còn nhiều thời gian. Ngay tháng 1/2023, quốc gia này sẽ phải thanh toán 800 triệu euro trái phiếu đáo hạn.

El Salvador đã cố gắng đảm bảo khoản vay 1,3 tỷ USD từ IMF vào đầu năm 2021 nhưng thất bại sau khi vị tổng thống từ chối nghe theo lời khuyên của tổ chức này về việc loại bỏ Bitcoin dưới dạng phương tiện thanh toán hợp pháp.

Các cơ quan xếp hạng, bao gồm cả Fitch, đã hạ điểm tín dụng của El Salvador với lý do tương lai tài chính của đất nước không được đảm bảo. Ông Muci khẳng định không ai muốn cho Bukele vay tiền trừ khi lãi suất ở mức 20-25%.

Toàn bộ cuộc thử nghiệm và tất cả chi phí liên quan đến việc áp dụng Bitcoin đã tiêu tốn của El Salvador khoảng 375 triệu USD. Con số này tương đối nhỏ với một nền kinh tế trị giá 29 tỷ USD. Tuy nhiên, nếu xem xét việc quốc gia đang có 7,7 tỷ USD trái phiếu đang lưu hành, khoản đầu tư của Bukele có thể tạo áp lực lớn.

“Cuối cùng, các vấn đề của El Salvador chỉ liên quan đến tiền tệ. ‘Máy bay’ sẽ rơi nếu họ không thay đổi mọi thứ, ví dụ như tăng thuế, cắt giảm chi tiêu, kỷ luật hơn để thuyết phục thị trường rằng đất nước vẫn bền vững. Bitcoin không giải quyết được bất kỳ vấn đề kinh tế quan trọng nào của El Salvador”, ông Muci đánh giá.