Văn minh trong việc cưới, tang, lễ hội

Trung tuần tháng 7 vừa qua, UBND tỉnh Quảng Ninh đã có Quyết định số 21/2020/QĐ-UBND ban hành Quy định thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội trên địa bàn Quảng Ninh. Quy định mới này ra đời thay thế cho quy định cũ của tỉnh áp dụng từ năm 2007, với nhiều nội dung được bổ sung, thay thế đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay.

Theo đánh giá của Sở Văn hoá - Thể thao, việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội trên địa bàn tỉnh theo Quy định ban hành năm 2007, đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực. Cụ thể, trong việc cưới, nam nữ đều tự nguyện kết hôn, cùng nhau thực hiện tốt Luật Hôn nhân và Gia đình. Các đám cưới được tổ chức trang trọng, lành mạnh, tiết kiệm, phù hợp với thuần phong, mỹ tục và điều kiện kinh tế của gia đình.

Các hủ tục trong việc tang cơ bản đã được loại bỏ, như: Không quàn linh cữu tại nhà quá 48 giờ, không cử nhạc tang quá giờ quy định; việc quy hoạch, quản lý và đầu tư nâng cấp, chỉnh trang nghĩa trang được nhiều địa phương quan tâm đầu tư.

Các cấp, ngành phối hợp chặt chẽ với Ủy ban MTTQ, các đoàn thể, tổ chức xã hội quản lý, hướng dẫn và tổ chức các lễ hội truyền thống hàng năm đảm bảo đúng nghi lễ, hình thức phù hợp, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, phát huy được các giá trị văn hoá truyền thống…

Các lễ hội truyền thống đảm bảo đúng nghi lễ, hình thức phù hợp, phát huy được các giá trị văn hoá truyền thống. (Ảnh chụp tại lễ hội xuân Yên Tử năm 2019).

Một số địa phương như Cẩm Phả, Hạ Long, Uông Bí, Tiên Yên… đã tích cực, chủ động ban hành quy định thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội gắn với thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và xây dựng nông thôn mới. Cùng với đó, các địa phương cũng đưa các nội dung này vào hương ước, quy ước để thực hiện, là cơ sở cho việc bình xét các danh hiệu Gia đình văn hóa, thôn - khu phố văn hóa. 

Cùng với những mặt tích cực đó cũng xuất hiện một số vấn đề bất cập, tồn tại khi mà điều kiện thực tiễn cũng như hệ thống pháp luật thời gian qua đã có nhiều thay đổi. Hiện trung ương đã ban hành các văn bản quy định cụ thể các nội dung về thực hiện văn minh trong việc cưới, tang, lễ hội, như: Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29/8/2018 của Chính phủ quy định về quản lý và tổ chức lễ hội, Thông tư số 04/2011/TT-BVHTTDL ngày 21/01/2011 của Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội... Tuy nhiên, việc áp dụng các quy định này còn nằm rải rác ở nhiều văn bản khác nhau khiến cho việc nắm bắt cũng như vận dụng chưa thuận lợi.

Thực tế, không ít nơi vẫn còn nhiều thủ tục nặng nề, khi gia đình có việc cưới, việc tang đều tổ chức ăn uống linh đình, dài ngày tốn kém, lãng phí thời gian, tiền bạc gây dư luận không tốt trong nhân dân. Việc tổ chức lễ hội đã và đang xuất hiện những biểu hiện tiêu cực, như: Trách nhiệm của người quản lý và ý thức của người tham gia lễ hội còn những hạn chế, bất cập dẫn đến thái độ và hành vi ứng xử chưa văn hóa; xuất hiện các hiện tượng tiêu cực như: Mê tín dị đoan, xâm phạm cảnh quan môi trường, thương mại hóa lễ hội... Những tác động tiêu cực này đã làm ảnh hưởng đến nét đẹp văn hóa và con người Quảng Ninh.

Thời gian qua, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 9/3/2018 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững với quan điểm: “Văn hóa, con người là nền tảng vững chắc của xã hội, là nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng phục vụ cho sự phát triển bền vững của tỉnh”. Nhằm góp phần hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết số 11-NQ/TU, UBND tỉnh đã ra Quyết định số 21/2020/QĐ-UBND ban hành Quy định thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, bắt đấu áp dụng từ 1/8 vừa qua.

Quy định mới khuyến khích tổ chức các trò chơi, hoạt động văn hóa, thể thao có nội dung bổ ích, lành mạnh, phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm của lễ hội. Trong ảnh: Chơi cờ cây trong lễ hội Thái Miếu tại Đông Triều, năm 2019.

Qua tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy, các nội dung của Quy định mới này ngắn gọn, đơn giản, dễ hiểu. Trong đó, có một số nội dung đáng chú ý như: Đám cưới và đám tang đều không được mở nhạc cưới/cử nhạc tang trước 6 giờ sáng và sau 22 giờ đêm; âm thanh đảm bảo không vượt quá độ ồn cho phép theo quy chuẩn Quốc gia.

Khuyến khích việc sử dụng hội trường hoặc địa điểm sinh hoạt văn hóa, thể thao ở khu dân cư để tổ chức tiệc cưới. Hạn chế hoặc không sử dụng bia, rượu trong tiệc cưới. Khuyến khích việc tổ chức lễ tang tại nhà tang lễ (nếu có). Đối với đồng bào dân tộc thiểu số khi làm ma, cúng bái theo phong tục, cần thực hiện tiết kiệm, tránh phô trương gây tốn kém.

Đối với tổ chức lễ hội, khuyến khích giới thiệu ý nghĩa lịch sử của lễ hội, giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc, bồi dưỡng lòng yêu quê hương, đất nước, con người Việt Nam. Tổ chức các trò chơi dân gian, trò chơi mới, hoạt động văn hóa, thể thao có nội dung bổ ích, lành mạnh, phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm của lễ hội. Hạn chế sử dụng rác thải nhựa và dần tiến tới không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần trong lễ hội. Xã hội hóa tổ chức các lễ hội để lễ hội thực sự là của người dân và do nhân dân làm chủ.

Việc tổ chức các hoạt động dịch vụ trong lễ hội phải tuân thủ quy định của pháp luật có liên quan và bảo đảm không xâm hại di tích, danh lam thắng cảnh và cảnh quan môi trường trong khu vực tổ chức lễ hội. Không tổ chức các hoạt động kinh doanh dịch vụ trong khu vực nội tự, khu vực bảo vệ 1 của di tích, trên các tuyến chính nơi diễn ra lễ hội gây cản trở giao thông, làm mất mỹ quan không gian lễ hội…

Các quy định mới này theo đánh giá là có sự kế thừa các quy định thực hiện từ năm 2007 và có sự bổ sung bảo đảm phù hợp với các văn bản pháp luật hiện hành của trung ương, các bộ, ngành; phù hợp với điều kiện, đặc điểm, phong tục, tập quán và các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp khác của các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Phan Hằng