Vẻ đẹp trang phục của phụ nữ Dao Thanh Phán ở Bình Liêu

Người Dao ở huyện Bình Liêu gồm có hai nhánh, đó là Dao Thanh Phán và Dao Thanh Y. Người Dao Thanh Phán cư trú ở những nơi có địa hình vùng núi cao gồm các xã Đồng Văn, Hoành Mô, Đồng Tâm. Địa hình, địa thế nơi cư trú cũng phần nào ảnh hưởng đến màu sắc trang phục của mỗi dân tộc. Đối với người Dao Thanh Phán, từ lâu đời họ chọn cho mình màu sắc chủ đạo là màu đỏ. Thiếu nữ Dao Thanh Phán thường quấn trên đầu một chiếc khăn màu đỏ, in hoạ tiết hoa văn và buộc dây ở cằm, thể hiện sự thuỳ mị, nết na và duyên dáng. Với người đã có chồng thì đầu cạo trọc, đội một hộp màu đỏ và phủ khăn hoạ tiết lên trên.

Chị em phụ nữ Dao Thanh Phán ở Bình Liêu trong ngày hội hoa sở năm 2016. Ảnh: Trần Minh

Truyền thuyết người Dao kể rằng xưa có một người phụ nữ già làng trong bản. Bà đang gội đầu ở ngoài suối, con trai bưng bát cơm ra ăn và sợi tóc của bà vô tình rơi vào bát cơm của con. Con trai ăn phải, mắc vào cổ họng và qua đời. Bà vô cùng buồn đau, trách móc và ân hận về bản thân. Tự trừng phạt mình, bà đã cạo trọc đầu, xếp các miếng khăn trắng lên đầu để tang con, phủ một lớp khăn màu trắng và một khăn đỏ lên trên và mang theo đó suốt cuộc đời. Bà đã lệnh cho phụ nữ Dao Thanh Phán khi đã trưởng thành, lấy chồng đều phải cạo trọc đầu và đội khăn trắng để tránh những điều đáng tiếc giống như bà. Từ đó trở đi, người phụ nữ Dao đội trên đầu những miếng khăn trắng xếp chồng được bọc bằng vải đỏ tươi, tạo thành một khối hình hộp rồi phủ lên trên một khăn dài trắng và khăn đỏ hoa văn. “Chiếc mũ đặc biệt” của người Dao Thanh Phán được thiết kế vuông vắn, vừa vặn và hài hoà cùng với bộ quần áo.

Phụ nữ Dao Thanh Phán mặc áo dáng dài và quần đen cạp chun. Áo màu đen, phối với các màu đỏ, trắng, vàng và dài qua hông. Áo cắt theo kiểu mở ngực, ống tay dài, gấu áo xẻ hai bên, nẹp cổ to thêu hoạ tiết trang trí ở phía cổ và trước ngực. Ở phần ngực, gấu áo và tay áo, gấu quần được nối thêm vải màu đỏ, rồi đến màu trắng và một đoạn được khâu bằng các đường chỉ màu trắng. Phần trước ngực được đắp miếng vải thêu những hoạ tiết đặc sắc, bắt mắt. Đó là hoạ tiết về các loại cỏ cây, hoa lá. Phụ nữ Dao Thanh Phán từ già đến trẻ thường dành thời gian nông nhàn, buổi tối sau khi lên nương hay bất cứ lúc nào rảnh là thêu bởi làm ra một bộ quần áo Dao mất khoảng 6 tháng, đòi hỏi sự kiên nhẫn. Tiêu chí để đánh giá một cô gái Dao Thanh Phán khéo léo giỏi giang chính là cô biết thêu những bộ quần áo đẹp.

Phụ nữ Dao Thanh Phán mặc quần màu đen, dài đến mắt cá nhân. Ở hai ống quần được gắn miếng thêu hoạ tiết hoa văn giống như ở phần yếm, nhưng nhiều hoạ tiết hơn. Có thể ở phần yếm chỉ cần thêu 3 đến 4 hoạ tiết, nhưng ở ống quần sẽ phải thêu đến 6-7 loại hoạ tiết hoa văn khác nhau và chi tiết thêu cũng phải tỉ mỉ và khó hơn.

Cũng giống như các dân tộc khác, người Dao Thanh Phán dùng dây lưng để trang trí. Dây được làm bằng vải, viền ở ngoài là màu trắng, bên trong là các hoa văn. Hai đầu dây lưng được nối bằng dây nhỏ màu trắng để buộc. Phụ nữ Dao Thanh Phán không quấn dây lưng ở phần bụng, mà thường buộc ở phần dưới hông.

Mỗi dân tộc đều nhìn nhận vẻ đẹp của con người theo những cách nhìn và thẩm mỹ riêng. Phụ nữ Dao Thanh Phán đẹp, ngoài trang phục còn là cạo lông mày và bịt răng màu vàng. Họ cho rằng con người khác con vật, khi cười bộ răng sẽ lộ ra, qua đó thể hiện nét đẹp và sự duyên dáng. Do đó, phụ nữ Dao Thanh Phán thường bọc răng vàng, ở răng nanh hoặc răng cửa. Ở Bình Liêu, tục bọc răng vàng của người Dao Thanh Phán đã có từ rất lâu và không phải ai cũng có điều kiện để bọc răng vàng. Người bọc răng vàng phải là một người có điều kiện, giàu có, nhiều hồi và quế, nương rẫy. Người có răng vàng khi cười sẽ cảm thấy tự tin, duyên dáng hơn so với những người không có. Những nụ cười tươi tắn được tô điểm thêm chiếc răng vàng cùng với bộ trang phục sặc sỡ càng tôn thêm nét đẹp riêng có, tạo ấn tượng sâu sắc về người phụ nữ người Dao Thanh Phán miền sơn cước.

Tô Thị Nga (Phòng VH-TT huyện Bình Liêu)