Nấm chẹo - “Lộc rừng” ở Nà Hắc

Nà Hắc là một thôn vùng sâu, vùng xa của xã Hà Lâu (Tiên Yên), điều kiện phát triển kinh tế rất khó khăn, chủ yếu dựa vào lâm nghiệp là chính. Thời gian gần đây, người dân thôn Nà Hắc có thêm nguồn thu từ việc thu hoạch nấm chẹo (loại nấm mọc tự nhiên trong rừng dưới những tán cây chẹo hoặc cây dẻ).

Đến Nà Hắc vào một ngày đầu tháng 12, chúng tôi thấy bà con xôn xao nói về cây nấm chẹo. Từ rất lâu rồi trong rừng Nà Hắc đã có nấm chẹo và bà con vẫn hái nấm về ăn. Tuy nhiên, thời gian gần đây thương lái Trung Quốc thu mua loại nấm này với giá rất cao. Trung bình nấm tươi từ 180.000đ đến 200.000 đ/kg, phơi khô với giá bán gần 800.000đ/kg. Nấm chẹo thường có màu đỏ tươi, hình cây ô. Là loại nấm ăn đặc sản, thơm, ngon và có vị thuốc nam. Nấm chẹo mọc vào mùa nóng và thời gian sinh trưởng ngắn. Theo một số người dân địa phương cho biết nấm chẹo còn có khả năng làm tăng khả năng thụ thai cho những phụ nữ. Thông thường loại nấm này mọc 2 lần/năm, khoảng từ tháng 5 đến tháng 8 và từ tháng 8 đến tháng 10 (âm lịch). Nấm mọc vào ban đêm, vì vậy nhiều người vào rừng từ sáng sớm 3 - 4 giờ để tìm kiếm nấm.

Anh Chăn Sàu (thôn Nà Hắc, xã Hà Lâu) với túi nấm chẹo, thành quả của một buổi hái “lộc rừng”.

Chúng tôi gặp anh Chăn Sàu, một người dân tộc Dao ở Nà Hắc khi anh vừa đi bán nấm về. Anh bảo: “Hôm nay mình tìm được hơn 1kg nấm, bán được gần 200.000 đồng. Để tìm được nhiều nấm mình phải đi từ sáng sớm. Mỗi ngày mình hái được gần 1kg nấm, có ngày “trúng” thì được nhiều hơn. Năm nay, nấm chẹo cho thu hoạch 3 vụ nên dân trong bản vui lắm”. Tìm hiểu, chúng tôi được biết trong thôn có 24 hộ thì hầu như nhà nào cũng có người vào rừng tìm nấm chẹo. Người đứng ra thu mua nấm cũng là người dân trong thôn, tên là Chúng Sinh. Anh Sàu cho biết: “Chúng Sinh vừa mang nấm ra xã bán rồi. Dân Nà Hắc hái được bao nhiêu nấm cứ mang đến là Chúng Sinh mua hết. Sau đó, nấm được thu gom mang ra xã bán cất cho những thương gia lớn, được sấy khô rồi tiếp tục bán cho các tư thương Trung Quốc”.

Anh Chìu Chăn Sềnh, công an viên thôn Nà Hắc cho biết: “Nấm chẹo như là lộc của rừng cho bà con trong thôn. Cây nấm này chỉ mọc từ 2 đến 3 ngày nếu không hái kịp thời nấm sẽ tự héo rũ và chết đi. Với giá thu mua cao như hiện nay, cây nấm đã mang đến một nguồn thu nhập tương đối lớn cho các hộ dân trong thôn. Điều quan trọng nhất là phải vận động nhân dân biết được cách khai thác nấm một cách hiệu quả và bền vững, tránh khai thác ồ ạt. Cây nấm này lạ lắm. Khi hái xong, để lại rễ là hôm sau cây nấm mới lại mọc ra. Thế nhưng để hái được nấm nhiều và nhanh hơn, có người đã nhổ cả rễ nấm. Với cách khai thác như vậy sẽ ảnh hưởng đến khả năng mọc và sinh trưởng lại của cây”.

Đồng chí Giáp Hồng Hạnh, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Lâu cho biết, hiện toàn xã có 4-5 lò sấy nấm thủ công để sấy nấm khô bán cho thương lái Trung Quốc. Với giá trị kinh tế cao như hiện nay, nấm chẹo là một lâm sản giúp người dân nâng cao thu nhập, đời sống. Tuy nhiên, nấm chẹo vẫn là một loại nấm còn xa lạ với người tiêu dùng trong tỉnh, trong nước mặc dù từ lâu người dân Hà Lâu và các xã lân cận vẫn dùng loại nấm này trong bữa ăn và đều khen ngon. Hiện nay, người dân địa phương mong muốn các nhà khoa học, các cấp chính quyền quan tâm, nghiên cứu và công bố rộng rãi về loại nấm này. Nếu như nấm chẹo thực sự có giá trị dinh dưỡng cao thì cũng cần được thông tin rộng rãi và hướng dẫn người dân địa phương khai thác loại “lộc rừng” này một cách hợp lý.

Phạm Tăng (CTV)