Bài học trong quản lý, sử dụng đất

Vừa qua, 6 hộ dân trú tại tổ 1, khu 13, phường Mông Dương, TP Cẩm Phả, có đơn gửi đến tỉnh kiến nghị liên quan đến việc đền bù, hỗ trợ, tái định cư khi bị di dời do ảnh hưởng của việc khai thác than của Công ty than Mông Dương. Qua rà soát, giải quyết kiến nghị, đã bộc lộ mặt hạn chế trong công tác quản lý đất đai của chính quyền địa phương cơ sở. Đây cũng là bài học cho chính mỗi người dân trong việc quản lý, sử dụng đất.

Liên quan đến vụ việc, nhiều năm qua, các hộ dân trú tại tổ 1, khu 13, phường Mông Dương (TP Cẩm Phả) nhiều lần kiến nghị đến chính quyền địa phương và UBND tỉnh về việc nhà ở và các công trình kiến trúc của các hộ dân bị nứt, sụt lún do việc khai thác than của Công ty than Mông Dương. Để giải quyết dứt điểm kiến nghị này, tỉnh chỉ đạo TP Cẩm Phả phối hợp với các sở, ngành chức năng vào cuộc; yêu cầu Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với UBND TP Cẩm Phả và Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), Công ty than Mông Dương kiểm tra, đánh giá cụ thể mức độ ảnh hưởng. Từ đó có phương án bồi thường, hỗ trợ người dân di chuyển đến nơi an toàn.

Trên cơ sở kết quả kiểm định của Sở Xây dựng và chỉ đạo của UBND tỉnh, TP Cẩm Phả đã họp, đối thoại với các hộ dân và lên phương án bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư cho các hộ dân nằm trong vùng nguy hiểm. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, trong đó, một số hộ dân chưa đồng tình với phương án di dời đưa ra, nên sự việc vẫn tồn đọng kéo dài.

Theo ông Nguyễn Thế Chiến (một trong 6 hộ dân trú tại tổ 1, khu 13, phường Mông Dương có nội dung kiến nghị), các gia đình xây dựng nhà ở ổn định lâu dài, hàng năm đóng thuế phí đầy đủ. Việc khai thác than ảnh hưởng đến đời sống của các hộ dân, thành phố cũng đã lên phương án bồi thường di dời nhưng mức đền bù rất thấp, chỉ hỗ trợ 80% tài sản kiến trúc, không hỗ trợ di dời, không được tái định cư. Hiện các hộ vẫn ở tại thửa đất, chưa di dời, tuy nhiên mùa mưa bão đã đến tiềm ẩn nguy cơ sạt lở, ngập lụt, ảnh hưởng đến đời sống của hộ dân.

Còn theo ông Trần Duy Ninh, với mức bồi thường thấp, gia đình không được bồi thường đất ở, mức hỗ trợ tài sản 80%, không được hưởng các chế độ tái định cư nên gia đình ông không thể di dời ra khỏi khu vực ảnh hưởng bởi khai thác than.

Theo UBND TP Cẩm Phả, liên quan dự án di dời các hộ dân bị ảnh hưởng bởi khai thác than của Công ty than Mông Dương, tổng số hộ dân liên quan 41 hộ, đến nay đã có 21 hộ đồng tình nhận phương án bồi thường, còn lại 20 hộ. Đối với trường hợp 6 hộ dân nêu trên, tại buổi tiếp công dân định kỳ tháng 5/2022 của thành phố, lãnh đạo UBND thành phố giao cơ quan chức năng đối thoại, rà soát từng phương án.

Theo đó, đối chiếu với quy định Luật Đất đai 2013, Quyết định 3000/2017/QĐ-UBND ngày 2/8/2017 của UBND tỉnh, các hộ không được đền bù đất ở vì đất là đất trồng cây lâu năm, các hộ dân tự xây dựng nhà, công trình trên đất và không được chuyển mục đích sử dụng đất. 

Về kiến trúc, qua rà soát, các hộ xây nhà giai đoạn 2004-2014, đối chiếu với quy định của tỉnh, tùy từng hạng mục, điều kiện cụ thể mà mức hỗ trợ từ 30-80% (trong trường hợp này các hộ dân đã được UBND TP Cẩm Phả áp dụng mức hỗ trợ 80%). Mặc dù thành phố kiên trì đối thoại và giải thích về quy định pháp luật liên quan đến GPMB nhưng các hộ vẫn chưa đồng thuận.

Theo ông Nguyễn Văn Hòa, Phó Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng TP Cẩm Phả, công tác bồi thường, GPMB di dời các hộ được thực hiện theo điểm e, khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai 2013, thuộc danh mục nhà nước thu hồi đất. Trên cơ sở kiểm kê, kiểm đếm tài sản của các hộ dân đã đầy đủ về khối lượng tài sản, vật kiến trúc, cây cối hoa màu. Đối với trường hợp của các hộ dân trên đến thời điểm thực hiện thu hồi đất chưa được cấp GCNQSDĐ, thời điểm sử dụng đất, mua bán, chuyển nhượng từ sau 1/7/2004 đến trước 1/7/2014 (mua bán, chuyển nhượng bằng giấy viết tay). Việc bồi thường, hỗ trợ đã thực hiện theo các quy định của pháp luật.

Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, các hộ dân nêu trên không thuộc đối tượng được bố trí đất tái định cư và được hưởng 100% giá trị tài sản trên đất do việc sử dụng đất ở không có một trong các loại giấy tờ theo quy định.

Tuy nhiên, với tinh thần, trách nhiệm cao nhất, giải quyết thấu đáo kiến nghị của các hộ dân, đồng thời đảm bảo vấn đề an sinh xã hội, tỉnh đã giao UBND TP Cẩm Phả kiểm tra, rà soát lại các phương án bồi thường, hỗ trợ đã được lập và phê duyệt cho các hộ dân phải di chuyển nhà vì bị sụt lún do việc khai thác than của Công ty than Mông Dương đảm bảo việc bồi thường, hỗ trợ đúng quy định, công bằng và không có trục lợi, tiêu cực. Cùng với đó, phối hợp với Công ty than Mông Dương và các công ty khác thuộc Tập đoàn TKV kiểm tra, rà soát tổng thể các khu vực có người dân sinh sống có thể bị ảnh hưởng do việc khai thác than để đánh giá mức độ tác động, xác định số hộ dân có thể phải di dời nhưng không đủ điều kiện để bố trí tái định cư, trên cơ sở đó tìm các vị trí đất thích hợp, thực hiện thủ tục về quy hoạch theo quy định tạo quỹ đất ở để ổn định đời sống cho các hộ dân thuộc đối tượng phải di dời.

Qua vụ việc trên, có thể thấy công tác quản lý đất đai tại địa phương còn bộc lộ hạn chế khi để người dân xây dựng trái phép công trình trên đất không được phép xây dựng, nhưng không bị xử lý, khắc phục kịp thời dẫn đến khó khăn trong giải quyết khi có vấn đề phát sinh. Về phía người dân, do không tìm hiểu, thực hiện nghiêm quyền, nghĩa vụ trong quản lý, sử dụng đất đã dẫn đến thiệt thòi khi bị thu hồi, phải di dời.