Bài học từ thế giới không tiền mặt của Thụy Điển

Trong khảo sát gần đây, rất ít người Thụy Điển cho biết đã sử dụng tiền mặt trong 30 ngày trước đó và có tới 95% người từ 15-65 tuổi có ứng dụng thanh toán di động trong điện thoại.

Bjorn Ulvaeus, thành viên của nhóm nhạc pop Thụy Điển ABBA, đã tham gia thế giới không tiền mặt sau khi con trai ông bị trộm.

Bjorn Ulvaeus cho rằng việc bỏ tiền xu và tiền giấy sẽ khiến tội phạm và những kẻ trốn thuế gặp khó khăn đồng thời giúp ích cho các doanh nghiệp và ngân sách chính phủ.

“Thụy Điển sẽ là quốc gia lý tưởng để triển khai không dùng tiền mặt. Tôi nghĩ đó sẽ là tương lai” - ông nói với Bloomberg năm 2014.

Gần một thập kỷ sau, thành viên của ABBA gần như đã đạt được ước nguyện.

Trong cuộc khảo sát gần đây, một số ít người Thụy Điển cho biết đã sử dụng tiền mặt trong 30 ngày trước đó, trong khi 95% người từ 15-65 tuổi đã tải ứng dụng thanh toán di động Swish, thuộc sở hữu của Danske Bank và Swedbank.

Thanh toán qua điện thoại và quẹt thẻ thống trị hoạt động mua sắm, quyên góp cho người vô gia cư và quyên góp cho nhà thờ.

Jonas Hedman của Trường Kinh doanh Copenhagen ước tính, các giao dịch tiền mặt đã giảm xuống còn 8% trong các khoản thanh toán kinh doanh vào cuối năm 2022. Năm năm trước đó, giao dịch tiền mặt cho các khoản thanh toán này là 18%.

Bloomberg chỉ ra, Thụy Điển là nền kinh tế nhỏ, am hiểu công nghệ.

Khi ở mọi nơi, mã QR thay thế thực đơn nhà hàng và chi tiêu trực tuyến tăng lên trong thời kỳ đại dịch, Thụy Điển - nơi lệnh phong tỏa ít nghiêm ngặt hơn - cũng vậy.

Thêm vào đó, thành viên Ulvaeus của ABBA cũng đã đúng một vài điều: Tội phạm liên quan đến tiền mặt như trộm cắp, trốn thuế cũng giảm. Hoạt động chợ đen cũng bị thu hẹp.

Tuy nhiên, rủi ro đã xuất hiện. Một là "đào thải" kỹ thuật số. Những người vô gia cư có thể nhận quyên góp qua thẻ, nhưng những người hưu trí và người tị nạn có thể bị loại ra ngoài lề bởi một thế giới không tiền mặt.

Thêm vào đó, trở ngại khác xảy ra khi máy tính gặp sự cố và người dùng các hệ thống thanh toán kỹ thuật số ở Thụy Điển đã thực sự đối mặt với tình huống đó vào năm ngoái khi toàn bộ hệ thống ngừng hoạt động.

Cây viết ở Lionel Laurent của Bloomberg Opinion chỉ ra, trong chuyến đi gần đây tới Brussels, Bỉ, ông đã ghé thăm một quán bar có hệ thống phục vụ không tiếp xúc, không dùng tiền mặt. Bar này yêu cầu khách hàng gọi đồ uống trên điện thoại thông minh. Tuy nhiên, khi một trục trặc công nghệ xảy ra, không có phương án dự phòng.

Dễ bị tổn thương là một vấn đề khác. Chúng ta cảm thấy an toàn khi mang ít tiền giấy hơn trong túi vào đêm khuya, nhưng tội phạm cũng chuyển sang kỹ thuật số và dẫn tới những kiểu lừa đảo mới. Dữ liệu giao dịch ngày càng nằm trong tay các tập đoàn công nghệ lớn như Meta Platforms - hãng từng tìm cách tung ra tiền tệ riêng.

Và trong thế giới mà tin tặc và các cuộc tấn công mạng có thể tấn công cơ sở hạ tầng quan trọng, thanh toán cũng là một rủi ro. Câu trả lời để tránh kịch bản này là bảo vệ tiền mặt. Nhưng hành trình hướng tới thanh toán không dùng tiền mặt sẽ không đột ngột dừng lại.

Chuyên gia Jonas Hedman của Trường Kinh doanh Copenhagen lưu ý, các công ty tư nhân rất muốn chuyển sang không dùng tiền mặt trong khi người tiêu dùng không thể có tác động nhiều để xoay chuyển tình thế bởi sự tiện lợi là thứ rất khó cưỡng lại.