Bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen giống cây trồng, vật nuôi quý

Hiện nay, nhu cầu sử dụng nguồn gen để cải tạo giống cây trồng, vật nuôi, sản xuất các sản phẩm có chất lượng cao đang tăng. Đi đôi với khai thác và sử dụng, việc bảo tồn, phát triển nguồn gen cũng được xem là nhiệm vụ quan trọng, nhằm thúc đẩy sản xuất phát triển, đồng thời góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ thiên nhiên, môi trường.

Ba kích tím là cây dược liệu quý đã được bảo tồn nguồn gen và xây dựng mô hình trồng chuyên canh. (Trong ảnh: Mô hình trồng ba kích tím của gia đình ông Mông Văn Thàm, huyện Ba Chẽ) Ảnh: Phạm Tăng

Với quan điểm nguồn gen là tài sản quốc gia, nguồn tài nguyên sinh học để phát triển khoa học, KT-XH, môi trường và quốc phòng - an ninh, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Trong đó xác định việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen là trách nhiệm của Nhà nước, của cộng đồng, của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp.

Theo thống kê, tỉnh Quảng Ninh có trên 260 loài động, thực vật đang ở tình trạng nguy cấp cần được bảo tồn, bảo vệ; trong đó, có nhiều loài đặc hữu, có giá trị kinh tế cao. Thời gian qua, nhiệm vụ bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen, nhất là những nguồn gen quý đã và đang được tỉnh chỉ đạo thực hiện tốt.

Cây ba kích tím là một loại dược liệu quý, có nhiều tác dụng làm thuốc, ngâm rượu giúp bồi bổ sức khoẻ. Giống cây này phát triển khá phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu trên địa bàn tỉnh. Hiện nay, trước nhu cầu sử dụng củ ba kích tím làm nguyên liệu sản xuất rượu ba kích, thuốc… ngày càng lớn của người dân, nguồn cây ba kích tím tự nhiên ngày càng ít.

Vì vậy, từ năm 2015, Trung tâm Khoa học kỹ thuật và sản xuất lâm nông nghiệp Quảng Ninh đã thực hiện nhiệm vụ bảo tồn cây ba kích tím trên địa bàn tỉnh. Trong đó, đã điều tra, xác định đặc điểm lâm học, đặc điểm sinh thái và thu nhập nguồn giống ba kích tím, khoanh vùng bảo tồn 10ha ba kích tại Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng và Vườn quốc gia Bái Tử Long. Đơn vị nghiên cứu cũng đã ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để nhân giống hơn 27.5000 cây ba kích tím bằng các phương pháp giâm hom, gieo hạn và nuôi cấy mô. Năm 2018 đã xây dựng mô hình trồng ba kích chuyên canh tại Ba Chẽ và Hoành Bồ.

Sá sùng là loại đặc sản biển nằm trong danh sách bảo tồn nguồn gen của tỉnh.

Để sử dụng bền vững nguồn gen ngán, sá sùng trên địa bàn, tỉnh cũng đã giao cho Trung tâm Khoa học kỹ thuật và sản xuất giống thủy sản Quảng Ninh chủ trì. Các nhiệm vụ sau khi triển khai lưu giữ đã mang lại những kết quả tích cực, quần thể đàn ngán tại các bãi xã Hoàng Tân, Đông Ngũ, Đồng Rui (Tiên Yên) đã tăng 31,2% số lượng cá thể; quần thể đàn sá sùng ở Minh Châu (Vân Đồn) tăng trung bình từ 1,3 con/m2 lên 2 con/m2.

Từ năm 2015, Quảng Ninh đã triển khai Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh giai đoạn 2015-2020 với mục tiêu bảo tồn tính đa dạng sinh học, bao gồm các hệ sinh thái, loài, nguồn gen và chức năng của chúng. Đồng thời tăng cường năng lực quản lý, năng lực nghiên cứu khoa học về đa dạng sinh học và nhận thức của người dân về bảo tồn nguồn gen. Theo đó, tỉnh đã đầu tư gần 13,4 tỷ đồng thực hiện 8 nhiệm vụ bảo tồn các nguồn gen: Ba kích tím, gà Bang Trới, ngán, sá sùng, tu hài, ốc đĩa, cá tráp vây vàng, cây bảy lá một hoa...

Ngoài ra, giai đoạn 2015-2020, Quảng Ninh cũng đã huy động nhiều nguồn lực để triển khai các nhiệm vụ nhằm bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen. Đặc biệt, với sự khuyến khích cộng đồng chủ động tham gia bảo tồn đa dạng sinh học, hiện đã có Công ty TNHH MTV Soi Sim xây dựng Khu bảo tồn Động thực vật vịnh Hạ Long. Đơn vị này đang bảo tồn chuyển vị loài lan Hài vệ nữ hoa vàng, nhân giống, trồng và trồng bảo tồn cây Bông mộc, bảo tồn loài thạch sùng mí, san hô…

Nhờ triển khai nhiều giải pháp, đến nay, Quảng Ninh đã thực hiện lưu giữ, bảo tồn 13 loài đặc hữu, có giá trị kinh tế. Nhiều nguồn gen đã được tư liệu hóa phục vụ cho quá trình chọn tạo giống mới, khai thác và phát triển thành hàng hóa có thương hiệu.

Yến Vy

[links()]