Biểu tượng của tình hữu nghị Việt - Nga

Từ sự kiện cách đây tròn 60 năm được Chủ tịch Hồ Chí Minh lấy tên nhà du hành vũ trụ Liên Xô German Titov đặt tên trong chuyến thăm của Người và Titov đến Vịnh Hạ Long ngày 22/1/1962, đến nay, đảo Titov xinh đẹp không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn trong lòng Di sản thiên nhiên thế giới, mà còn trở thành biểu tượng ý nghĩa, mang đậm dấu ấn của tình hữu nghị Việt - Nga.

Nhận lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 21 và 22/1/1962, German Titov đã sang thăm Việt Nam và về thăm khu Hồng Quảng, thăm Vịnh Hạ Long. Trong chuyến thăm này, Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân Việt Nam đã dành cho ông sự đón tiếp đặc biệt. Người đã trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Việt Nam cho ông và đã cùng ông đi thăm nhiều nơi, dành cho ông những lời chúc tốt đẹp và tình cảm chân thành nhất, trong đó có chuyến đi thăm Vịnh Hạ Long, đến hòn đảo xinh đẹp này và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt tên cho đảo là Titov.

Trong một bản đồ của Pháp vẽ về Vịnh Hạ Long cuối thế kỷ 19, đảo Titov trước đó có tên là Cát Nàng. Một số tài liệu và lưu truyền trong dân gian thì đảo được gọi là đảo Hồng Thập Tự còn dân chài Hạ Long thì gọi là đảo Nghĩa Địa. Sở dĩ có tên gọi này là do năm 1905 một tàu chở hàng của Pháp khi vào Vịnh Hạ Long vì không có hoa tiêu thông thạo luồng lạch nên đã đâm vào đá ngầm, bị đắm ở vũng Con Cóc, các thủy thủ thiệt mạng được đưa về chôn ở đảo này. Chưa rõ sự thực câu chuyện trên thế nào nhưng theo những bức ảnh do người Pháp chụp đảo Titov thì trước năm 1955, trên đảo có khá nhiều mộ người Pháp an táng tại đây, nằm ở vị trí bãi tắm bây giờ. Sau năm 1955, người Pháp di dời hài cốt trên đảo về cố quốc. Nhiều năm sau đó, đảo trở nên hoang vắng. 

Năm 2013, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã cho phép xây dựng tượng đài bán thân German Titov tại đảo Titov. Tỉnh Quảng Ninh đã tích cực phối hợp và hỗ trợ Trung ương Hội hữu nghị Việt - Nga thực hiện dự án.

Tượng Titov bằng đá được Công ty Thiên Kỳ thực hiện tại một cơ sở chế tác ở tỉnh Hà Nam đến đầu tháng 8/2015 thì hoàn thành. Ngày 12/8/2015, tượng được đưa ra đảo Titov và được dựng lên bệ. Sau đó, tấm bia đá thuộc tổ hợp tượng đài cũng đã được chuyển ra đảo. Bia đá khắc chữ ở hai mặt. Mặt trước khắc tiếng Việt, tiếng Nga, tiếng Anh với nội dung về việc Bác Hồ đặt tên Titov cho đảo, những nét chính yếu nhất về Titov.

Mặt sau chỉ khắc tiếng Việt, ghi tên tác giả đơn vị thực hiện thi công tượng đài, các đơn vị chủ trì (hai hội Hữu nghị Việt-Nga và Nga-Việt, UBND tỉnh Quảng Ninh) và tên các nhà tài trợ chính.

Tượng Titov làm bằng đá xanh Thanh Hóa gồm hai khối, cao gần 6 mét, nặng hơn 26 tấn. Tấm bia cũng là một khối đá tự nhiên, dày 30cm, cao 1,5m, nặng gần 3 tấn. Ngày 14/9/2015, lễ khánh thành tượng diễn ra trang trọng với sự có mặt của vợ và con gái Titov là bà Tamara Titova và chị Tachiana Titova, Trung tướng Phạm Tuân, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân - người Việt Nam đầu tiên bay vào vũ trụ và nhiều quan khách.

Đây là công trình mang ý nghĩa lớn, vừa là ý tưởng, nguyện vọng của hàng vạn hội viên Hội Hữu nghị Việt - Nga, nhằm tri ân German Titov, Anh hùng phi công vũ trụ Liên Xô, Chủ tịch Hội hữu nghị Xô - Việt từ năm 1966-1991, Chủ tịch Hội hữu nghị Nga - Việt từ năm 1992-2000, vừa là biểu tượng của tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước và tình cảm sâu sắc giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và Anh hùng vũ trụ German Titov - người đã có những đóng góp quan trọng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam và vun đắp cho tình hữu nghị đặc biệt giữa Việt Nam với Liên Xô trước đây cũng như Liên bang Nga ngày nay.

Tượng đài German Titov hiện nay tạc bằng đá ngay ở vị trí đẹp nhất của đảo Titov, trở thành một công trình văn hóa, nghệ thuật và sản phẩm du lịch đặc sắc trên Vịnh Hạ Long, góp phần quảng bá giá trị của Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long với đông đảo du khách, bạn bè quốc tế.

Hơn 70 năm qua kể từ năm 1950 khi hai nước Việt - Xô chính thực thiết lập quan hệ ngoại giao đến nay vẫn mãi còn đó một tình hữu nghị thân thiết, thủy chung, sâu sắc, vững bền với thời gian và ngày càng phát triển sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực chính trị - ngoại giao, kinh tế - thương mại, văn hóa - xã hội, khoa học - công nghệ... Và Quảng Ninh vô cùng tự hào khi được vinh dự mang một dấu ấn đặc biệt về Anh hùng phi công vũ trụ Liên Xô German Titov, để lấy đó làm động lực phấn đấu, đóng góp xứng đáng vào truyền thống hữu nghị gắn bó lâu đời giữa hai đất nước, hai dân tộc Việt Nam - Liên bang Nga trên chặng đường phát triển tiếp theo.