Bình Liêu - Lực hấp dẫn lạ kỳ

Chưa từng đi Sa Pa, tôi không rõ mảnh đất đó hấp dẫn thế nào nhưng cũng có thể mường tượng ra khi đến Bình Liêu, một “Sa Pa của Quảng ninh” như có người đã từng ví. Mỗi lần tôi đến, Bình Liêu lại phô diễn một vẻ đẹp lạ kỳ khó mà cưỡng nổi.

Bản sắc văn hóa dân tộc đang tạo ra sức hấp dẫn đặc biệt cho du lịch Bình Liêu.Trong ảnh: Các nghệ nhân hát then bên con suối ở xã Tình Húc.

Miền đất của những điều khác biệt

Người ta ví Bình Liêu là “Sa Pa của Quảng Ninh” thật không quá. Tôi lang thang dưới chân Khe Vằn mà mường tượng rằng, mảnh đất này như một bức tranh hòa phối diệu kỳ giữa cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp với cuộc sống êm ềm, giản dị, đậm chất nhân văn và giàu tình người của đồng bào các dân tộc.

Bình Liêu là nơi hội tụ nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch, ngành công nghiệp không
khói. Ông Đặng Bá Bắc, Chủ tịch UBND huyện, cho biết: Với hơn 96% dân số là đồng bào dân tộc (gồm: Tày, Dao, Sán chỉ, Hoa), thế mạnh du lịch của huyện là khai thác bản sắc văn hóa dân tộc, những nét đặc sắc trong sinh hoạt văn hóa và đời thường, chưa hề bị pha tạp của bà con dân tộc để hấp dẫn du khách.

Bình Liêu cũng có thể dựa vào không gian lễ hội để hút khách khi mà có 3 lễ hội truyền thống độc đáo trong năm là lễ hội đình Lục Nà, lễ hội hát sóong cọ và lễ hội kiêng gió. Một điều rất đáng mừng là các dân tộc ở đây luôn có ý thức gìn giữ phong tục, tập quán tốt đẹp và các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian, dân ca, dân vũ, lễ hội, trò chơi dân gian. Thêm vào đó, những rừng hồi, rừng quế, rừng sở thơm ngát, ruộng bậc thang, những cao nguyên cỏ trùng điệp và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, các di tích, danh thắng như: Thác Khe Vằn, bãi đá thần đỉnh núi Cao Ba Lanh, núi Cao Xiêm sừng sững sẽ giúp Bình Liêu phát triển du lịch sinh thái. Một loại hình du lịch độc đáo nữa có thể phát triển là du lịch biên giới,  tham quan các cột mốc biên cương, vành đai biên giới. Đất và người Bình Liêu đã và đang có sức gọi mời đối với những bước chân ưa khám phá. Năm 2015, huyện đã đón trên 33 nghìn lượt khách. Nhiều công ty lữ hành đã tiến hành đưa khách du lịch theo tuor, khách du lịch nước ngoài đến huyện như: Công ty Du lịch Nam Phong, Công ty Asean travel, Công ty Lữ hành du lịch Thắng Lợi...

Mô hình cây đàn tính 2 dây, sản phẩm lưu niệm độc đáo đang được thử nghiệm.

Khi dân bản làm quen với du lịch

Mỗi lần lên Bình Liêu, tôi lại mê mẩn thanh âm của đàn tính. Nhất định bằng mọi giá tôi phải tìm ai đó gảy đàn tính cho nghe. Lần này, người chơi đàn là chàng trai người Tày Hoàng Đức Quy, ở xã Hoành Mô. Anh Quy mang ra cây đàn đặc trưng chỉ có 2 dây của Bình Liêu và cả cây đàn 3 dây của những nơi khác. Chơi xong một bài anh lại say sưa kể cho chúng tôi nghe những lần anh làm hướng dẫn viên du lịch. Ở đây, anh Quy được chọn vì anh là người am hiểu nhiều về văn hóa người Tày lại có thể chơi đàn tính và hát được nhiều bài then. Anh chủ yếu hát then lời mới và còn có thể hát được vài bài then cổ. Anh Quy đã hát rất nhiều trong đám cưới, hát ở các buổi giao lưu trong huyện, trong tỉnh.

Anh Quy bảo: “- Khi thuyết trình cho khách về Bình Liêu mà giới thiệu hát then đàn tính và văn hóa Tày, họ thích lắm”. Hiện anh tham gia CLB Hát then xã Hoành Mô và mong muốn từ mô hình CLB này có một đội hát then chuyên nghiệp thường xuyên biểu diễn phục vụ du khách.

Dân bản hiện nay không chỉ “bán” tiếng đàn như anh Quy, mà còn bán cả cây đàn. Ông Lương Thiêm Phú, nghệ nhân ở thôn Chang Nà, xã Tình Húc, bảo với tôi rằng, nhờ gắn bó với cây đàn từ nhỏ mà ông quay ra trồng bầu, làm đàn tính để bán. Đàn làm ra đến đâu, ông bán cho khách du lịch hết đến đấy. Mỗi cây đàn ông bán độ 5 trăm nghìn đồng, số tiền khá lớn với những nghệ nhân nghèo ở bản làng như ông. Số tiền bán đàn càng có ý nghĩa hơn khi ông dùng để duy trì hoạt động sáng tác, biểu diễn và truyền dạy hát then.

Không làm đàn tính to như ông Phú mà chế tác dạng mô hình để làm quà lưu niệm cho du khách là ý tưởng đang được một nhóm thanh niên ở Bình Liêu thực hiện. Đưa cây đàn lưu niệm đó cho tôi xem, anh Vi Ngọc Nhất, Phó Trưởng Phòng VH-TT huyện, cho biết: “- Các bạn ấy chọn loại gỗ bền liền thớ, dễ đẽo để làm. Mỗi cây đàn bán chừng 100 nghìn đồng. Bước đầu, đàn cũng đã có người mua”.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, trong việc phát triển du lịch cộng đồng, dân bản là chủ thể, mới bắt đầu làm quen với du lịch. Ông Đặng Bá Bắc cho biết, còn nhiều khó khăn hạn chế như: Bà con dân bản chưa quen với việc sản xuất hàng hóa để tạo ra sản phẩm bán cho du khách, chưa quen làm du lịch, nhất là kiểu du lịch cộng đồng. Một số bà con còn chưa thật mặn mà với du lịch, chỉ quen canh tác truyền thống tự túc, tự cấp. Như để minh chứng cho điều mình nói, ông Bắc kể tôi nghe những lần đi cơ sở thấy bà con thả trâu bỏ lên rừng tự do, thấy đất đai bỏ trống hỏi bà con thì họ bảo thóc đầy bồ rồi, đủ ăn rồi làm thêm làm gì nữa. Những dịch vụ đi kèm với du lịch cũng chưa được bà con đầu tư. Hệ thống khách sạn, nhà hàng, nhà nghỉ còn thiếu nhiều, chỉ có mấy cái ở quanh thị trấn chưa đáp ứng
được nhu cầu.

Cách thức tổ chức xây dựng sản phẩm du lịch đang hình thành ở mức độ sơ khai, chủ yếu du lịch sinh thái dựa vào các cảnh quan đẹp mà chưa hình thành được sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc, đáp ứng yêu cầu của du khách. Ông Bắc thẳng thắn nhìn nhận: “- Khách đến với Bình Liêu chủ yếu là khách tự phát kiểu đi phượt, ít được tổ chức bài bản và mang lại nguồn thu cho huyện”.

Du khách tham quan thác Khe Vằn.

Quyết tâm của chính quyền

Những khó khăn, hạn chế nêu trên đang từng bước được tháo gỡ. Tôi nhìn vào mục tiêu của Nghị quyết
số 01-NQ/HU của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện về phát triển du lịch giai đoạn 2015-2020, định hướng đến năm 2030 đã đề ra mà mừng cho huyện nhà. Theo đó, toàn huyện sẽ phấn đấu du lịch đóng góp khoảng 25-30% vào tăng trưởng kinh tế, góp phần để dịch vụ trở thành ngành mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế. Bình Liêu đang hoàn thiện Quy hoạch du lịch đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 và Đề án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc trên địa bàn. Căn cứ vào thế mạnh sẵn có, Bình Liêu tập trung đầu tư xây dựng 2 loại hình du lịch chính là du lịch sinh thái nghỉ dưỡng và du lịch văn hóa. Du lịch sẽ kích thích những sản phẩm truyền thống của địa phương như: Miến dong, mật ong, các loại dược liệu đặc trưng. Và du lịch cũng góp phần bảo tồn, phát huy các di sản như: Hát then đàn tính, hát soóng cọ, hát sán cố, các lễ hội dân gian, các môn thể thao dân tộc, trò chơi dân gian v.v..

Về một số biện pháp cụ thể để từng bước hiện thực hóa mục tiêu đó, ông Bắc cho biết, thời gian tới huyện sẽ thành lập Đội hướng dẫn và xúc tiến du lịch trực thuộc phòng VH-TT để hướng dẫn du khách, giới thiệu sản phẩm của địa phương, tổ chức khai thác du lịch có quy mô bài bản. Huyện đã in hướng dẫn du lịch “Bình Liêu - Nơi khám phá những điều khác biệt” với số lượng 2.000 cuốn sách và 7 trăm cuốn sách ảnh nghệ thuật với chủ đề “Bình Liêu - thiên nhiên - cuộc sống - con người” và 1.000 cuốn sách ảnh, nghệ thuật “Bình Liêu khát vọng vươn lên”; 1.000 cuốn lịch để giới thiệu quảng bá những lợi thế tiềm năng phát triển du lịch. Tôi rất vui khi biết thanh niên dân tộc cũng đã tận dụng hiệu ứng của mạng xã hội để quảng bá du lịch. Anh Tô Đình Hiệu, một người bạn của tôi ở Đồng Văn, hồ hởi khoe: “- Cậu muốn biết về Bình Liêu cứ lên facebook, vào trang “Kết nối Bình Liêu” sẽ tìm ðđược ðđầy rẫy thông tin. Trang này ðđược một ðđồng chí Phó Phòng VH- TT quản lý hẳn hoi ðấy!”. Người quản trị trang fanpage này là anh Vi Ngọc Nhất. Phát huy sức trẻ trong quảng bá xúc tiến du lịch đang là cách làm hay. Huyện đoàn cũng đã chung tay làm du lịch khi xây dựng kế hoạch triển khai đề án “Phát huy vai trò của thanh niên khám phá miền biên giới thiêng liêng hùng vĩ, tham gia xây dựng thương hiệu tỉnh Quảng Ninh
giai đoạn 2014-2017”.

Một cách làm hay nữa là quảng bá du lịch qua lễ hội hiện đại. Từ năm ngoái, ở xã Đồng Tâm, lễ hội hoa sở tôn vinh một loài hoa thanh khiết có giá trị kinh tế cao đã được tổ chức. Dự kiến năm nay, lễ hội không chỉ dừng lại ở quy mô cấp xã nữa mà được tổ chức lớn hơn, thành lễ hội cấp huyện dự kiến vào
cuối năm. Bước đầu, huyện đã ký các thỏa thuận hợp tác với một số công ty lữ hành trong nước để phát triển du lịch tại thác Khe Vằn, Cao Ba Lanh, Sông Moóc, Cửa khẩu Hoành Mô, Đồng Văn... Các tuyến, điểm du lịch cũng đã được UBND tỉnh công nhận, gồm 3 tuyến và 7 điểm du lịch đặc trưng của huyện.

Mục tiêu trước mắt đến hết năm 2016, số khách du lịch đạt trên 4 vạn lượt trong nước và trên 2 nghìn lượt khách quốc tế, doanh thu du lịch ước đạt trên 10 tỷ đồng. Tôi cũng tin rằng Bình Liêu có cơ sở để đặt ra mục tiêu đó và sẽ đạt được trong tầm tay.

Chia tay Bình Liêu, trong tâm tưởng tôi lại vang lên câu hát: “Trong như suối đầu nguồn róc rách, đàn tính buông lả lơi, đàn tính ngân lời yêu. Đàn như trăng đầu núi. Đàn như mưa nhẹ rơi…”. Thôi đúng rồi, bài ca đó, điệu đàn đó, tôi đã nghe từ một sơn nữ bên suối ở xã Hoành Mô. Tiếng hát, tiếng đàn hòa cùng tiếng suối tạo ra một hấp lực lạ kỳ. Xe chuyển bánh, tôi tự nhủ với lòng mình sẽ sớm quay lại Bình Liêu để được nghe điệu then gọi mời.

Huỳnh Đăng