Chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập ở Quảng Ninh

Cuối tháng 2-1930, sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Quảng Ninh cũng ra đời ở mỏ Mạo Khê (Đông Triều). Đó là kết tinh sự chuyển biến về chất của phong trào dân tộc và phong trào công nhân sôi động ở Quảng Ninh khi chủ nghĩa Mác-Lênin đã thấm sâu vào tư tưởng và tình cảm của đông đảo quần chúng cách mạng. Từ đây, lịch sử Quảng Ninh bước vào giai đoạn mới: Giai đoạn do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo...

Đồng chí Đặng Châu Tuệ, Bí thư Chi bộ đầu tiên ở Vùng mỏ (ảnh chụp lúc đồng chí đi “vô sản hoá” ở Cẩm Phả - Cửa Ông, năm 1928).

Theo Lịch sử Đảng bộ huyện Đông Triều (Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Đông Triều xuất bản năm 1995, trang 123-124) thì từ cuối năm 1928, phong trào “Vô sản hoá” đã từng bước phát triển ở các hầm mỏ, nhà máy ở Đông Triều. Tháng 3-1929, Chi bộ Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí hội đã được thành lập tại mỏ Mạo Khê. Cuối tháng 7-1929, Đông Dương Cộng sản Đảng có chủ trương giải tán các tổ chức thanh niên, thành lập các chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng. Tại Đông Triều, Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng đã được thành lập gồm 7 thành viên. Đây là chi bộ cộng sản đầu tiên ở Đông Triều. Đầu tháng 12-1929, hai đồng chí Đặng Châu Tuệ, Vũ Thị Mai là Bí thư và đảng viên Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Cẩm Phả - Cửa Ông đã tới Đông Triều hoạt động.

Không lâu sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3-2-1930), ngày 23-2-1930, tại một căn nhà nhỏ cạnh xóm thợ phía nam mỏ (nay thuộc khu Dân Chủ, thị trấn Mạo Khê) đã diễn ra hội nghị thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội nghị gồm các đồng chí: Đặng Châu Tuệ, Vũ Thị Mai, Nguyễn Duy Sán, Bùi Văn Mạo, Bùi Đức Giao. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ - người phụ trách khu mỏ, giới thiệu đồng chí Nguyễn Đức Cảnh thay mặt Đảng Cộng sản Việt Nam công nhận từng đồng chí vào Đảng và tuyên bố thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam. Đồng chí Đặng Châu Tuệ được chỉ định làm Bí thư chi bộ.

Ngay sau khi thành lập, Chi bộ Mạo Khê đã quyết định lấy tờ báo “Than” làm cơ quan ngôn luận của mình. Báo “Than” in ti-pô trên khổ giấy học sinh, nội dung báo tập trung phản ánh các vấn đề tình hình thế giới, trong nước, đặc biệt là các vấn đề xảy ra tại vùng mỏ, về cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Báo “Than” đã nhanh chóng thu hút được nhiều độc giả là công nhân, nông dân và một số tầng lớp xã hội khác ở Đông Triều và Hòn Gai.

Theo Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, tập 1 (1928-1945) do Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng, Tỉnh uỷ Quảng Ninh, xuất bản năm 1985, sau khi Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở Mạo Khê được thành lập, từ tháng 2-1930 đến tháng 4-1930, các chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở Hòn Gai, Cẩm Phả, Cửa Ông, Uông Bí - Vàng Danh lần lượt ra đời.

Cuối tháng 5-1930, Xứ uỷ Bắc Kỳ quyết định thành lập Đảng uỷ mỏ Hòn Gai - Cẩm Phả và Đảng uỷ mỏ Uông Bí - Vàng Danh. Đến tháng 9-1930, Xứ uỷ Bắc Kỳ quyết định tách Đảng uỷ Hòn Gai - Cẩm Phả thành Đảng uỷ mỏ Cẩm Phả - Cửa Ông và Đảng uỷ mỏ Hòn Gai.

Trước sự phát triển của phong trào cách mạng ở khu mỏ, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ nhất (tháng 10-1930) đã quyết định thành lập ở khu mỏ một khu đặc biệt lấy tên là Đặc khu Đông Triều - Hòn Gai - Cẩm Phả để trực tiếp chỉ đạo phong trào công nhân mỏ. Đảng bộ Đặc khu mỏ được thành lập. Ban Chấp hành Đảng bộ đặc khu do Xứ uỷ chỉ định gồm 3 đồng chí. Đồng chí Vũ Văn Hiếu được phân công làm Bí thư.

Sự thành lập Đặc khu uỷ mỏ được Ban chấp hành Trung ương quyết định ngay trong phiên họp đầu tiên chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt của Trung ương Đảng đối với phong trào cách mạng ở khu mỏ Quảng Ninh...

Trần Minh