Chống lạm dụng các kỹ thuật cận lâm sàng: Để không chỉ là khẩu hiệu

Cùng với sự phát triển khoa học kỹ thuật, các thiết bị, máy móc, kỹ thuật trong lĩnh vực y tế cũng ngày càng nhiều hơn, hiện đại hơn. Nhờ đó, người bệnh được khám, xét nghiệm chẩn đoán bệnh một cách chính xác hơn. Thế nhưng, tình trạng lạm dụng các kỹ thuật trong cận lâm sàng (gồm xét nghiệm, chiếu chụp, thăm dò chức năng...) cũng xuất hiện ở một số đơn vị y tế trong nước. Điều này không chỉ làm ảnh hưởng đến Quỹ Bảo hiểm y tế mà ảnh hưởng cả kinh tế của người bệnh. Với Quảng Ninh, công tác chống lạm dụng các kỹ thuật cận lâm sàng đã được quan tâm hơn trong những năm qua.

Đa dạng hệ thống cận lâm sàng

Với sự đầu tư mạnh mẽ của tỉnh, sự năng động của các đơn vị, những năm gần đây, hệ thống trang thiết bị, máy móc phục vụ công tác khám, chẩn đoán bệnh ở các Bệnh viện, Trung tâm Y tế trên địa bàn tỉnh ngày càng hiện đại, đa dạng hơn. Đến nay, hầu hết các bệnh viện, trung tâm y tế có giường bệnh trên địa bàn đã có máy siêu âm màu 3D, 4D, máy chụp X.Quang… Thậm chí, một số bệnh viện tuyến tỉnh còn có những thiết bị chuyên sâu như: Máy chụp cắt lớp điện toán CT- Scanner 128 lát cắt, máy cộng hưởng từ hạt nhân, máy chụp cắt lớp 8 lát, hệ thống xét nghiệm tự động… Tuỳ từng quy mô bệnh viện mà khối lâm sàng được bố trí thành các khoa khác nhau. Đơn vị nào ít trang thiết bị, kỹ thuật hơn thì thành lập khoa cận lâm sàng chung, bao gồm cả xét nghiệm, chiếu chụp… Còn với hầu hết các bệnh viện tuyến tỉnh hiện nay, khối cận lâm sàng có những chuyên khoa sâu, như: Khoa xét nghiệm, khoa chẩn đoán hình ảnh, khoa thăm dò chức năng. Tổng kinh phí từ các nguồn vốn đầu tư cho trang thiết bị của các đơn vị y tế trên địa bàn từ năm 2011 đến năm 2013 lên trên 310,4 tỷ đồng.

Nội soi tiêu hoá cho bệnh nhân tại Bệnh viện Bãi Cháy.

Hệ thống cận lâm sàng rất quan trọng, bởi nó giúp thầy thuốc chẩn đoán bệnh, loại trừ bệnh, tiên lượng mức độ nặng, nhẹ của bệnh và theo dõi tình trạng bệnh của bệnh nhân trong quá trình điều trị. Chính sự phát triển của hệ thống kỹ thuật lâm sàng này mà việc xét nghiệm, chiếu chụp cho bệnh nhân cũng ngày càng được các bác sĩ chỉ định nhiều hơn. Cụ thể như ở Bệnh viện Đa khoa khu vực Móng Cái, 9 tháng đầu năm, tổng số lần xét nghiệm, chụp cắt lớp, chụp X.Quang, siêu âm, nội soi… lên đến hơn 521.700 lần; số xét nghiệm, chiếu chụp trong 6 tháng đầu năm 2013 của Bệnh viện Bãi Cháy hơn 779.000 lần, Bệnh viện Đa khoa tỉnh hơn 818.800 lần,  Bệnh viện Đa khoa TX Quảng Yên gần 467.000 lần v.v..

Tăng cường kiểm soát

Trước sự gia tăng của hệ thống trang thiết bị và sự phát triển kỹ thuật của khối cận lâm sàng, để tránh việc lạm dụng, hàng năm, Sở Y tế đã chỉ đạo các đơn vị y tế trong ngành thực hiện nghiêm quy chế quản lý xét nghiệm của Bộ Y tế. Bên cạnh đó, hàng năm Sở Y tế tiến hành đi kiểm tra thường kỳ, kiểm tra đột xuất việc chỉ định xét nghiệm, sử dụng các chiếu, chụp của các đơn vị. Thậm chí, Sở mời cả Bảo hiểm xã hội tỉnh cùng tham gia kiểm tra. Bác sĩ Nguyễn Tiến Hưng, Phó giám đốc Sở Y tế cho biết: “Qua thực tế kiểm tra hàng năm ở các đơn vị cho thấy không có tình trạng “nhân bản” xét nghiệm, lạm dụng xét nghiệm. Tần suất sử dụng cận lâm sàng của tuyến huyện trên địa bàn tỉnh hiện nay chỉ 3-4 cận lâm sàng/bệnh nhân/lần điều trị. Còn tuyến tỉnh khoảng 5-6 cận lâm sàng/bệnh nhân/lần điều trị. Tần suất này ở mức trung bình so với thống kê của Bộ Y tế đối với các đơn vị y tế trong cả nước. Tuy nhiên, qua kiểm tra tại các đơn vị y tế trên địa bàn hàng năm cho thấy, vẫn còn số ít tình trạng bác sĩ chỉ định xét nghiệm không cần thiết. Nhưng cũng có tình trạng có những bệnh nhân không được chỉ định một số xét nghiệm mà lẽ ra cần phải làm”.

Hiện nay, ngành Y tế tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế; đồng thời tăng cường thu hút đội ngũ bác sĩ, những người có trình độ sau đại học về các đơn vị y tế công tác nhằm giúp các đơn vị có những chỉ định xét nghiệm, chiếu chụp, chẩn đoán bệnh một cách chính xác, từ đó nâng cao năng lực điều trị cho bệnh nhân. Tuy nhiên, việc kiểm tra chống lạm dụng các kỹ thuật cận lâm sàng của ngành y và bản thân lãnh đạo các đơn vị hiện nay mới tập trung phần nhiều vào những trường hợp bệnh nhân tham gia bảo hiểm y tế, nguồn viện phí phần lớn do bảo hiểm y tế thanh toán. Còn với những trường hợp khám, chữa bệnh theo yêu cầu hoặc khám, chữa bệnh mà người bệnh chi trả trực tiếp thì công tác kiểm tra chưa được sát sao. Khâu tư vấn của bác sĩ đối với bệnh nhân về việc vì sao phải tiến hành các xét nghiệm cũng chưa được quan tâm… Có trường hợp sau cắt amidan hai tháng, cổ họng vẫn đau, người bệnh đi khám lại, sau khi kiểm tra họng, bác sĩ lại yêu cầu bệnh nhân đi nội soi dạ dày; hay có bệnh nhân nghi đau ruột thừa, vào khám theo yêu cầu, bác sĩ làm một loạt các chỉ số xét nghiệm máu, trong đó có cả viêm gan B; bệnh nhân tiền sử viêm đại tràng, đi khám theo yêu cầu, bác sĩ yêu cầu chụp X.Quang, nội soi dạ dày, tá tràng, siêu âm ổ bụng, điện tim và làm một loạt xét nghiệm máu… Những xét nghiệm, chiếu chụp này nhìn qua tưởng không cần thiết nhưng thực tế có liên quan đến việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, bác sĩ cũng không giải thích lý do xét nghiệm, cộng với chi phí thanh toán các dịch vụ này khá cao khiến không ít bệnh nhân bức xúc.

Hiện nay, số người dân tham gia Bảo hiểm y tế trên địa bàn tỉnh rất lớn, lên tới hơn 900.000 người, chiếm khoảng 76% dân số. Số bệnh nhân sử dụng bảo hiểm y tế đến các cơ sở y tế khám, chữa bệnh cũng ngày càng nhiều; chiếm khoảng 70-80% tổng số bệnh nhân đến khám, chữa bệnh. Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội tỉnh, chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2013, tổng bội chi Quỹ Bảo hiểm y tế ở các cơ sở y tế công lập vượt quỹ 131 tỷ đồng. Nếu chỉ định xét nghiệm rộng rãi, không chỉ gây ảnh hưởng đến Quỹ Bảo hiểm y tế mà ảnh hưởng cả đến kinh tế của người bệnh bởi người bệnh vẫn phải cùng chi trả một phần viện phí với Bảo hiểm y tế, như: Người nghèo là 5%; cận nghèo, cán bộ công chức 20%... Bởi vậy, việc chống lạm dụng các kỹ thuật cận lâm sàng vẫn cần được ngành y tế đặc biệt quan tâm hơn nữa.

Thu Nguyệt

Ý kiến người trong cuộc * Bác sĩ Vũ Xuân Diện, Giám đốc Sở Y tế: Sẽ xử lý nghiêm nếu phát hiện đơn vị nào lạm dụng xét nghiệm, “nhân bản” xét nghiệm Không phải từ khi báo chí nêu về các vụ lạm dụng xét nghiệm, “nhân bản” xét nghiệm mà ngành Y tế tỉnh mới quan tâm đến công tác chống lạm dụng xét nghiệm. Vấn đề này chúng tôi đã chỉ đạo từ nhiều năm nay. Sở đã giao cho Bệnh viện Đa khoa tỉnh, Bệnh viện Bãi Cháy và các bệnh viện đầu ngành xây dựng các bộ phác đồ, bộ quy trình điều trị của từng loại bệnh để triển khai ở các đơn vị trong ngành. Trong phác đồ, quy trình đó phải nêu rõ kỹ thuật cận lâm sàng nào cần thiết phải làm; xét nghiệm nào chỉ để tham khảo, xem thêm, từ đó giảm những xét nghiệm, chiếu chụp không cần thiết cho bệnh nhân. Sau khi báo chí nêu việc “nhân bản”, lạm dụng xét nghiệm của một số bệnh viện ở các tỉnh, thành khác, chúng tôi đã quán triệt nghiêm các đơn vị trong ngành về vấn đề này. Bên cạnh đó, Sở còn tổ chức các đoàn đi kiểm tra ở tất cả các cơ sở y tế trong toàn tỉnh; giao cho lãnh đạo thường xuyên thanh, kiểm tra trong đơn vị mình quản lý. Qua kiểm tra, chúng tôi thấy các đơn vị trong ngành y của tỉnh không có việc nhân bản xét nghiệm. Thời gian tới, ngành tiếp tục tăng cường việc chống lạm dụng xét nghiệm, nếu đơn vị nào để xảy ra tình trạng “nhân bản” xét nghiệm, lạm dụng xét nghiệm, lãnh đạo đơn vị đó sẽ bị xử lý nghiêm minh. * Chị Bùi Tuyết Nhung, Trưởng Phòng Giám định, Bảo hiểm xã hội tỉnh: “Lãnh đạo các đơn vị chỉ đạo bác sĩ chỉ định cho bệnh nhân làm những kỹ thuật thực sự cần thiết” Chúng tôi đặc biệt quan tâm tới việc chống lạm dụng xét nghiệm tại các đơn vị y tế mà Bảo hiểm xã hội tỉnh có ký hợp đồng khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, đội ngũ giám định viên bảo hiểm y tế của chúng tôi còn mỏng, mới có 41 người, trong đó có 26 bác sĩ. Chúng tôi đã bố trí giám định viên ở các bệnh viện lớn trong tỉnh, đồng thời thường xuyên giám định tại các đơn vị chưa bố trí được lực lượng. Qua giám sát, chúng tôi thấy các đơn vị y tế trên địa bàn tỉnh không có tình trạng sử dụng xét nghiệm khống, bệnh nhân ảo. Tuy nhiên, vẫn có tình trạng chỉ định các xét nghiệm rộng rãi. Hiện nay, có nhiều nguyên nhân khiến Quỹ Bảo hiểm y tế bị bội chi. Bởi vậy, tôi mong lãnh đạo các đơn vị y tế chỉ đạo bác sĩ khi điều trị cho bệnh nhân cần chỉ định những xét nghiệm thực sự cần thiết. Bên cạnh đó, các đơn vị thực hiện áp dụng giá dịch vụ kỹ thuật mới theo lộ trình dần dần để giảm tải cho Quỹ Bảo hiểm y tế; đồng thời giúp người bệnh giảm bớt chi phí khám, chữa bệnh. * Tiến sĩ Bùi Văn Quế, Giám đốc Bệnh viện Bãi Cháy: “Bộ Y tế cần có phác đồ chuẩn trong điều trị, chẩn đoán bệnh” Hiện nay, việc chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng phụ thuộc vào trình độ, năng lực, cách thức của đội ngũ thầy thuốc. Thậm chí các bác sĩ đào tạo ở các trường khác nhau khi về các đơn vị y tế công tác lại có những chỉ định nhiều hay ít trong xét nghiệm, điều trị. Bệnh viện Bãi Cháy cũng đã xây dựng được một vài phác đồ khám, điều trị chuẩn để áp dụng với một số loại bệnh tại đơn vị; đồng thời tiến hành kiểm tra việc lạm dụng xét nghiệm ở một số khoa, phòng… Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi người bệnh mà còn chống lãng phí trong chính đơn vị. Tuy nhiên, để việc chống lạm dụng xét nghiệm một cách hiệu quả, tôi đề nghị Bộ Y tế nghiên cứu, xây dựng phác đồ chuẩn trong chẩn đoán, điều trị từ tuyến trung ương đến tuyến cơ sở đối với từng loại bệnh để các bác sĩ có chỉ định xét nghiệm một cách chuẩn xác hơn, tránh tình trạng có nơi không làm xét nghiệm, chỉ khám sơ qua rồi chẩn đoán, có nơi lại chỉ định quá rộng rãi các xét nghiệm. * Ông Hoàng Đăng Thái, tổ 2, khu 3, phường Bãi Cháy (Hạ Long): “Cần giải thích cho bệnh nhân về các xét nghiệm mà bác sĩ chỉ định” Đúng là hiện nay, việc chẩn đoán bệnh ở các bệnh viện trên địa bàn tỉnh ngày càng chính xác hơn, điều trị cũng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc chỉ định làm các xét nghiệm ở một số bệnh viện hiện nay hơi nhiều. Thậm chí có những xét nghiệm mà bệnh nhân không hiểu có liên quan đến bệnh của mình hay không. Với bệnh nhân có Bảo hiểm y tế không phải chi trả viện phí thì đây là điều tốt, vì có thể họ được kiểm tra sức khoẻ tổng thể; nhưng với bệnh nhân phải chi trả một phần thì kinh phí bỏ vào cũng không ít. Với bệnh nhân khám, chữa theo yêu cầu hay tự chi trả kinh phí khám, chữa bệnh thì đây là cả một vấn đề. Bởi vậy, tôi mong các bác sĩ khi chỉ định xét nghiệm, chiếu chụp cho bệnh nhân thì chỉ chỉ định những cái thực sự cần thiết, đồng thời phải có giải thích để người bệnh biết làm xét nghiệm đó để làm gì. Cầm Khuê (Thực hiện)