Con đường gia nhập NATO của Ukraine còn nhiều chông gai dù lộ trình đã rút ngắn

Theo hai cựu quan chức Nhà Trắng giấu tên, bất chấp những lời kêu gọi liên tục từ Kiev, các cường quốc của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ít có khả năng ủng hộ Ukraine gia nhập liên minh.

Theo đài Sputnik (Nga), tại Hội nghị thượng đỉnh ở Vilnius, Litva, hôm 11/7, NATO đã quyết định xóa bỏ yêu cầu về Kế hoạch hành động Thành viên (MPA) cho Ukraine. Trong đó, liên minh đã đưa ra một danh sách cải cách và hướng dẫn tùy chỉnh để có thể xem xét đơn xin gia nhập của Kiev. Mặc dù những động thái này có thể giúp Ukraine gia nhập liên minh dễ dàng hơn, nhưng các cường quốc NATO đã bác bỏ khả năng mời Ukraine gia nhập liên minh trước khi xung đột với Nga kết thúc.

Trước đó, hồi năm 2008, NATO đã từng hứa hẹn đưa Ukraine trở thành thành viên của khối, song liên minh này chưa từng vạch ra khung thời gian chính xác để kết nạp Kiev.

Ông Michael Maloof, nguyên là chuyên gia phân tích chính sách an ninh cấp cao tại Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, nhận định rằng NATO vô cùng cảnh giác với việc bị lôi kéo vào một cuộc xung đột trực tiếp với Nga. Vì vậy, liên minh này đã hạn chế đưa ra tuyên bố cụ thể về mối quan hệ với Ukraine.

“Trường hợp này gợi nhớ những gì đã xảy ra với Georgia hồi năm 2008. Georgia là một lãnh thổ và quốc gia xung đột. Ukraine cũng đang trong xung đột và điều đó đi ngược lại tất cả các quy tắc của NATO. Tất nhiên, Georgia không bao giờ được kết nạp vào NATO. Tôi hoài nghi rằng Ukraine chắc chắn có kết quả tương tự, bởi dường như chưa có bất kỳ giải pháp nào cho cuộc xung đột, hay giải pháp hòa bình nào đưa Ukraine ra khỏi cuộc xung đột”, ông Maloof lập luận.

Đặc biệt, theo nhà phân tích Maloof, chính Tổng thống Mỹ Joe Biden từng tuyên bố rằng chừng nào Ukraine còn trong tình trạng xung đột, thì sẽ không có tư cách thành viên NATO. Nếu kết nạp một quốc gia đang trong xung đột, và nếu Ukraine trở thành thành viên của NATO, theo giải thuyết, Điều 5 của Hiệp ước NATO sẽ có thể tự động kích hoạt.

Điều 5 của Hiệp ước NATO nêu rõ các nước thành viên sẽ coi một cuộc tấn công quân sự chống lại một hoặc nhiều nước NATO là một cuộc tấn công chống tất cả các nước thành viên. Và ông Maloof cho rằng NATO đang cố gắng tránh kịch bản đó bằng mọi giá.

Ông David T. Pyne - học giả của Lực lượng Đặc nhiệm về An ninh Quốc gia và Nội địa Mỹ (EMP), cựu sĩ quan Bộ Quốc phòng - cho biết việc NATO cắt giảm thủ tục nhập khối cho Ukraine chỉ là một động thái mang tính biểu tượng.

“Các nhà lãnh đạo NATO thừa hiểu rằng không có con đường nào để Ukraine gia nhập NATO vì Ukraine không đáp ứng nhiều yêu cầu - như có thể chế dân chủ, không có bất kỳ quân đội nước ngoài nào trên lãnh thổ, không có bất kỳ lãnh thổ nào đang tranh chấp và không ở chiến tranh với một quốc gia khác”, ông giải thích. “NATO sẽ không bao giờ vạch ra cho Ukraine một khung thời gian cụ thể để trở thành thành viên vì lý do này.”

Tuy nhiên, Thủ tướng Đức Olaf Scholz gần đây đã cam kết rằng Kiev sẽ nhận được “đảm bảo về an ninh” sau khi cuộc xung đột kết thúc. Một tổ chức tư vấn của Đức cho biết đảm bảo an ninh đó có thể bao gồm một “hiệp ước về an ninh, tái thiết và hòa bình”.

Ông Pyne lưu ý rằng Kiev đã yêu cầu những đảm bảo tương tự hồi tháng 3/2022, ngay sau khi xung đột với Nga nổ ra. Thời điểm đó, Nga tuyên bố Ukraine cần được đảm bảo trạng thái trung lập bởi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, bao gồm các đồng minh NATO là Mỹ, Anh và Pháp. Tuy nhiên, ông Biden đã từ chối cung cấp cho Ukraine bất kỳ đảm bảo an ninh nào vào thời điểm đó, vì lo ngại điều đó sẽ kích động leo thang xung đột với Nga.

“Yêu cầu chính của Nga là bất kỳ đảm bảo an ninh nào cũng phải nằm ngoài NATO. Tôi nghĩ đó chính xác là những gì NATO đang cân nhắc, nhưng họ chỉ xem xét các đảm bảo an ninh sau khi Ukraine đồng ý đàm phán”, ông Pyne nói, đồng thời lưu ý rằng nhiều khả năng điều này sẽ xảy ra sau khi cuộc phản công của Ukraine chấm dứt.

Trong khi đó, viêc đưa ra bất kỳ đảm bảo an ninh tiềm năng cho Kiev sẽ phức tạp hơn, bởi thực tế là các quốc gia thành viên NATO có những mục tiêu khác nhau ở Ukraine.

Trước hết, theo các chuyên gia, cuộc xung đột sẽ không có hồi kết. Ngay cả khi hai bên đạt được lệnh ngừng bắn, thì cũng không có thỏa thuận nào về những điều khoản cụ thể. Ông Maloof cho rằng Ukraine vẫn đang phản công giành lại các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát.

“Không rõ các điều khoản giữa các quốc gia NATO sẽ như thế nào và những đảm bảo mà họ đưa ra cho Ukraine trong những năm tới là gì. Và với vị thế kinh tế của từng nước và tình hình chính trị đang diễn ra, không có điều gì có thể rõ ràng trong một thời gian dài sắp tới,” ông nói.

Hơn nữa, ông Pyne giải thích rằng nội bộ NATO cũng đang chia rẽ về việc kết nạp Ukraine. Trong đó, chỉ có 9 thành viên NATO ủng hộ Ukraine gia nhập liên mình ngay lập tức, 22 quốc gia còn lại phản đối vì họ lo ngại điều đó sẽ khiến xung đột leo thang nghiêm trọng và thậm chí có thể kéo NATO vào một cuộc xung đột trực tiếp với Nga mà tổ chức này không muốn.

Theo vị chuyên gia, Đức, Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không bao giờ ủng hộ Ukraine gia nhập NATO. Trong khi đó, bất kỳ kế hoạch nào của NATO về việc kết nạp thêm thành viên mới đều phải được sự đồng ý của tất cả 31 thành viên. Điều đó có nghĩa là Ukraine sẽ không bao giờ được kết nạp vào NATO.

Ông Pyne lưu ý thêm rằng Washington đã đề xuất một biện pháp đảm bảo an ninh “kiểu Israel” đối với Ukraine. Điều này sẽ cho phép Washington tiếp tục bán vũ khí tiên tiến cho Kiev mà phải tham chiến.