Dao pản Đầm Hà

Huyện Đầm Hà có đa phần người dân sinh sống bằng nghề rừng, nghề nông. Những công cụ lao động phù hợp như dao, cuốc, xẻng đều được sản xuất tại Tổ HTX Dao pản Đầm Hà.

Theo anh Phan Văn Khôi, Tổ trưởng Tổ HTX thì “dao pản” gọi theo cách của bà con vùng cao xưa để chỉ chung các loại dao to bản như dao phay, dao rựa, dao quắm... Có thể “pản” có gốc gác từ chữ “bản” để chỉ loại dao to bản, hoặc loại dao người dân trong các thôn, bản thường dùng để đi rừng. Do bà con dân tộc trước kia, phải tự học tiếng phổ thông không được đến trường như trẻ em bây giờ, nhiều người đọc chệch âm “b” thành “p”. Khi đăng ký sản phẩm OCOP, thì các xã viên Tổ HTX Dao Pản Đầm Hà vẫn tôn trọng cách gọi xưa của bà con và cái tên “dao pản”, lại thấy hay độc đáo và nó mang nét riêng của Đầm Hà.

Cũng theo ông Khôi, sản phẩm dao pản Đầm Hà đã đăng ký sản phẩm OCOP và được công nhận sản phẩm 3 sao, nhưng do tình hình chống dịch Covid-19 nên chưa tổ chức công bố, dự kiến sẽ công bố trong thời gian gần đây.

Tổ HTX Dao pản Đầm Hà là nơi duy nhất sản xuất dao cho toàn huyện.

Tổ HTX Dao pản Đầm Hà nằm ở phố Hoàng Văn Thụ, thị trấn Đầm Hà. Anh Nguyễn Văn Cường, thợ cả của tổ HTX đã có 20 năm kinh nghiệm làm dao. Đây là nghề “cha truyền, con nối” có từ đời ông nội anh Cường. Gia đình anh Cường từ tỉnh Hưng Yên, đến lập nghiệp tại Đầm Hà từ năm 1999 và làm nghề rèn. Anh Cường phụ giúp gia đình làm nghề từ khi còn nhỏ, nên anh được truyền dạy những bí quyết về nghề rèn của gia đình.

Anh Cường bảo: Công việc của chúng tôi có nhiều công đoạn là bí quyết, chỉ người làm nghề mới biết. Thí dụ như khi mình nung thanh sắt trước khi rèn thì nhìn vào độ hồng của thanh sắt mà biết đã đủ độ nóng hay chưa, hay khi tôi thanh sắt, thì việc nhúng thanh sắt vào nước thế nào, bao lâu cũng là do kinh nghiệm truyền lại chứ cũng không có máy móc đo đạc nào cả.

Ngoài dao, Tổ HTX còn có nhiều sản phẩm dụng cụ sản xuất khác phục vụ người dân.

Cũng theo anh Cường, Tổ HTX có 5 người, thì 3 người trực tiếp sản xuất, 1 người chuyên lo vật liệu sản xuất và một tổ trưởng lo đầu ra của sản phẩm, tiếp thị, ngoại giao.

Vật liệu để sản xuất các sản phẩm dao pản là từ nhíp xe ô tô đã qua sử dụng. Trước đó, các nhà sản xuất xe ô tô thường phải dùng loại thép tốt để làm nhíp xe, bộ phận này cần bảo đảm độ đàn hồi cao vì phải chở hàng hóa nặng và di chuyển đường dài. Có nhiều loại nhíp khác nhau, nó được chia theo độ tải từ nhỏ, trung bình cho đến lớn do nhu cầu của từng loại xe. Do vậy, khi mua nhíp xe qua sử dụng về, tổ hợp tác xã chọn ra loại nhíp tốt để làm dao pản, vì dao còn để chặt cây có độ cứng cao, còn loại nhíp kém hơn thì để sản xuất các công cụ lao động khác như cuốc, lưỡi cày...

Dao pản là dụng cụ sản xuất hàng ngày của bà con xã Quảng Lâm, huyện Đầm Hà.

Cũng theo anh Cường thì Tổ HTX Dao pản Đầm Hà hiện đang là lò rèn duy nhất ở huyện Đầm Hà chế tạo dụng cụ sản xuất cho nông dân và người dùng trên địa bàn. Có thể nói, gần 100% các gia đình ở huyện Đầm Hà đều có dao pản. Những người làm nghề rừng, nghề nông phải có vài con dao quắm, dao rựa để chặt cây, phát cành, mọi gia đình trong nhà vẫn có con dao phay để chặt thịt gà, hay thái thịt rất tiện.

Mỗi năm, Tổ HTX Dao pản Đầm Hà tiêu thụ được khoảng 20.000 con dao. Theo anh Phan Văn Khôi, Tổ trưởng Tổ HTX thì sản phẩm dao pản của các anh đã theo chân khách hàng tới nhiều nơi ngoài huyện như Hà Nội, Hải Phòng thậm chí ra nước ngoài. Bởi có cả Việt kiều từ Anh quốc hay Hà Lan cũng đến chỗ các anh đặt mua dao pản. Bởi nơi xứ người, nhiều người cũng làm trang trại nhưng bên đó không bán dao quắm, dao dựa như ở ta. Bên xứ người, họ thường dùng rìu để chặt cây, dụng cụ này không hợp với nhiều người Việt.

Hàng năm, sản phẩm dao pản cũng đã được huyện Đầm Hà đưa tham gia các kỳ hội chợ OCOP tỉnh ở TP Hạ Long, tạo uy tín với nhiều người tiêu dùng. Nhiều siêu thị như Aloha mall Đầm Hà (huyện Đầm Hà) hay Big C Hạ Long (TP Hạ Long) cũng đã đặt mua sản phẩm dao pản của Tổ HTX Dao pản Đầm Hà.

                                                                                                                                         Công Thành