Để nông dân là "chuyên gia" trên đồng ruộng

Để giúp người nông dân có kiến thức tổng hợp trong lĩnh vực quản lý đồng ruộng, giai đoạn 2016-2020, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở NN&PTNT) đã mở 57 lớp huấn luyện nông dân nòng cốt cho gần 2.000 người. Tham gia các lớp huấn luyện này, người nông dân nắm vững được các biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp (gọi tắt là IPM), đáp ứng được yêu cầu càng cao của thị trường...

Tham gia lớp học IPM, các hộ nông dân phường Phong Hải (TX Quảng Yên) được thực hành trực tiếp về quản lý dịch hại tổng hợp trên các cánh đồng.

Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 73.000ha cây trồng, trong đó diện tích gieo cấy lúa trên 39.000ha, rau màu các loại khoảng 26.000ha, diện tích trồng cây ăn quả khoảng 7.000ha và được phân bố trên nhiều địa bàn đất đai và các vùng tiểu khí hậu khác nhau. Tuy nhiên, do tập quán canh tác và trình độ dân trí chưa đồng đều nhất là ở những xã vùng sâu, vùng xa nên việc tiếp cận những tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp của nông dân còn hạn chế. Điều này đã làm cho năng suất cây trồng còn thấp, nhất là cây lúa, nên đã ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của người dân.

Ở một số địa phương có trình độ nông nghiệp thâm canh cao, việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc  bảo vệ thực vật (BVTV) để tăng năng suất, chất lượng cây trồng đang diễn ra khá phổ biến. Việc lạm dụng quá mức phân bón hóa học, thuốc BVTV đã làm ô nhiễm môi trường đất, môi trường nước, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe con người và hệ sinh thái, tạo cơ hội cho sâu bệnh bùng phát về số lượng. Bên cạnh đó, dư lượng phân bón hóa học, thuốc BVTV trên sản phẩm nông nghiệp không đáp ứng được yêu cầu xuất khẩu sang một số thị trường khó tính.

Với mong muốn đưa năng suất, chất lượng, sản lượng lương thực và hiệu quả kinh tế ngày càng tăng cho bà con nông dân, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã phối hợp với các địa phương để tổ chức các lớp huấn luyện về IPM. Chị Nguyễn Thị Lý (phường Yên Thọ, TX Đông Triều), cho biết: Trong quá trình học tập, chúng tôi được nắm bắt về hệ sinh thái đồng ruộng, sinh lý cây trồng qua các giai đoạn, các đối tượng sinh vật gây hại. Không chỉ học về lý thuyết, chúng tôi còn được thực hành trực tiếp trên đồng ruộng, trong phòng thí nghiệm dưới sự hướng dẫn của các giảng viên. Sau khóa học, mọi người đều hiểu biết sâu về nguyên tắc phòng trừ tổng hợp, nắm chắc các giai đoạn, thời kỳ sinh trưởng, các lứa sâu bệnh hại chính của cây trồng để từ đó có biện pháp xử lý kịp thời. Đồng thời, mạnh dạn đưa các giống mới có năng suất vào sản xuất. Đến nay, năng suất trung bình trên một diện tích đã tăng 10% so với phương thức sản xuất cũ, chi phí chung cho sản xuất cũng giảm và như vậy chúng tôi đã tăng được hiệu quả kinh tế hơn so với trước.

Các hộ dân ở xã Vạn Yên (huyện Vân Đồn) được cán bộ Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc vườn cam.

Cùng với việc mở lớp huấn luyện cho nông dân, 5 năm qua, Chi cục đã triển khai xây dựng 31 mô hình ứng dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây trồng tại 6/13 địa phương với gần 1.000 hộ nông dân tham gia, quy mô là 99ha; mở 956 lớp tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật về trồng trọt, BVTV và sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả với gần 49.000 lượt nông dân tham gia. Từ những lớp học bổ ích này, một số địa phương cũng đã ứng dụng quản lý dịch hại tổng hợp IPM rất linh hoạt bằng việc xây dựng vùng cảnh báo sâu bệnh sớm trên đồng ruộng, cắm cờ cảnh báo và thông báo trên các bảng tin về thời gian và chủng loại thuốc để phòng trừ các đối tượng dịch hại.

Điển hình như TX Quảng Yên đã xây dựng 7 vùng cảnh báo dịch bệnh với tổng diện tích 105ha nên đã giúp nông dân luôn chủ động trong việc phòng ngừa cũng như sử dụng đúng thuốc, đúng liều lượng, phun đúng cách, đúng thời điểm, đạt hiệu quả phòng trừ sâu bệnh cao và hạn chế được rất nhiều sử dụng thuốc BVTV của người dân. Theo tính toán, nếu áp dụng IPM, các cánh đồng sẽ giảm được số lần phun thuốc trừ sâu bệnh từ 1-2 lần phun/vụ, tương đương với giảm 1,5-3kg thuốc BVTV/ha/năm. Như vậy nếu chỉ tính riêng đối với cây lúa, với tổng diện tích gieo cấy cả năm trên 39.000ha, lượng thuốc BVTV phun rải trên đồng ruộng sẽ giảm 60-100 tấn thuốc BVTV/năm.

Theo ông Nguyễn Trung Thành, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, ngoài những hiệu quả nói trên, thành công lớn nhất của chương trình là đào tạo người nông dân thành những "chuyên gia" để áp dụng những kiến thức đã được học vào sản xuất. Đây cũng là những hạt nhân để lan tỏa những kiến thức đã được tiếp nhận ra cộng đồng, từ đó tăng diện tích trồng trọt được ứng dụng IPM.

Tính đến hết năm 2020, diện tích vùng sản xuất lúa tập trung ứng dụng, nhân rộng IPM sẽ đạt trên 1.068ha (đạt gần 30% diện tích); vùng trồng rau tập trung ứng dụng IPM, VietGAP khoảng 263ha (đạt 76% diện tích); vùng trồng cây ăn quả đạt từ 37-70% diện tích. Hiện Chi cục đã xây dựng kế hoạch mở các lớp IPM cho giai đoạn 2021-2025, mục tiêu đặt ra là 80-90% số xã, phường sản xuất nông nghiệp có đội ngũ nông dân được huấn luyện hiểu biết và ứng dụng hiệu quả về IPM. Qua đó, tăng hiệu quả sản xuất và phát triển nông nghiệp bền vững, thực hiện chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Hoàng Nga