Thổ cẩm Đồng Văn

Đến xã Đồng Văn (Bình Liêu) đi trên cung đường biên giới, thật không khó để bắt gặp những người phụ nữ Dao đang ngồi thêu. Chị em ngồi thêu bên tảng đá bên sườn đồi, bên bậc cửa nhà, bên gốc cây hay bên dòng suối khi đi chăn trâu, chăn dê. Nghĩa là cứ rảnh lúc nào là các chị, các bà, các cô ngồi thêu lúc đó.

Có thể nói, người phụ nữ Dao nào ở Đồng Văn cũng biết thêu, bởi theo phong tục từ xưa đến nay, các cô gái Dao khi lấy chồng đều phải tự thêu cho mình bộ quần áo cưới đẹp nhất. Cô dâu cũng may thêu bộ trang phục truyền thống để tặng mẹ chồng hay chị em bên chồng, nên việc biết thêu đã tạo ra nét văn hóa, như một quy ước đã là phụ nữ Dao thì phải biết thêu.

Đồng bào người Dao ở xã Đồng Văn đều là Dao Thanh Phán và các họa tiết hoa văn trong quần áo thêu của họ là những thứ gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng ngày, thể hiện tín ngưỡng, phong tục, tập quán, canh tác... của người Dao như: Ruộng bậc thang, cái bừa, hạt dưa, hoa đậu đũa, cây kiệu, hoa hồi… Hoa văn cũng được phân chia rõ ràng những hoa văn dành cho trang phục mặc thường ngày và những hoa văn dành cho trang phục thầy cúng hay trang phục cô dâu.

Chúng tôi đến bản Phạt Chỉ, nằm ở lưng chừng dãy núi Quảng Nam Châu có độ cao 1.507m so với mực nước biển. Phạt Chỉ có tới 9 tháng sương mù bao phủ. Về mùa đông và mùa xuân, sương mù gần như cả ngày, có khi ở trung tâm xã Đồng Văn nắng rực rỡ, nhưng đến bản Phạt Chỉ ta vẫn được tắm trong sương mù. Thế nhưng những ngày sương mù nhiều, chị em ít ra đồng hay lên rừng mà tập trung ngồi thêu thùa.

Bí thư chi bộ, Trưởng bản Phạt Chỉ là anh Tằng A Làu dẫn chúng tôi đi một vòng quanh bản. Thỉnh thoảng trước hiên nhà hay bên đống củi, thậm chí cả vạt cỏ bên đường, chúng tôi bắt gặp hình ảnh các cô gái Dao đang ngồi thêu thùa. Anh Tằng A Làu cho biết, 100% phụ nữ trưởng thành ở bản Phạt Chỉ đều biết thêu, giúp cho chị em và phụ nữ trong gia đình mình có quần áo mới từ bàn tay khéo léo của họ.

Chị Dường Mùi Thu, người phụ nữ mà chúng tôi bắt gặp đang thêu trước cửa nhà tiếp chuyện chúng tôi: Chị em chúng tôi thêu để có quần áo đón tết có khi bắt đầu từ hàng năm trước, một bộ quần áo có khi phải hàng năm mới xong. Người Phạt Chỉ tuy nghèo nhưng cố giữ cái gốc, trang phục của chị em không lẫn vào đâu được.

Trong những năm gần đây, từ sự phát triển của du lịch Bình Liêu, bản Phạt Chỉ trở thành điểm thu hút đông du khách đến cột mốc 1327. Du khách leo lên cột mốc, tắm mình trong sương mù, nhiều du khách thích chụp ảnh với cô gái Dao đang ngồi thêu mờ mờ trong sương.

Ở tất cả các thôn, bản của Đồng Văn, chị em phụ nữ đều biết thêu. Anh Tằng A Xám, Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Khe Mọi cho hay, ở Khe Mọi, 100% phụ nữ Dao đều biết thêu, trẻ em từ 10 tuổi đã được bà và mẹ truyền cho nghề thêu. Thêu gắn với đời sống thiết thực của chị em, chị em mặc quần áo truyền thống hàng ngày ở nhà, lên rừng, làm ruộng, đồng nghĩa với việc giỏi thêu thì luôn có quần áo mới. Chị em luôn đeo theo cái túi có vật dụng thêu bên mình, hễ rảnh là ngồi thêu.

Theo tương truyền từ xa xưa, phụ nữ Dao rất thích đẹp, thích nổi bật giữa sắc xanh của núi rừng nên họ thích mặc những bộ quần áo sặc sỡ. Những bộ quần áo của chị em Dao Thanh Phán đã giúp họ luôn nổi bật trước đám đông và nổi bật ngay cả giữa bạt ngàn núi rừng.