Di tích khu lưu niệm Vùng than Cẩm Phả

Được đưa vào sử dụng từ cuối năm 2020, hệ thống những ngôi nhà cổ được trùng tu để làm Khu lưu niệm Vùng than Cẩm Phả đã lưu giữ hàng trăm tranh, ảnh, hiện vật về lịch sử phát triển của vùng than.

Khu vực bảo tồn có diện tích khoảng 4.800m², bao gồm: Nhà Thị ủy cũ, nhà Bệnh viện Cẩm Phả cũ, hầm số 1, hầm số 2, sân tập trung, lầu vọng cảnh và hệ thống sân vườn, cây cổ thụ. Chủ đầu tư dự án là Trường Cao đẳng Than - Khoáng sản Việt Nam đã thực hiện dự án bảo tồn này với tổng mức đầu tư 15 tỷ đồng, triển khai từ năm 2019.

Dưới thời thuộc Pháp, khu nhà Thị ủy cũ là nơi ở và làm việc của viên quan đại lý người Pháp Vavasseur có chức vụ cao nhất ở Cẩm Phả. Đồng thời, đây cũng là trụ sở làm việc của các quan Pháp và dinh thự của chủ mỏ. Năm 1955, khi Vùng mỏ được tiếp quản thì khu nhà này là trụ sở của Thị ủy Cẩm Phả. Và hiện nay, khi Thành ủy Cẩm Phả tọa lạc ở đường Trần Phú, phường Cẩm Thành thì Trường Cao đẳng Than - Khoáng sản Việt Nam đang quản lý và sử dụng khu nhà cũ.

Tòa Thị ủy cũ sau khi trùng tu đã trưng bày các tư liệu tranh, ảnh, phù điêu, hiện vật có giá trị lịch sử và khoa học được chia theo niên biểu, chủ đề và tiểu đề. Tầng 1 là không gian trưng bày điểm nét lịch sử tên gọi tỉnh Quảng Ninh cùng những dấu mốc phát triển của tỉnh, thành tựu trên các lĩnh vực.

Tầng 2 trưng bày về Vùng than Cẩm Phả - những mốc son lịch sử, gắn với các địa danh như: Núi Cốt mìn, trụ sở Báo Than, mỏ Đèo Nai, di tích Vũng Đục, hang núi Đá Chồng, cầu trục Poóc tích, trận địa pháo cao xạ, hầm chỉ huy của Xí nghiệp Tuyển than Cửa Ông trong kháng chiến chống Mỹ...

Bên phía nhà Bệnh viện thời Pháp trưng bày về các chủ đề “Vùng than Cẩm Phả thời thuộc Pháp, giai đoạn 1884-1955” và "Vùng than Cẩm Phả đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng và giải phóng (1930-1955)" với nhiều bức ảnh tư liệu, hiện vật quý như: Lễ ký Khế ước bán Vùng mỏ Hòn Gấc (Hòn Gai), giữa triều đình nhà Nguyễn với toàn quyền Thực dân Pháp ở Đông Dương, ngày 26/8/1884; bản đồ khu mỏ Hòn Gấc, triều đình nhà Nguyễn bán cho Thực dân Pháp, năm 1884; đời sống cực khổ của phu mỏ thời Pháp thuộc; cột mốc phân định ranh giới bằng xi măng phân định vùng nhượng địa của Công ty Pháp mỏ than Than Bắc Kỳ (SFCT)…

Đặc biệt, tại đây còn có không gian trưng bày tái hiện Bệnh viện dưới thời thuộc Pháp cùng các hiện vật dụng cụ y tế về công tác khám và chữa bệnh cho bệnh nhân trên Vùng than Cẩm Phả xưa. Khu vực tầng 2 nhà Bệnh viện là không gian trưng bày Vùng than Cẩm Phả sau tiếp quản, giới thiệu về Vùng than Cẩm Phả và bản đồ các mỏ khai thác than tiêu biểu tại Cẩm Phả.

Đây là công trình nhằm bảo tồn và phát huy giá trị các công trình kiến trúc xây dựng trên 100 năm trước để làm nơi trưng bày tài liệu, hiện vật về truyền thống công nhân Vùng mỏ. Những công trình này không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, kiến trúc, điêu khắc, mà đây cũng là chứng nhân lịch sử cho một vùng đất.

Bên cạnh đó còn có hệ thống cây cổ thụ như: Cây đại 12/11 mã số CĐ03, danh pháp khoa học là Plumeria được đặt tên theo Ngày Truyền thống Công nhân Vùng mỏ - Truyền thống ngành Than 12/11; Cây đại 25/4 mã số CĐ04, được đặt tên theo Ngày tiếp quản Vùng mỏ 25/4. Cả hai cây đại này đều có tuổi đời trên 70 năm.

Hai khu nhà được phục chế nguyên mẫu, trưng bày các chủ đề lịch sử khai thác than trên Vùng than Cẩm Phả qua các thời kỳ và Cẩm Phả những mốc son lịch sử và sự hội nhập, phát triển của TP Cẩm Phả. Việc bảo tồn những công trình này góp phần kết nối các điểm đến thành Khu lưu niệm Vùng than, vừa là nơi giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ, vừa tạo ra một sản phẩm du lịch độc đáo, mang dấu ấn riêng có của Vùng mỏ.