Điều chỉnh chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới: Đấu thầu hay nhập khẩu vàng?

Giá vàng thế giới không ngừng lập đỉnh kéo theo giá vàng miếng SJC trong nước tăng cao. Theo các chuyên gia, bên cạnh việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chuẩn bị đấu thầu vàng miếng SJC thì đi kèm cơ quan này cũng phải cho phép nhập khẩu vàng mới điều chỉnh chênh lệch giữa vàng trong nước và thế giới.

Ngày 16/4, trong thông cáo gửi báo chí, NHNN cho biết vừa đề nghị các bộ, ngành phối hợp triển khai chỉ đạo của Thủ tướng về quản lý thị trường vàng. Trong đó, cơ quan được giao quản lý thị trường vàng đề nghị Bộ Tài chính hỗ trợ các thủ tục thông quan nhập khẩu vàng. Đồng thời, NHNN đề nghị Bộ Công An phối hợp để tổ chức đấu thầu vàng miếng SJC an toàn, hiệu quả.

Trước đó, ngày 15/4, NHNN cho biết, sẽ tăng cung vàng miếng ra thị trường qua đấu thầu trong thời gian tới. Hiện, 26 đơn vị, gồm ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng có giao dịch với NHNN. Đến nay, 15 đơn vị đủ điều kiện tham gia.

Ngoài hỗ trợ nhập khẩu vàng, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương cũng được đề nghị tăng cường quản lý thị trường vàng; yêu cầu các tổ chức kinh doanh vàng, nhất là vàng miếng, áp dụng hóa đơn điện tử. Việc này nhằm nâng cao tính minh bạch, cải thiện hiệu quả giám sát, bảo đảm thị trường an toàn, minh bạch. Cơ quan này cũng đề nghị xử lý nghiêm các doanh nghiệp không thực hiện đúng quy định này.

Đồng thời, NHNN cũng đề nghị cung cấp thông tin về các sự vụ, sự việc buôn lậu, vận chuyển trái phép vàng qua biên giới để đưa ra phương án quản lý thị trường vàng hiệu quả.

Với các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh mua, bán vàng, cơ quan quản lý đề nghị thực hiện đúng chế độ hóa đơn, chứng từ; áp dụng hóa đơn điện tử; tuân thủ pháp luật về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Thị trường vàng từ đầu năm đến nay biến động liên tục, ngày 15/4 có thời điểm giá vàng miếng SJC lên mốc lịch sử 85,5 triệu đồng/lượng. Sau khi có thông tin đấu thầu, vàng miếng SJC về còn 83,8 triệu đồng/lượng vào lúc 17h ngày 16/4. Còn vàng nhẫn có thời điểm chạm 78 triệu đồng một lượng và về sát mốc 77 triệu đồng/lượng ngày 16/4. Chênh lệch với giá thế giới tăng cao, vàng nhẫn trong nước cao hơn từ 5,5-6,5 triệu đồng, còn vàng miếng chênh quanh 13 triệu đồng.

Để ổn định thị trường, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu NHNN xử lý ngay và luôn chênh lệch giá vàng trong nước và giá vàng thế giới. Lãnh đạo Chính phủ cũng đề nghị các cơ quan quản lý “đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết”, khuyến khích sản xuất và xuất khẩu vàng trang sức mỹ nghệ, tạo công ăn việc làm cho người lao động.

Đấu thầu chỉ là giải pháp tình thế

Ngày 16/4, tại hội thảo “Thị trường tài chính Việt Nam năm 2023 và triển vọng 2024” do Ngân hàng BIDV, ADB và NFSC tổ chức, TS Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia cho rằng, lâu nay, có hai vấn đề hay được nhắc tới ở thị trường vàng: vàng hóa và chênh lệch cao bất hợp lý giữa giá vàng trong nước và thế giới. Hiện, công tác chống vàng hóa đã được thực hiện thành công vì NHNN đã tách vàng ra khỏi hệ thống ngân hàng (cấm vàng trở thành tiền gửi và cho vay trong hệ thống ngân hàng).

Dù vậy, vấn đề còn lại là chênh lệch giá vàng cao đến mức phi lý, đến nay vẫn rất nhức nhối. Căn nguyên của tình trạng này là từ khi Nghị định 24 năm 2012 ra đời đến nay, nguồn cung vàng bị cắt đứt, doanh nghiệp không được phép nhập khẩu vàng, trong khi nhu cầu trong nước vẫn lên tới khoảng 55 tấn mỗi năm (theo Hội đồng Vàng thế giới). “Xóa bỏ chênh lệch phi lý giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới cần biện pháp thương mại, không phải là biện pháp tiền tệ như đấu giá vàng miếng. Đơn giản nhất là cho phép công ty kinh doanh vàng bạc đủ điều kiện được xuất nhập khẩu vàng. Chính phủ cần dùng công cụ mạnh nhất để xử lý vấn đề này là thuế. Hiện nay, hải quan điện tử đã có thể quản lý tốt nhập khẩu vàng. Với thị trường trong nước, cần áp dụng hóa đơn điện tử cho hoạt động mua bán vàng. Chỉ cần như vậy là đủ”, ông Nghĩa cho hay.

Theo ông Nghĩa, đấu thầu vàng miếng có thể tạo ra tâm lý yên tâm ngắn hạn cho nhà đầu tư, song giải pháp căn cơ nhất, dài hạn nhất, đúng thông lệ quốc tế nhất là cho phép xuất nhập khẩu vàng tự do và áp dụng chính sách thuế phù hợp.

Về diễn biến giá vàng thế giới tăng kỷ lục, ông Nghĩa cho rằng, lý do chính là các ngân hàng trung ương dồn dập mua vào để tăng dự trữ. Trong bối cảnh đó, NHNN lẽ ra nên nghiên cứu tăng mua vàng dự trữ hơn là đưa vàng ra bán đấu thầu. Đây có thể là giải pháp tình thế ngắn hạn chứ không phải là biện pháp có tính căn cơ, dài hạn.

Liên quan đến lo ngại cho phép nhập khẩu vàng sẽ khiến tỷ giá bị ảnh hưởng, ông Nghĩa cho rằng, lượng ngoại tệ dùng để nhập khẩu vàng ước tính không lớn, chỉ khoảng 3 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với nhập khẩu xăng dầu hay các loại nguyên nhiên liệu khác. Vì vậy, không đáng ngại về vấn đề tỷ giá khi cho nhập khẩu vàng.

Ông Nguyễn Bá Hùng, Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định, cầu vượt cung là nguyên nhân khiến giá vàng trong nước tăng cao. Trong khi đó, ảnh hưởng từ giá vàng thế giới chỉ là yếu tố nhỏ.

“Nhu cầu mua vàng trong nước đang có xu hướng gia tăng do tâm lý của người mua vàng bị ảnh hưởng. Đồng thời, lãi suất tiết kiệm đang ở mức thấp, cùng sự kém hấp dẫn của các thị trường tài sản khác cũng khiến các nhà đầu tư chuyển sang vàng để đầu tư cũng khiến nhu cầu tăng cao. Tuy nhiên, nguồn cung vàng trong nước lại rất hạn chế, điều này lý giải vì sao giá vàng trong nước đang tăng mạnh trong thời gian qua,” ông Hùng nói.

Ông Hùng cho rằng, Chính phủ nên coi việc quản lý vàng tương tự như một công cụ tiền tệ và sản phẩm tài chính để đầu tư, đồng thời cũng là hàng hóa cơ bản. Việc quản lý sẽ hiệu quả hơn nếu có thể dung hòa được các yếu tố này.