Giải pháp nào để phục hồi và hồi sinh các ‘dòng sông chết’?

Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết thời gian tới sẽ tham mưu với Chính phủ để báo cáo Quốc hội bố trí vốn đầu tư công giai đoạn tiếp theo 2026-2030 để xử lý các dòng sông ô nhiễm nặng hiện nay như sông Đáy, sông Cầu…

Sáng 4/6, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội bắt đầu phiên chất vấn đối với nhóm vấn đề đầu tiên thuộc lĩnh vực Tài nguyên và Môi trường.

Đặt câu hỏi chất vấn Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp và kế hoạch của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong thời gian tới để phục hồi và hồi sinh các ‘dòng sông chết’ do ô nhiễm trầm trọng, không thể sử dụng nước sông vào bất cứ mục đích gì, trong đó có hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải.

Hồi âm đại biểu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nêu rõ, trong Luật Tài nguyên nước đã có nội dung liên quan đến phục hồi các ‘dòng sông chết’. Thực chất, các dòng sông như Bắc Hưng Hải, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Cầu… đang ô nhiễm nặng, còn ‘dòng sông chết’ là dòng sông vừa ô nhiễm, vừa không có dòng chảy.

Bộ trưởng cho biết vừa qua các địa phương cũng đã “tích cực nhưng chưa cải tạo được bao nhiêu”, bởi hầu hết các khu công nghiệp đều xả thải ra các dòng sông này.

Hiện tỉnh Hưng Yên đã ban hành quy chuẩn riêng của tỉnh kiểm soát xả thải khu công nghiệp. Nhưng thực tế các cụm công nghiệp hay làng nghề vẫn chưa xử lý được, trong đó việc xử lý nước thải ở các làng nghề chưa dứt điểm được do nguồn lực đầu tư hệ thống thu gom, xử lý còn thiếu.

Ông Khánh cũng cho biết, các đô thị lớn như Hà Nội một ngày xả thải 260.000 m3 vào Bắc Hưng Hải, còn lại xả thải vào Nhuệ Đáy khoảng 65% nước thải sinh hoạt. Hà Nội đã quy hoạch các nhà máy ở Gia Lâm, Long Biên với công suất 180.000 m3/ngày đêm.

“Các địa phương cùng nhau chung tay xử lý nước thải đồng bộ. Phải tạo dòng chảy, dòng sông phải có dòng chảy và lưu thông. Kênh Bắc Hưng Hải có thời điểm bị treo, nước sông Hồng không chảy vào Bắc Hưng Hải được”, ông Khánh nói.

Hiện Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm trạm bơm cục bộ cho Bắc Hưng Hải nhưng thực chất đây không phải giải pháp căn cơ. Giải pháp căn cơ là phải giữ được nước, điều hòa được dòng chảy.

Bên cạnh đó, Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1/7, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ thành lập ngay Ủy ban điều phối lưu vực sông, tức là trách nhiệm chung của các tỉnh, các bộ ngành và có một ủy ban để điều hành, điều phối việc này.

Về đầu tư công, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường cho biết thời gian tới sẽ tham mưu với Chính phủ để báo cáo Quốc hội trong giai đoạn tiếp theo 2026-2030 quan tâm đến việc xử lý các dòng sông ô nhiễm này.

Ban hành đơn giá xử lý nước thải để thu hút xã hội hóa

Nêu vấn đề chất vấn, đại biểu Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Giang) cho rằng việc quản lý các nguồn phát thải, xả thải là giải pháp quan trọng trong công tác bảo vệ môi trường, nhất là việc quản lý ô nhiễm nguồn nước.

Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết các giải pháp căn cơ trong thời gian tới để quản lý tốt các nguồn phát thải, xả thải từ các khu, cụm công nghiệp, làng nghề, cũng như là nước thải sinh hoạt.

Trả lời câu hỏi của đại biểu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh thừa nhận vấn đề xử lý nước thải còn hạn chế, đặc biệt là nước thải sinh hoạt đô thị, nông thôn, nước thải cụm công nghiệp làng nghề. Theo đó, xử lý vấn đề này cần có những giải pháp tổng thế: nguồn lực, lộ trình thời gian, đầu tư hạ tầng, và sự quan tâm của các địa phương, bộ ngành…

Về thể chế chính sách, Bộ trưởng cho rằng, cần có sự hợp tác công tư để bảo đảm nguồn xã hội hóa; ban hành đơn giá dịch vụ hợp lý để các doanh nghiệp tham gia đầu tư nhà máy xử lý nước thải; tăng cường công tác quan trắc giám sát…

"Vừa qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã khánh thành Trung tâm tổng hợp xử lý dữ liệu và quan trắc kết nối với tất cả các địa phương và các vùng nguồn xả thải lớn; từng bước cập nhập và kiểm tra xử lý vấn đề này. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm về môi trường, đặc biệt các trường hợp cố tình xả thải ra môi trường không đạt yêu cầu", ông Khánh thông tin.

Có chung mối quan tâm về xử lý rác thải, đại biểu Đào Chí Nghĩa (đoàn TP Cần Thơ) cho hay, vừa qua Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ đã thực hiện giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách pháp luật đối với công tác bảo vệ môi trường, và quản lý chất thải rắn, rác thải sinh hoạt, sản xuất trên địa bàn.

Qua giám sát, đoàn đề nghị với Bộ Tài nguyên và Môi trường thống nhất với các bộ, ngành có liên quan sớm ban hành thông tư hướng dẫn hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư trong lĩnh vực thoát nước, xử lý chất thải và chất thải.

Đại biểu cho rằng, đây là nội dung các địa phương đang rất cần trung ương hướng dẫn sớm và đề nghị Bộ trưởng cho biết, thông tư này khi nào sẽ được ban hành.

Theo Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh, cả nước hiện nay chỉ có khoảng 17% nước thải sinh hoạt được xử lý, tỷ lệ rất thấp. Vì vậy, việc hợp tác công tư, xã hội hóa trong đầu tư các nhà máy xử lý nước thải đô thị rất quan trọng,.

"Đầu tư công quan tâm đến công tác thu gom, còn xử lý cần được xã hội hóa, bởi việc xử lý nước thải phải gắn với vận hành. Nếu làm được việc này sẽ tăng được tỷ lệ xử lý nước thải", Bộ trưởng nêu rõ.

Ông Khánh cho biết, hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng thông tư, dự kiến cuối năm nay sẽ ban hành nhằm kịp thời thực hiện Luật Bảo vệ môi trường đã được Quốc hội thông qua để tạo điều kiện đẩy mạnh hợp tác công tư, xã hội hóa, góp phần tăng cường xử lý chất thải đô thị.