Giải tỏa bức xúc quanh các trạm thu phí BOT

Thời gian qua, hàng loạt dự án giao thông theo hình thức xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) liên tiếp được đưa vào thu phí để hoàn vốn nhưng đã vấp phải sự phản ứng quyết liệt của người dân, do trạm thu phí đặt "nhầm chỗ", đường một nơi, trạm một nẻo, hoặc tận thu với mức phí quá cao. Ðiều này đã gây ra xung đột lợi ích giữa người dân và nhà đầu tư, vì vậy các cơ quan quản lý cần có biện pháp bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các bên.

Không đi đường BOT, vẫn phải nộp phí

Việc thu phí bất hợp lý tại cầu Bến Thủy nối hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh đã được Chính phủ chỉ đạo xử lý theo hướng bảo đảm quyền lợi cho người dân. Trước đó, có những ngày hơn 100 ô-tô mang BKS hai tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An "diễu hành" qua trạm thu phí cầu Bến Thủy, dùng tiền mệnh giá nhỏ từ 200 đến 500 đồng mua vé khiến khu vực cầu bị ùn tắc nhiều giờ. Người dân bức xúc vì họ không đi một mét đường BOT nào của nhà đầu tư là Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 4 (Cienco 4) nhưng vẫn phải trả phí. Việc phản đối hoàn toàn có căn cứ bởi đường tránh TP Vinh đầu tư theo hình thức BOT cách trạm thu phí hơn 3 km, người dân hoàn toàn không đi đường này để sang TP Vinh hoặc từ TP Vinh sang địa phận tỉnh Hà Tĩnh.

Người dân làm thủ tục đăng ký vé miễn phí cho ô-tô qua trạm thu phí Bến Thủy 1. Ảnh: NGUYỄN DUY

Chủ tịch HÐQT Cienco 4 Nguyễn Tuấn Huỳnh cho rằng, sự việc nổi cộm tại cầu Bến Thủy vừa qua có nguyên nhân từ sự thiếu quyết liệt của các cơ quan quản lý nhà nước. Những năm qua, Cienco 4 tự trích thu nhập của Tổng công ty ước tính mỗi năm từ bốn đến năm tỷ đồng để giảm phí cho người dân và không được tính vào chi phí của dự án. Khi người dân đề nghị giảm nhiều hơn, vượt ngoài khả năng tự xử lý của Cienco 4, các cơ quan quản lý nhà nước và địa phương đã không vào cuộc sớm để cùng doanh nghiệp (DN) giải quyết. Từ đó, nhiều mâu thuẫn phát sinh, nhân viên thu phí bị hành hung, nhà đầu tư bị báo chí, dư luận cho là "móc túi" của dân, lãi "khủng". Nhà đầu tư cho rằng, họ không có lỗi trong việc thực hiện trách nhiệm hợp đồng BOT, quyền lợi của nhà đầu tư chắc chắn đang bị ảnh hưởng. Vì vậy, các cơ quan quản lý cần đưa ra những chính sách giải quyết, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, DN và người dân. Lúc đăng ký dự án, nhà đầu tư báo cáo lên cơ quan quản lý có thẩm quyền, được các bộ, ngành liên quan và chính quyền địa phương đồng ý. Thêm nữa, khi quyết định vị trí trạm thu phí, Bộ Giao thông vận tải tiếp tục xin ý kiến của địa phương, được sự đồng ý thì nhà đầu tư mới triển khai. "Dù đã có quyết định miễn giảm giá vé cho người dân bốn huyện quanh trạm thu phí Bến Thủy, nhưng chúng tôi cũng kiến nghị các cơ quan chức năng sớm bàn bạc để thống nhất điều chỉnh hợp đồng BOT nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích cho nhà đầu tư và ngân hàng tài trợ vốn tín dụng" - ông Nguyễn Tuấn Huỳnh chia sẻ.

Nhìn nhận thực tế việc người dân "quây" trạm BOT gây ùn tắc giao thông thời gian gần đây, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô-tô Việt Nam Nguyễn Văn Thanh cho rằng, người dân sống quanh trạm BOT hằng ngày đi qua nhiều lần, mỗi lần qua đều bị thu phí thì không thể chấp nhận được. Những bất cập chung quanh một số trạm thu phí BOT trong thời gian qua do các chủ phương tiện buộc phải đi trên các tuyến đường phải trả phí vô lý và không có lựa chọn khác. Nhiều người cảm thấy bị "móc túi" khi đi qua một số trạm thu phí đặt vô tội vạ, không phải tuyến đường làm bằng kinh phí BOT. Vì vậy, chừng nào các dự án BOT chưa chứng minh được tính cấp thiết và hợp lý; chừng nào các nhà hoạch định chính sách không tính toán hài hòa giữa lợi ích quốc gia, DN và người dân thì người dân sẽ còn có những phản ứng tiêu cực.

Nên có chính sách miễn, giảm phí cụ thể

Cho đến nay, dù nhiều bất cập và hệ lụy từ các dự án BOT đã và đang khiến dư luận bức xúc, nhưng chưa thấy bất kỳ đơn vị quản lý nào chịu trách nhiệm. Với mỗi dự án đầu tư hàng nghìn tỷ đồng, có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân thì không thể điều hành theo kiểu lập trạm thu phí tràn lan và đến khi người dân phản ứng thì lại "chữa cháy" theo kiểu giảm phí, miễn phí. Trên thực tế, đã xảy ra nhiều bất cập trong bố trí trạm thu phí BOT như khoảng cách giữa hai trạm chưa đến 70 km, đặt trạm trên tuyến đường khác không gắn với dự án. Do phương thức thu phí "hở" của các dự án BOT, những người dân sống chung quanh trạm thu phí mỗi ngày qua trạm đều phải trả tiền, dù không đi cả tuyến. Vì vậy, cần có quy định cụ thể mức thu phí với người dân địa phương nơi đặt trạm thu phí để người dân bớt thiệt thòi.

Giám đốc Ban Chiến lược đầu tư Tổng công ty Sông Ðà Lương Văn Sơn, đơn vị đầu tư dự án BOT, thu phí tại Trạm Cầu Rác (Hà Tĩnh) cho hay: Sau khi có chính sách miễn giảm giá vé tại dự án cầu Bến Thủy, đã có vài chục xe tụ tập để phản đối trạm thu phí Cầu Rác. Ngay sau đó, chúng tôi đã kịp thời có hình thức giảm cho người dân ở chung quanh khu vực để tránh ách tắc giao thông, gây mất an ninh trật tự. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế, đề nghị các cơ quan chức năng cần có giải pháp thống nhất để tình trạng nêu trên không tiếp diễn. Vụ trưởng, Trưởng ban PPP (Bộ GTVT) Nguyễn Danh Huy cho rằng, các dự án BOT trên quốc lộ hiện nay vận hành theo hình thức thu phí lượt, phí hở thì chắc chắn sẽ có bất cập là không thể mang lại công bằng tuyệt đối cho các đối tượng. Cụ thể, có những người đi quãng đường ngắn nhưng vẫn phải trả tiền cho toàn tuyến. Ở phía ngược lại, nhà đầu tư cũng chịu thiệt rất nhiều, chẳng hạn, dự án BOT từ Vinh đến Hà Tĩnh của Cienco 4, toàn bộ phương tiện từ huyện Nghi Xuân vào TP Hà Tĩnh không có cách nào thu phí được. Về giải pháp lâu dài để giải quyết tình trạng bức xúc tại trạm thu phí hiện nay, Bộ GTVT sẽ cùng các bộ, ngành liên quan, nhà đầu tư, ngân hàng xây dựng chính sách chung theo hướng miễn, giảm cho người dân quanh trạm thu phí tùy thuộc khoảng cách và mức độ. Chẳng hạn, cách trạm thu phí bao nhiêu km thì được miễn hoàn toàn, cách bao nhiêu km thì được miễn 70%, 50% hay 20% giá vé qua trạm thu phí.

Ðể khắc phục những bất cập chung quanh việc thu phí dự án BOT và phát huy hiệu quả công trình BOT, các cơ quan quản lý cần tăng cường thanh tra, kiểm toán; có sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội, HÐND các cấp nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch. Về phía Chính phủ, cần tập trung rà soát và báo cáo Quốc hội việc triển khai thực hiện tất cả các dự án BOT, trong đó làm rõ những bất cập và hướng xử lý trong đầu tư, quản lý, thu phí, nhất là các dự án BOT trong lĩnh vực giao thông. Về phía cơ quan quản lý nhà nước, cần rà soát, sửa đổi các văn bản quy phạm cho phù hợp Luật Ðầu tư. Trước mắt, cần rà soát, điều chỉnh lại khoảng cách các trạm thu phí, kiên quyết dừng các dự án BOT chưa cấp bách; làm đường cao tốc phải đầu tư xây dựng mới đúng quy chuẩn; đẩy mạnh áp dụng công nghệ thu phí tiên tiến để giảm thất thoát doanh thu và tránh ùn tắc giao thông,…

Theo MINH DŨNG / NDĐT