NSƯT Đức Long: Giọng ca quen thuộc của dòng nhạc trữ tình, cổ điển 

Trong suốt chiều dài hơn 4 thập niên đứng trên sân khấu, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long luôn tự không bằng lòng với chính mình mà vẫn luôn tìm tòi, sáng tạo trên con đường nghệ thuật.

Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long, tên đầy đủ là Đỗ Đức Long, sinh ngày 26/12/1960, tại thành phố Hạ Long. Nhìn vào thành công của nghệ sĩ Đức Long hôm nay, nhiều người sẽ nghĩ con đường đến với âm nhạc của ông “thuận buồm xuôi gió”. Thế nhưng sự thật lại không phải vậy. Mồ côi cha mẹ khi mới 8 tuổi, Đức Long từng làm đủ mọi việc lao động chân tay rất vất vả như đóng gạch thuê, kéo xe bò, bốc vác...

Thế nhưng chính những câu hát đã cứu rỗi tâm hồn ông, tiếp thêm niềm tin và hy vọng vào cuộc đời, vào tương lai phía trước. Từ những lần xem ké đoàn văn công diễn chèo và cải lương, Đức Long đã bắt đầu đam mê ca hát. Khi làm công nhân, ông nhiệt tình tham gia các hoạt động âm nhạc quần chúng của tỉnh. Đức Long từng đoạt được rất nhiều giải thưởng.

Từ những tháng ngày cơ cực là một trải nghiệm quý báu mà nhờ đó trong ông hình thành một kiểu cách riêng biệt, không phải ca sĩ nào cũng có được. Thêm vào đó, chính dòng nhạc mà ông theo đuổi đòi hỏi người hát phải có sự trải nghiệm, vốn sống dày dặn. Đã trải qua những ngày tháng cay đắng, buồn tủi, có lẽ vì thế mà Đức Long thành công với những tình khúc tiền chiến của các nhạc sĩ Văn Cao, Đoàn Chuẩn, Trịnh Công Sơn, Nguyễn Ánh 9...

Sau này, ông vào làm công nhân Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai (nay là Công ty Tuyển than Hòn Gai thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam). “Nói là làm công nhân mỏ nhưng tôi hầu như không phải lao động chân tay mà quanh năm đi biểu diễn phục vụ công nhân vùng mỏ. Hồi ấy, chúng tôi được giao nhiệm vụ đi hát động viên, khích lệ công nhân hoàn thành chỉ tiêu mà Xí nghiệp giao phó. Đến bây giờ tôi vẫn tự hào về thời đã qua được cùng đội ca hát của Xí nghiệp liên tiếp giành vị trí đầu bảng trong các hội diễn ca nhạc không chuyên ở cả ba miền” - nghệ sĩ Đức Long nhớ lại.

Năm 1982, ông trở thành thành viên Đoàn Ca múa Phòng không - Không quân, năm 1989 là diễn viên đơn ca Đoàn Ca múa Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Ông tốt nghiệp chuyên ngành Thanh nhạc tại Nhạc viện Hà Nội.

Nghệ sĩ Vùng mỏ Trần Minh Câu, từng là đồng nghiệp với Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long ở ngành Than, kể: “Trong hội diễn nghệ thuật quần chúng ngành Than năm 1984, Đức Long không có tên trong danh sách tham dự. Nhưng mọi người vì quá say mê giọng hát của Đức Long nên đã điền tên anh trong phút chót, thế chân cho người khác. Không ngờ bắt đầu từ hội diễn đó, Đức Long đã khẳng định được mình với huy chương vàng và ngày càng trở nên nổi tiếng”.

Thực tế, giọng hát Đức Long được phát hiện, phát triển và có dấu ấn mạnh mẽ thông qua làn sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam. Trên sân khấu đó, Đức Long cùng nhóm nhạc Pha Lê đã hát lên “Tiếng sóng biển”, tiếp nối là “Chiều Hạ Long” - ca khúc đã giúp ông giành Huy chương Vàng Hội diễn Văn nghệ quần chúng Toàn quốc.

Từ năm 1994, Đức Long là ca sĩ của Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam. Vừa là nghệ sĩ biểu diễn, vừa tham gia công việc thỉnh giảng ở Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam. Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long để lại ấn tượng trong lòng các đồng nghiệp hình ảnh một người nghệ sĩ tận tụy hết lòng với công việc. Bên cạnh công việc biểu diễn, ông còn giảng dạy thanh nhạc tại nhiều trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Thủ đô như: Trường Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội, Trường Đại học Sư phạm nghệ thuật Trung ương, Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội... Ông từng đào tạo nhiều thế hệ học trò như: Tùng Dương, Minh Thu, Hiền Anh, Ánh Tuyết...

Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long được tặng thưởng nhiều huy chương, giải thưởng trong các cuộc thi, hội diễn ca múa nhạc toàn quốc; giải thưởng hát và biểu diễn hay nhất bài hát Việt Nam tại cuộc thi hát thính phòng toàn quốc. Ông được Hội Nhạc sĩ Việt Nam trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp âm nhạc Việt Nam” và năm 2007, được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú.

Trưởng thành từ phong trào nghệ thuật quần chúng, rồi lại được đào tạo chính quy trong môi trường nhạc viện, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long có thể hát được rất nhiều thể loại âm nhạc. Tuy nhiên, với tiếng hát trữ tình ấm áp và man mác buồn, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long hợp nhất và nổi tiếng với dòng nhạc trữ tình, tiền chiến. Giọng hát của ông rất hợp với các tình khúc của Ngô Thụy Miên, Phạm Duy, Y Vân, Đoàn Chuẩn - Từ Linh, Văn Cao, Trịnh Công Sơn...

Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long đã phối hợp Công ty Cổ phần Nghe nhìn Thăng Long ra mắt nhiều album nhạc xưa như: “Tôi đi giữa hoàng hôn”, “Chuyển bến”; “Thương một người” (hát chung với ca sĩ Lô Thuỷ); “Xin còn gọi tên nhau” (hát chung với ca sĩ Minh Huyền); “Xuống phố mùa thu”; “Nơi gặp gỡ tình yêu” v.v.. Mỗi bài ca ông hát dường như là hát cho riêng mình, hát bằng những trải nghiệm của chính cuộc đời mình. Vì thế, tiếng hát của ông nhanh chóng nhập được sự đồng cảm của đông đảo công chúng yêu nhạc.

Những năm trước khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long hay đi lưu diễn nước ngoài dài ngày. Những chuyến đi đó không chỉ giúp ông đưa tiếng hát của mình đến gần hơn với khán giả hải ngoại, mà còn mang lại cho ông những trải nghiệm quý báu về văn hóa các nước trên thế giới.

Xuất thân là công nhân, nên với Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long, hát là một cách ông để trả nghĩa cho đời, trả nghĩa cho người lao động trong những năm khó khăn đã bao bọc, nuôi sống ông. Vì thế, dù đứng trên sân khấu sang trọng hay bình dân, trong nước hay hải ngoại, lúc nào Đức Long cũng tâm niệm phải chăm chỉ và có trách nhiệm như một người công nhân Vùng mỏ.

Trong sự nghiệp của mình, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long không mấy khi tổ chức liveshow do không có nhiều điều kiện về kinh tế, dù rằng ông có nhiều thành tích nghề nghiệp. Gần đây nhất, ông tổ chức liveshow quan trọng nhất trong cuộc đời với tên gọi giản dị “Đức Long hát...” có sự góp giọng của Nghệ sĩ Nhân dân Thái Bảo và ca sĩ Phạm Thu Hà, cùng 2 nhóm nhạc do Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long dìu dắt là Thăng Long và Pha Lê. Liveshow “Đức Long hát...” giản dị, không tô vẽ, không sử dụng công nghệ, mà đem đến một sân khấu thuần khiết. Ở đó, âm nhạc như một tấm thảm đẹp để nghệ sĩ Đức Long bước đi.

Dàn nhạc được sử dụng nghiêng về chất thính phòng hợp với giọng của ông. Ở lĩnh vực thính phòng, ca sĩ Đức Long đã đem đến cho khán giả được nghe những tuyệt phẩm như “Trở về Suriento”, “Trường ca sông Lô”, “Thuyền và biển”... qua giọng hát trầm khàn, sang trọng, đẹp đẽ và chứa chan nhiều tình cảm cùng cách xử lý tác phẩm tinh tế.

Trước đây, Nghệ sĩ ưu tú Đức Long đã có 14 năm trong quân ngũ nên những ca khúc về người lính không thể thiếu trong sự nghiệp của ông. Những ca khúc nổi tiếng qua giọng ca của Đức Long một lần nữa được cất lên như: “Bài ca trên cánh võng”, “Sông Lô chiều cuối năm”, “Đất nước”, “Ngày mai anh lên đường”... Nói đến đời lính, sẽ không thể thiếu được người luôn đồng hành, từng cùng ông “lên rừng, xuống biển” hát phục vụ ở nơi mặt trận. Đó là Nghệ sĩ Nhân dân Thái Bảo. Hai người đã từng thể hiện các bài hát “Ngày mai anh lên đường”, “Thời hoa đỏ” v.v..

Lĩnh vực tình ca đã hoàn thiện nên chân dung âm nhạc Đức Long có một nốt lặng. Giọng hát khắc khoải, bơ vơ của Đức Long trong "Cô đơn" vang lên trên sân khấu cùng tiếng piano và hình ảnh của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9. Đức Long đem đến cho khán giả một số ca khúc quen thuộc khác như “Con thuyền không bến”, “Bản tình ca cho em”, “Khúc mùa thu”... Ông cũng hát một số ca khúc mới như “Mơ”, “Hà Nội và em” của nhạc sĩ trẻ Vũ Quốc Nam, để khán giả thấy một Đức Long luôn luôn tìm tòi những điều mới mẻ, luôn học hỏi không ngừng và không bao giờ dừng lại trên con đường âm nhạc.

Tiếng hát Đức Long trầm ấm, tình cảm và vô cùng kỹ thuật, nên đã giành được cảm tình và sự mến mộ của rất nhiều đồng nghiệp và đông đảo khán thính giả Việt Nam trong và ngoài nước. Với giọng ca quen thuộc của dòng nhạc trữ tình, cổ điển và phong cách biểu diễn chân thực, giản dị có sức truyền cảm, cuốn hút, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Long luôn để lại cho khán thính giả nơi ông đến những ấn tượng tốt đẹp.