Hủa Phăn - Quảng Ninh thắm tình hữu nghị

Có lẽ rất nhiều người tuy chưa một lần được đặt chân đến đất nước Triệu Voi nhưng địa danh Sầm Nưa thì lại rất đỗi quen thuộc. Với tôi cũng vậy. Chuyến đi cùng đoàn công tác của tỉnh Quảng Ninh do đồng chí Nguyễn Đức Long, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh tại tỉnh Hủa Phăn vừa qua đã để lại trong tôi những ấn tượng khó quên về một đất nước Lào tươi đẹp, con người hiền hoà, hiếu khách và điệu múa Lăm vông say đắm lòng người.

Phải mất gần 1 ngày đường, từ TP Hạ Long, đoàn công tác chúng tôi mới tới tuyến biên giới Mộc Châu - Sơn La, khi mùa hoa dã quỳ đang nở rộ, nơi đây giáp huyện Sốp Bâu, tỉnh Hủa Phăn, Lào. Nghỉ ngơi tại Mộc Châu và sáng sớm hôm sau chúng tôi khởi hành đến cửa khẩu Loóng Sập. Sau gần 1 giờ đồng hồ đi trên đường, 8 giờ sáng, chúng tôi đã có mặt tại cửa khẩu Loóng Sập để làm thủ tục xuất cảnh sang Lào. Ấn tượng đầu tiên khi đặt chân đến đây là không khí tĩnh lặng, chẳng có hàng quán ven đường, cũng chẳng có cảnh người qua lại đông đúc như cửa khẩu quốc tế Móng Cái quê mình. Sau khi làm thủ tục xuất nhập cảnh, đoàn chúng tôi được các bạn Hủa Phăn đón về thị xã Sầm Nưa.

Một góc công viên Hữu nghị Hủa Phăn - Quảng Ninh.

Giai điệu bài hát Cô gái Sầm Nưa, “O đê... này em gái trên nương ơi chịu khó nuôi chiến sĩ, người diệt thù vì dân chưa về... o đê...”, cứ văng vẳng trong tôi trên suốt lộ trình gập ghềnh, quanh co, dài đằng đẵng hơn 100km đường đất. Mặc dù có xe cảnh sát Lào dẫn đường nhưng phải tới gần 11h trưa, 3 chiếc xe đỏ bụi đường của đoàn mới đến bến phà Sốp Bâu. Sông Mã mùa này lờ lờ nước hến, lững lờ trôi, chẳng gầm lên hung dữ như trong thơ Tây tiến của Quang Dũng năm nào. Xuôi dòng Sông Mã, trên tuyến đường đất gập ghềnh, chưa lúc nào kim đồng hồ chỉ tốc độ trên xe vượt quá con số 50km/h. Ven đường rải rác những bản làng hiền hoà của các bộ tộc Lào sinh sống, những ngôi nhà sàn cột gỗ, nhỏ, vuông vắn, có màu cũ kỹ như trong chuyện cổ tích.

Sầm Nưa vẫn giữ nguyên dáng vẻ của một thị xã thanh bình, tĩnh mịch, mang một nét gì rất riêng của con người và mảnh đất nơi đây. Sầm Nưa hôm nay không còn hoang dã hút sâu như câu thơ kiêu bạc thuở nào của nhà thơ Quang Dũng, nơi bao người lính của đoàn quân Tây tiến đã nằm lại. Những công  trình mới mọc lên hai bên bờ sông Nặm Sằm, vừa đủ sầm uất mà không ồn ào. Dòng Nặm Sằm xanh như dải lụa mềm lượn quanh thị xã, cầu Nặm Sằm 2 được xây dựng cầu kỳ với những đường cong uốn lượn nối khu chợ cũ chuyên bán hàng tiêu dùng, đồ điện tử với khu chợ mới khang trang nhưng chủ yếu bán hàng thực phẩm, nông sản do tỉnh Thanh Hoá của Việt Nam giúp đỡ xây dựng. Nằm giữa trung tâm thị xã là công viên Hữu nghị Hủa Phăn - Quảng Ninh vừa được hoàn thiện. Công viên Hữu nghị Hủa Phăn - Quảng Ninh được khởi công xây dựng từ tháng 10-2012, trên diện tích rộng 46.000m2. Tổng số vốn đầu tư xây dựng khoảng trên 34 tỷ kíp (tương đương khoảng trên 80 tỷ đồng Việt Nam), trong đó vốn viện trợ không hoàn lại của Quảng Ninh là 15 tỷ đồng, tương đương khoảng 5,743 tỷ kíp. Dự án công viên Hữu nghị Hủa Phăn - Quảng Ninh bao gồm nhiều hạng mục đầu tư quan trọng, thể hiện rõ nét bản sắc văn hoá và cuộc sống sinh hoạt của 9 huyện, 9 bộ tộc tỉnh Hủa Phăn qua các thời kỳ lịch sử. Đây cũng là điểm sinh hoạt văn hoá - tinh thần, nơi nghỉ ngơi thư giãn của nhân dân. Cạnh đó là khu trụ sở của tỉnh Hủa Phăn cao 7 tầng, bề thế nhất vùng Bắc Lào với số tiền đầu tư 3 triệu USD do TP Hồ Chí Minh tài trợ và rất nhiều công trình quan trọng khác được các tỉnh, thành của Việt Nam tài trợ.

Dọc theo  dòng Nặm Sằm là những nhà hàng, khách sạn 3 đến 5 tầng mọc lên san sát. Đất ở khu này đắt nhất trong thị xã, bởi gần đường giao thông thuỷ bộ và chợ. Đường phố trong khu vực thị xã được trải thảm bê tông nhựa, đèn đường, điện cao thế, loang loáng trong dòng xe cộ ngược xuôi. Ngã ba, ngã tư chẳng hề có đèn tín hiệu giao thông, mọi người nhìn nhau mà đi, nhường nhau mà rẽ chứ tịnh không thấy tiếng còi xe ô tô hay xe máy. Không có cảnh ùn tắc, chen lấn, bấm còi inh ỏi. Lái xe của đoàn theo thói quen mấy lần đưa tay định bấm còi vượt lên, song lại rụt tay lại.

Nghi lễ buộc chỉ cổ tay dành cho những người bạn thân thiết.

Đặc biệt, chúng tôi may mắn được đến Lào trong dịp giáp Tết Bunpimay (từ ngày 14 đến 16-4) và được tham gia nghi lễ buộc chỉ cổ tay. Đây là Tết theo Phật lịch vì ở Lào, đạo Phật từ lâu đã trở thành quốc đạo. Lễ buộc chỉ cổ tay là một phong tục lâu đời mang đậm nét văn hoá của đất nước Triệu Voi để cầu phúc lành cho người được nhận lễ và thắt chặt hơn nữa tình cảm giữa hai bên. Đây là loại lễ thường được người Lào tiến hành trong các dịp như năm mới, cưới, lễ đoàn tụ, lên nhà mới hoặc sau khi khỏi ốm... Đặc biệt, phong tục này còn được dành cho bạn thân thiết. Để chuẩn bị cho một lễ buộc chỉ cổ tay, gia chủ thường làm một mâm lễ, gọi là mâm Khoẳn, gồm hoa, rượu, trứng, lợn, nước, cơm nếp và chỉ trắng được trang trí theo hình tháp, trên đỉnh cắm một cây nến vàng. Theo phong tục, nghi lễ phải được tiến hành ở nơi trang trọng nhất. Người được mời làm chủ lễ theo nguyên tắc là nhà sư, song thực tế thường do một Achan hay một Thít - tức nhà sư đã hoàn tục (tạm gọi là sư thầy), nếu không, ít ra cũng phải là một Móphon, dịch nôm là thầy cúng. Chuẩn bị tiến hành lễ, tất cả những người tham dự sẽ ngồi xung quanh mâm Khoẳn, riêng sư thầy sẽ ngồi đối diện với người được nhận lễ. Các sợi chỉ này đều được buộc vào mâm lễ và đủ dài để mọi người dự lễ đều có thể nắm được. Khi dùng, mỗi người tham dự sẽ dùng ngón cái của bàn tay trái kẹp một phần của sợi chỉ và truyền phần còn lại cho những người ngồi sau. Cứ thế kéo dài cho đến bao giờ hết sợi chỉ mới thôi. Tục lệ buộc chỉ cổ tay là một nét văn hoá rất đặc biệt, biểu trưng cho lòng mến khách của người dân Lào đối với bè bạn. Khi buộc chỉ, người Lào bao giờ cũng dành những lời chúc tốt đẹp nhất cho người được buộc. Ngoài ra, trong phong tục của đất nước Triệu Voi, người Lào không bao giờ cầu cho mình mà chỉ cầu cho người khác. Bởi theo quan niệm của người Lào, khi bạn cầu điều tốt lành cho người khác, tất nhiên họ sẽ cầu chúc điều tốt lành đến với bạn.

Trong chuyến đi lần này, chúng tôi còn may mắn được trò chuyện với đồng chí Tạ Minh Châu, nguyên Đại sứ Toàn quyền tại Lào. Theo lời giới thiệu của đồng chí Tạ Minh Châu thì trên mỗi đường phố, công trình, trường học, hay những cây cầu hiện đại bắc qua dòng Nặm Sằm đều mang đậm dấu ấn của tình hữu nghị Việt - Lào. Và đặc biệt, trong buổi gặp gỡ và trao đổi với đoàn công tác của tỉnh Quảng Ninh, đồng chí Khăm-hùng Hương-vông-xi, Uỷ viên Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Bí thư, Tỉnh trưởng tỉnh Hủa Phăn, khẳng định: Trong thời kỳ kháng chiến đấu tranh giành độc lập cho Tổ quốc, cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước Lào tươi đẹp, Đảng, Nhà nước và nhân dân các bộ tộc Lào luôn nhận được sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của Đảng, nhân dân Việt Nam. Tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt gắn bó keo sơn ấy càng ngày càng đơm hoa kết trái. Đồng chí trân trọng nhắc lại câu nói của Bác Hồ: “Việt - Lào hai nước chúng ta, tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”. Điều đó càng được khẳng định khi đoàn đến thăm khu tượng đài bộ đội tình nguyện Việt Nam được xây dựng khang trang trên đồi cao lộng gió của thị xã Sầm Nưa.

Thấm thoắt hơn 2 ngày trên đất bạn như “bóng câu” bay qua cửa sổ, bữa tiệc giã bạn đầy ân tình, lưu luyến. Ngoài các món ăn truyền thống khác của người Lào thì trên bàn tiệc bao giờ cũng có 2 món là xôi nếp nương và lạp. Trước mặt mỗi người là một chõ xôi nhỏ xinh bằng cói được đan khéo léo để giữ mùi hương nếp xôi thêm đậm đà, quyến luyến. Và đặc biệt là đĩa lạp được trình bày tinh tế, khéo léo. Một người bạn Lào giải thích cho tôi bằng tiếng Việt rằng: Trong tiếng Lào, món lạp mang nghĩa lộc, may mắn, tượng trưng cho lời cầu chúc bình an, may mắn của những người Lào giản dị. Món lạp được làm khá đơn giản. Người Lào thường dùng các loại thịt bò, heo, gà, vịt và tim, gan băm nhỏ. Tất cả được trộn đều với gia vị như nước cốt chanh, giềng, sả, hành tây, rất nhiều ớt và một chút thính nếp. Đêm giã bạn dường như dài mãi, khi điệu múa Lăm vông rộn ràng vang mãi như một sợi dây vô hình níu giữ…

Tạm biệt Sầm Nưa, tôi bâng khuâng ngắm những nếp nhà sàn thấp thoáng ven đồi, những người dân hiền lành chất phác, nơi có những cô gái Lào xinh đẹp, dịu dàng đến si mê và điệu Lăm vông say đắm lòng người.

Lê Hải