Làm rõ thủ đoạn gian lận phẩm cấp than

Trong 2 ngày 24 và 25-8-2011, phiên toà xét xử sơ thẩm của TAND tỉnh đối với 21 bị cáo, hầu hết nguyên là CBCNV ngành Than về tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” và “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, đã thu hút sự quan tâm của dư luận.

Thực hiện các hợp đồng xuất nhập khẩu than trong tháng 1-2010 với các bạn hàng của Trung Quốc; Công ty Kho vận Hòn Gai nhận nguồn than từ Công ty CP Than Núi Béo và nhập tại kho cảng Quyết Thắng (Nam Cầu Trắng). Sau khi bốc rót 4.084 tấn than xuống 4 tàu, Công ty CP Than Núi Béo, Công ty Kho vận Hòn Gai cùng Công ty CP Giám định Vinacomin đã hoàn tất hồ sơ, cấp chứng thư giám định chất lượng than ở 4 tàu có phẩm cấp như thông báo giao than của Vinacomin là than cám 7A. Ngày 14-5-2010, 4 tàu trên đã làm xong thủ tục nhận than chuẩn bị nhổ neo hành trình sang Trung Quốc.

Được tin báo có gian lận chất lượng than, Cơ quan điều tra Công an tỉnh tiến hành kiểm tra lập biên bản bắt giữ 4 tàu chở than nói trên. Kết quả trưng cầu giám định chất lượng than trên 3 tàu là HP-2909, HP-1797 và BN-0836 là than cám 6B; than trên tàu NĐ-1852 là than cám 6A. Căn cứ đơn giá tại thời điểm bắt giữ (5-2010), thì số than trên có giá hơn 2,9 tỷ đồng. Nhưng theo chứng thư giám định của Công ty CP Giám định Vinacomin thì than trên 4 tàu là cám 7A có giá bán là hơn 2 tỷ đồng.

Quá trình điều tra đã làm rõ: Theo quy trình giao nhận và giám sát thực hiện xuất khẩu than do Vinacomin ban hành kèm theo Quyết định số 911 ngày 24-4-2009 (gọi tắt là quy trình 911) thì: Công ty CP Than Núi Béo là đơn vị giao than nội bộ chịu trách nhiệm chân hàng đảm bảo số lượng, chất lượng, tiến độ giao hàng, giám định phẩm cấp than đầu nguồn và than nhập tại kho cảng...; Công ty Kho vận Hòn Gai chịu trách nhiệm giám sát quá trình giao hàng của đơn vị giao than nội bộ, đơn vị giám định, đơn vị vận chuyển...; Công ty CP Giám định Vinacomin phối hợp với đơn vị giao than nội bộ, đơn vị giao than xuất khẩu, điều hành thực hiện giám định chất lượng, khối lượng và chịu trách nhiệm cấp chứng thư giám định...

Thế nhưng trong khi thực thi nhiệm vụ, khách hàng phía Trung Quốc thông qua Đào Văn Tranh, SN 1964, Đội trưởng Đội xe Công ty TNHH Tân Thành và Trần Bá Tuấn, SN 1963, nhân viên kinh doanh Công ty CP Tùng Bách, đã thoả thuận với Nguyễn Đức Hải (Trạm trưởng), Nguyễn Ngọc Ngoạn và Vũ Thị Xuân Hương (Trạm phó) thông qua Nguyễn Thị My, nhóm trưởng nhóm giám định viên Trạm Giám định than Hòn Gai (Công ty CP Giám định Vinacomin); Nguyễn Văn Đạm (Trạm trưởng) thông qua Nguyễn Văn Mênh, nhóm trưởng, Phòng KCS Công ty Kho vận Hòn Gai và Trần Hữu Quyết, Phó Phòng KCS kiêm Trạm trưởng Trạm Giám định Nam Cầu Trắng, Công ty CP Than Núi Béo thông đồng, móc ngoặc với nhau trong việc gian lận phẩm cấp than. Nếu than rót xuống các tàu có chất lượng than cám 6A, 6B, nhưng chứng thư giám định chất lượng than đúng theo thông báo của Vinacomin là than cám 7A, thì sẽ được hưởng một khoản tiền “bồi dưỡng”. Do biết rõ than của Công ty CP Than Núi Béo nhập kho cảng Quyết Thắng tốt hơn so với thông báo giao than của Vinacomin, nên My, Mênh, Quyết đã chỉ đạo nhân viên của mình làm trái quy trình 911, không lấy mẫu than đầu nguồn, mẫu than nhập kho, mẫu than chân hàng để giám định. Nhưng để có cơ sở cấp chứng thư giám định cho các mẫu than trên, các đối tượng đã hợp thức hoá bằng cách xin mẫu, tự chế biến mẫu gửi về bộ phận đốt phân tích, giám định có kết quả đúng như chất lượng than ghi trong thông báo giao than của Vinacomin. Đồng thời để có căn cứ cấp chứng thư giám định than trên các phương tiện, các đối tượng đã hợp thức hoá các mẫu than nhập kho, mẫu than chân hàng, chép kết quả giám định của bộ phận phân tích để hợp thức hoá sổ sách giám định của mình.

Mặc dù biết rõ việc làm sai trái của các nhân viên, nhưng Nguyễn Xuân Huấn (Trưởng Phòng KCS, Công ty CP Than Núi Béo) vẫn đồng ý, làm ngơ. Do làm trái quy trình 911, các giám định viên không lập sơ đồ kho, đánh dấu vị trí phân bố mẫu cơ sở, không lập biên bản lấy mẫu than khi xuất than xuống phương tiện... Sau khi 4 tàu bị bắt giữ, các đối tượng trên đã lập và ký lại toàn bộ các biên bản lấy mẫu than nhập kho, mẫu than chân hàng thay thế cho các biên bản trước với mục đích hợp lý hoá nhằm “che mắt” cơ quan điều tra. Nhưng do sử dụng biên bản ký lưu không để lập khống, không khớp với thực tế ca làm việc của từng người, nên đã không che giấu được hành vi phạm tội của mình.

Từ tháng 2-2010 đến thời điểm 4 tàu bị bắt giữ, Nguyễn Quang Phi (Quản đốc Phân xưởng cảng Quyết Thắng, Công ty Kho vận Hòn Gai) biết việc các đối tượng trên làm trái quy trình 911, gian lận phẩm cấp than, nhưng không báo cáo với Công ty CP Giám định Vinacomin, vẫn ký phiếu xuất kho nội bộ, hoàn thiện thủ tục để phương tiện xuất than sang Trung Quốc. Trong 21 đối tượng phạm tội, có tới 19 là cán bộ, nhân viên của  Công ty  CP Than Núi Béo, Công ty Kho vận Hòn Gai, Công ty CP Giám định Vinacomin đã thông đồng với nhau làm trái quy trình 911 và các quy định, hướng dẫn của các Công ty, gian lận phẩm cấp than xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc. Trong đó, 17 người đã nhận được khoản tiền “bồi dưỡng” với số tiền hơn 326 triệu đồng. Toàn bộ số tiền trên, các bị cáo đã nộp lại Nhà nước để khắc phục hậu quả. 

Tại phiên toà, các bị cáo khai nhận: Biết là sai, nhưng vẫn cố tình vi phạm là do được chỉ đạo từ cấp trên. Nguyễn Thị My (nguyên nhóm trưởng KCS, Trạm Giám định than Hòn Gai) khai: Khoảng đầu năm 2010, được Trần Bá Tuấn, Đào Văn Tranh thoả thuận, nếu thông báo giao than là cám 7A, giám định chất lượng than dưới phương tiện là cám 6A, 6B, nhưng chứng thư giám định vẫn như thông báo, thì chủ hàng sẽ bồi dưỡng 20.000 đồng/tấn than cám 6A, 15.000 đồng/tấn than cám 6B, bị cáo đã nhất trí và được lãnh đạo, nhân viên trong Trạm đồng tình. Bị cáo Nguyễn Xuân Huấn (nguyên Trưởng Phòng KCS, Công ty CP Than Núi Béo) khai: Bị cáo chỉ cho phép không đốt phân tích mẫu than nhập kho để đối chiếu với kết quả giám định của các bên, chứ không có động cơ tư lợi. Còn bị cáo Nguyễn Văn Đạm (nguyên Trạm trưởng Trạm KCS, Công ty Kho vận Hòn Gai) khai: Bị cáo chỉ đạo việc làm trái quy trình 911, không lấy mẫu than để phân tích, kiểm tra, đối chiếu phẩm cấp than là vì tin kết quả giám định của Công ty CP giám định, chứ không có động cơ tư lợi...

Căn cứ tính chất, hậu quả hành vi phạm tội, thái độ khai báo của từng bị cáo... HĐXX tuyên phạt: Nguyễn Đức Hải, Trần Bá Tuấn, mỗi bị cáo 12 tháng tù giam; Nguyễn Ngọc Ngoạn 9 tháng tù giam; 17 bị cáo khác có mức án từ 6-12 tháng tù treo; Nguyễn Quang Phi mức cảnh cáo.