Làng chài Quỳnh Biểu - Vùng đất nghèo hiếu học

Làng Quỳnh Biểu, xã Liên Hoà, thị xã Quảng Yên từ lâu nổi tiếng với truyền thống hiếu học.

Theo di ngôn và gia phả của một số dòng họ làng Quỳnh Biểu, thì gốc tích cư dân làng từ Quỳnh Lưu (Nghệ An). Cách đây hơn 400 năm, khi đảo Hà Nam đã hình thành những hương ấp đầu tiên trên vùng cửa sông Bạch Đằng, các cụ tổ họ Phạm, họ Trần, họ Lê, họ Nguyễn lần lượt đến lập nghiệp, cư trú và mở rộng đồng đất Hà Nam ra phía Đông, giáp Vịnh Hạ Long. Trong 10 làng Việt cổ ở Hà Nam, Quỳnh Biểu là làng duy nhất cả làng sinh sống bằng ngư nghiệp, chủ yếu là nghề chắn cá đọn.

Trường THCS Liên Hòa xây dựng ngay trên vùng đất học làng Quỳnh Biểu.

Gần đây, nguồn lợi thuỷ sản dần cạn kiệt khiến dân làng Quỳnh dần chuyển lên bờ bám ruộng, hiện chỉ còn khoảng 20% sống bằng nghề sông biển. Làng Quỳnh bây giờ có hơn 400 hộ dân, hơn 2.000 nhân khẩu, canh tác trên 65ha ruộng đất, mỗi người chưa đầy 1 sào. Thế nhưng, tinh thần hiếu học của dân làng Quỳnh thì các làng khác không dễ vượt qua.

Từ những năm 1960, làng Quỳnh đã nổi lên như một điểm sáng. Học để có trình độ cao, học để có điều kiện đi xa, trong đó có động cơ thoát khỏi nơi đất nghèo. Vì vậy, các bậc ông bà, cha mẹ dồn sức, dồn lực cho con cháu ăn học hơn người. Con trai, con gái đều được đến trường. Giai đoạn 1961-1970, phong trào giáo dục của xã Liên Hoà phát triển rất mạnh, là “Lá cờ đầu” toàn tỉnh, được Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận là “Trường tiên tiến miền Bắc” và được Nhà nước tặng thưởng 2 Huân chương Lao động hạng Ba.

Ông Trần Duyệt, nguyên Hiệu trưởng Trường cấp I-II Liên Hoà những năm đầu tiên, tâm sự: Trường cấp I-II Liên Hoà là vườn ươm nhiều nhân tài cho các xã Liên Hoà, Liên Vị. Cái nôi nghèo khó của làng Quỳnh đã nuôi lớn và xuất hiện nhiều “nhà”, đều trưởng thành và nổi danh trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội. Làng có đủ cả giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, hoạ sĩ, nhà báo, nhà văn, doanh nhân...

Tính từ sau hòa bình lập lại, trang lứa mở đầu sự học phải kể đến: Hoạ sĩ Lê Vân Hải (nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Mỹ thuật, Bộ Văn hóa - Thông tin); nhà báo Trần Chiểu, Trần Trung; nhà giáo Trần Dần, Trần Duyệt; doanh nhân Trần Văn Hán; Giáo sư Tiến sĩ Trần Đức Thạnh, Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường biển; Phó Giáo sư Tiến sĩ Trần Đức Tân (con trai Giáo sư Tiến sĩ Trần Đức Thạnh);...

Tiếp theo là trang lứa các học sinh giỏi tỉnh và miền Bắc cùng nhiều gia đình nuôi được con cháu đỗ đại học: Gia đình liệt sĩ Lê Văn Tủng có 6 bố, con đỗ đại học, trong đó có 3 thạc sĩ dạy tại các trường đại học. Gia đình ông Lê Nguyễn có 11 con, cháu cử nhân và 1 Giáo sư Tiến sĩ. Gia đình các ông Nguyễn Nhậm, Lê Giao đều có từ 5 đến 8 con, cháu tốt nghiệp đại học. Gia đình ông Trần Hiên có 6 bố, con là cử nhân, 1 là tiến sĩ. Gia đình ông Lê Vân Hải có 4 bố con là cử nhân, trong đó có 1 tiến sĩ, 2 thạc sĩ.

Thế hệ gần đây nhất có em Trần Thu Hà đạt giải Ba quốc gia môn tiếng Pháp; em Nguyễn Huy giải Nhì quốc gia môn toán; em Lê Thành Đạt là “thủ khoa kép”, năm 2012 đậu thủ khoa đầu vào, năm 2016 đậu thủ khoa đầu ra. Trên tấm bia đá “Những người con quê hương học dưới mái trường Liên Hoà đỗ đại học thời kỳ 1960-2000” dựng ở sân trường Tiểu học Liên Hoà có 77 người thì riêng làng Quỳnh chiếm gần 50% danh sách. Thầy giáo Nguyễn Thế Nha, nguyên giáo viên Trường THPT Bạch Đằng, TX Quảng Yên đã thống kê: Hiện nay, làng Quỳnh có gần 300 người đỗ đại học và cao học; có 5 Tiến sĩ và có khoảng 80 người làm nghề giáo viên dạy từ tiểu học đến đại học.

Từ một làng chài nghèo khó nơi cửa sông đã có những lớp người thành công trên con đường tri thức. Doanh nhân Trần Văn Hán sau 20 năm khởi nghiệp và xây dựng mô hình Trường THPT Dân lập Yên Hưng, đã thành công thực hiện sự nghiệp xã hội hoá giáo dục. Tới nay, ông đã phát triển cơ sở vật chất với 4 ngôi trường dân lập với khoảng 5.000 học sinh. Ông Hán cho biết: Thấy con em mình không đủ điều kiện vào tiếp cấp 3 để phát huy sự học, tôi không khỏi chạnh nhớ ngày xưa mình từng gian nan, khao khát... Nếu không có nơi học tiếp, lại xảy ra những cô cậu lang thang, mang theo nỗi buồn "học tài thi phận", thui chột ý chí tiến thủ. Cho nên, giờ làm được gì cho con em quê hương được học là mình cố làm.

Nối tiếp truyền thống, người làng Quỳnh đồng lòng, chung sức phát huy truyền thống hiếu học trên đất làng chài thấm đẫm mồ hôi, công sức và khát vọng con đường tri thức của ông cha.

Dương Phượng Toại (CTV)

[links()]